Enerji içeceklerine yasak

Enerji içeceklerinde litredeki kafein miktarının 320 mg'den 150 mg'ye düşürülmesinden sonra 2007 yılına kadar uyum süresi verilirken, bugün çıkarılan tebliğle bu süre sona erdirildi. Mevzuat gereği, 150 mg'nin üzerinde kafein içeren enerji içeceklerinin, bugünden itibaren piyasada satılmaması gerekiyor.

Enerji içeceklerindeki kafein oranı konusundan 2002 yılından beri firmalar ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı arasında bir anlaşmazlık yaşanıyor. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 22 Mart 2002'de yayımladığı “Türk Gıda Kodeksi- Enerji İçecekleri Tebliği”nde litredeki kafein oranını “150 mg” ile sınırlandırırken, firmaların şikayeti üzerine, AB mevzuatına uyumu sağlamak üzere 2004'te tebliği yeniledi.

Bakanlık, 9 Mart 2004 tarihinde yayımlanan yeni tebliğ ile enerji içeceklerinin litresindeki kafein miktarı 150 mg'den 350 mg'ye çıkarırken, diğer etkili madde miktarlarında yüzde 100 ile 120 katına varan artışlar yaptı.
Bakanlığın insan sağlığına etkisi tartışılan enerji içeceklerinde kafein sınırı litrede 150 miligramdan (mg) 350 miligrama çıkarması ile kafein miktarı 320 mg olduğu için 2002 yılında ithalatına izin verilmeyen enerji içeceği Red Bull'un ithalat yasağı da kalkmıştı.

Kafein sınırının yükseltilmesi üzerine Tüketici Hakları Derneği, tebliğin yürürlüğünün durdurulması ve iptali için dava açmış, bunun üzerine bakanlık, 2005 yılında yaptığı düzenleme ile enerji içeceklerinde (150 mg'a kadar düşük kafeinli enerji içecekleri ve 150-320 mg arasında yüksek kafeinli enerji içecekleri) olmak iki aşamalı sınır belirledi.
Yargının, düzenlemelerle ilgili iptal kararı vermesinden sonra da bu yıl başında çıkarılan tebliğle, litredeki kafein miktarı tekrar 150 mg'ye düşürülmüş, firmalara da 1 yıl uyum süresi verilmişti.

Uyum süresi, 27 Ocak 2007'de sona erecekti. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımladığı tebliğiyle, 27 Ocak 2006'da yayımlanan enerji içecekleri tebliğinde firmalara 1 yıllık uyum süresi verilmesine ilişkin hükmü iptal etti. Böylece, firmalar, bugünden itibaren litrede 150 mg'den daha fazla kafein içeren enerji içeceklerini piyasada satamayacaklar.

UYUM SÜRESİNİN İPTALİNİ RED BULL İSTEMİŞ

Enerji içeceklerindeki kafein sınırlaması, özellikle Avusturya'dan ithalatı yapılan Red Bull markalı üründe sorun olmuştu. Bu ürünü ithal eden Red Bull Türkiye firması, düzenlemeler nedeniyle bakanlık ve bazı bakanlık yöneticileri aleyhine birkaç dava açmış, olay siyasi boyuta da taşınmıştı.

Ancak yargının, kafein miktarının artırılmasına ilişkin düzenlemeleri iptal etmesi üzerine, Red Bull Türkiye'nin, yılbaşından itibaren, 150 mg kafein içerecek şekilde “Türkiye için özel üretim yaptırdığı” belirtildi. Red Bull Türkiye Genel Müdürü Aykut Ferah, Red Bull'un 130 ülkede aynı formülle satılmasına karşın, Türkiye pazarının potansiyelini dikkate alarak bu ülke için özel üretim yaptırdıklarını, böylece Türk mevzuatına uygun hale geldiklerini söyledi. Yargı kararları ve yılbaşında çıkarılan tebliğ ile firmanın açtığı bütün davaların da düştüğünü ifade eden Ferah, “Bundan sonra sorun Türkiye ile AB arasında halledilecek” dedi.

Firma olarak mevzuata uygun üretim yapar hale geldikten sonra, haksız rekabetin önlenmesi açısından firmalara verilen uyum süresinin kaldırılmasını talep ettiklerini söyleyen Aykut Ferah, Tüketici Hakları Derneği'nin de piyasada bulunan 150 mg'nin üzerinde kafein bulunan enerji içeceklerinin toplatılmasını istemesi üzerine, bakanlığın uyum süresini iptal ettiğini belirtti.

Ferah, bazı yerli üreticilerin, ellerindeki yüksek kafeinli ürün stoklarını uzun süredir eritmeye çalıştığını, bazı firmaların elinde kalan ürünleri de imha etmek durumunda kalacağını söyledi. Red Bull'un Türkiye'ye 10 milyon avroluk ihracatına karşılık, Türkiye'den geçen yıl 15 milyon avroluk “özel üretim buzdolabı” alarak diğer ülkelere dağıttığını, bu yıl ihracıtın 20 milyon avroya ulaşmasını beklediklerini anlatan Ferah, 250 kişisi doğrudan olmak üzere bin kişiye de istihdam sağladıklarını kaydetti.

SORUN AB'NİN DE GÜNDEMİNDE

Enerji içeceklerindeki kafein sınırlaması, AB ile yürütülen tam üyelik müzakerelerinin de gündeminde bulunuyor. AB, mevzuat uyumu gereği, kafein miktarının 320 mg'ye yükseltilmesini istiyor. En son Nisan ayı başında yapılan tarım tarama toplantılarında konu tekrar gündeme getirildi. Mevcut uygulamaya karşın, Türkiye, tam üyelik aşamasında, mevzuatı, AB mevzuatına paralel hale getirmek durumunda.

Lion Clup markalı enerji içeceğini pazarlayan Coşku Gıda'nın Türkiye Pazarlama Müdürü İrfan Çevik, yılbaşında çıkan mevzuattan sonra bakanlığın sürekli depoları denetleyerek 150 mg'nin üzerinde kafein bulunan ürünleri yediemine aldığını, bu nedenle piyasada çok az miktarda mevzuata aykırı ürün bulunduğunu tahmin ettiğini söyledi.
“Enerji içeceklerinin gereksiz yere gündemde tutulduğunu” ifade eden Çevik, şöyle konuştu: “Şeker hastası olan bir insan, ısrarla şeker yiyorsa bu onun sorunudur. Enerji içeceklerinin üzerinde de gerekli uyarılar var. Buna rağmen tüketiciler bu uyarılara uymuyorsa, bu onların sorumluluğundadır. Enerji içecekleri, dünyada nasıl satılıyorsa, Türkiye'de öyle satılıyor.” Çevik, Türkiye'deki enerji içecekleri pazarının yılda 24 milyon kutuya ulaştığını kaydetti.

AKADEMİK ÇEVRELERİN GÖRÜŞÜ

Akademik çevreler ise yüksek enerji veren bu tür içeceklerin genel tüketime sunulmasını doğru bulmuyor.
Hacettepe Üniversitesi (HÜ) Beslenme ve Diyetetik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mine Yurttagül, “Kafeinin günlük alınabilecek dozu biliniyor. Bu içecekler ile bu oran çok aşılıyor. Kafeinde uyarıcı etki yapan dozu 150 miligrama kadar. Üzerindeki dozlar uyku kaçırıcı. Enerji içeceklerinin alkolle tüketimi son derece sakıncalı. Satışa sunulurken herhangi bir sınırlama yok. İnsanlar istediği gibi alıyor bu bir risk” diye konuştu.

Prof. Dr. Yurttagül, enerji içeceklerinin genel tüketim için tavsiye edilmediğine, kullanmaması gereken kişilerle ilgili geniş bir sınırlama bulunduğuna dikkati çekerken, alkolle birlikte tüketilmesi halinde çok ciddi sağlık sorunlarına neden olduğuna ilişkin tespitler bulunduğunu vurguladı.

Yüksek kafeinin, idrar çıkışını artırdığı, kalp atışlarını yükselttiği, sinirlilik ve titreme yapabildiği, hassas kişilerde kızarıklıklara neden olduğu ifade edilirken, özellikle çocuklarda hiç kafein önerilmiyor.