Emeklilik silbaştan düzenleniyor

Emeklilik yaşı 2035 yılına kadar kadınlarda 58 erkeklerde 60 olarak uygulanacak. 2035 yılından sonra ise hayatta kalma ümidine göre yaş sınırı kademeli olarak artırılacak. Devlet de sigortalılar için yüzde 5 oranında Sosyal Güvenlik Katkı Primi ödeyecek. Sigortalıların aylık veya gelir bağlanmasına esas kazancı, tüm çalışma sürelerindeki kazançlarının ortalamasına göre belirlenecek. Aylık bağlama oranının Yasa'nın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren çalışılan her yıl için 2016 yılına kadar yıllık yüzde 2.5, 2016 yılından itibaren yıllık yüzde 2 olarak uygulanması öngörülüyor. IMF'nin yeni stand-by anlaşmasını onaylamak için TBMM'ye sunulmasını ön koşul olarak getirdiği sosyal güvenlik reformu kapsamındaki Emeklilik Sigortaları Yasa Taslağı Başbakanlığa sunuldu. Taslakla, zorunlu sigortalılık kavramı, tarım ve inşaat işlerinde süreksiz işlerde çalışanlardan, tarımda kendi nam ve hesabına çalışanlardan, gelir vergisinden muaf olanlardan, ev hizmetlerinde çalışanlardan aylık kazançları prime esas asgari aylık kazancın altında olanları kapsamayacak şekilde değiştiriliyor. Tarım ve inşaat işlerinde geçici süreli çalışanlar, yevmiyeli çalışanlar, kendi nam ve hesabına prim ödeyenlerden gelir vergisinden muaf olup aylık kazançları asgari ücretin altında olanlar zorunlu sigortalılık yerine, isteğe bağlı sigortalardan yararlanabilecekler. İsteğe bağlı sigorta prim oranları ise prime esas kazanç taban ve tavanı arasında kalmak kaydıyla sigortalılar tarafından belirlenecek tutar üzerinden yüzde 20 olarak uygulanacak. Zorunlu sigortalılardan farklı olarak isteğe bağlı sigortalıların hizmet süreleri prim ödedikleri andan itibaren işlemeye başlayacak. İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için Genel Sağlık Sigortası Primi'nin de ödenmesi gerekiyor. DEVLET'TEN YÜZDE 5'LİK KATKI PRİMİ Tasarıya göre, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları için yüzde 9'u sigortalı payı, yüzde 11'i de işveren payı olmak üzere yüzde 20 oranında prim ödemesi öngörülüyor. Kısa vadeli sigorta kolları için prim oranı yüzde 1 olarak belirlendi. Bu primin tamamının işveren tarafından ödenmesi öngörülüyor. Kendi nam ve hesabına çalışanlar için bu oran yüzde 0.5 olarak belirlendi. Devlet de yüzde 20 oranındaki malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalar primine ek olarak yüzde 5 oranında Sosyal Güvenlik Katkı Primi ödeyecek. Sosyal yardım niteliğindeki bazı ödemelerle arızi ödemeler dışında kalan bütün ücret ve aylıkların, zam ve tazminatların prime tabi olması öngörülüyor. Prime esas kazanç tabanı halen uygulandığı gibi yürürlükteki asgari ücretin brüt tutarı, tavanı ise tabanın 6.5 katı olarak uygulanacak. EMEKLİLİK YAŞI 2035'DEN SONRA ARTACAK Tasarıya göre, yeni emeklilik sisteminde 2035 yılına kadar emeklilik yaşı değiştirilmeyecek. 2036 yılından itibaren emeklilik yaşlarında hayatta kalma ümidindeki artışa paralel olarak kademeli bir artış gerçekleştirilecek. Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilk defa sigortalı olacaklar için; kadın ise 58, erkek ise 60 yaşın doldurulması ve en az 25 yıl (9000 gün) prim ödenmiş olması koşuluyla yaşlılık aylığı bağlanması öngörülüyor. Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olup, 9000 gün prim ödemeyenler, yaşlılık aylığı için gerekli olan minimum yaş hadlerine 3 yaş daha eklenmek ve 5400 gün prim ödemek suretiyle de yaşlılık aylığına hak kazanabilecekler. Bazı ağır ve tehlikeli işlerde çalışan sigortalıların bu işlerde geçirdikleri her yıl için çalışma sürelerine ayrıca 90 gün ile 120 gün arasında fiili hizmet zammı eklenecek. Fiili hizmet zammı karşılığında uzun vadeli sigorta kolları primi de zamlı sürenin oranı kadar artırılarak alınacak. Kamu idarelerinden kanunda sayılan işlerde, dalgıç, deniz altıcı gibi görevlerde çalışanlara fiili hizmet zammından ayrı olarak ilaveten itibari hizmet süreleri verilecek. Bu ilave verilen sürenin karşılığı bunları çalıştıran kamu kurumlarından tahsil edilecek. ASKERLİK SÜRELERİNİ BORÇLANMA OLANAĞI Sigortalıların, ücretsiz analık sürelerini, kısmı çalışma durumunda çalışmadıkları sürelerini, askerlik sürelerini, aylıksız izin sürelerini (kamu görevlisi olanlar için), avukatlık staj sürelerini, grev ve lokavtta geçen sürelerini, her hangi bir suçtan tutuklanan veya göz altına alınıp, bu suçtan dolayı beraat edenlerin bu sürelerini borçlanabilmelerine de olanak getirildi. Sadece yurt dışındayken çalışmış olan süre borçlanılabilecek. Borçlanılacak her gün için başvuru tarihindeki prime esas asgari ve azami kazanç arasında seçilecek günlük kazancın yüzde 32.5'i oranında prim ödenecek. AYLIK BAĞLAMA ORANLARI Sigortalıların aylık veya gelir bağlanmasına esas kazancı, tüm çalışma sürelerindeki kazançlarının ortalamasına göre belirlenecek. Aylık bağlama oranı Yasa'nın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren çalışılan her yıl için 2016 yılına kadar yıllık yüzde 2.5, 2016 yılından itibaren yıllık yüzde 2 olarak uygulanması öngörülüyor. Kendi nam ve hesabına çalışanlara ve kamu görevlilerine de geçici iş göremezlik ödeneği verilecek. Kendi nam ve hesabına çalışanlara yatarak tedavi oldukları süreler için iş göremezlik ödeneği ödenecek. Çalışma gücünün 3'te 2'sini kaybeden sigortalılar en az 10 yıl (3600 gün) prim ödemek koşuluyla malullük sigortasından yararlanabilecekler. Malullük aylığının minimum düzeyi, aylık bağlama oranı en az 9000 gün prim ödenmiş gibi hesaplanacak. Malullük veya yaşlılık aylığı almakta iken tekrar sigortalı bir işe çalışmaya başlayanlar yüzde 33.5 oranında sosyal güvenlik destek primi ödeyerek aylıkları kesilmeksizin çalışabilecekler. Sakat sigortalılar yaş koşuluna tabi olmaksızın sakatlık derecelerine göre daha kısa sürede emekli olabilecekler. En az 5 yıl (1800 gün) prim ödemiş sigortalıların ölümü halinde hak sahiplerine aylık bağlanacak. 9000 günün altında prim ödemişken ölenlerin primleri 9000 gün ödenmiş gibi hesaplanacak. Evli olmayan kız çocuklarıyla, sigortalı olarak çalışmamaları ve kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almamaları koşuluyla yaş sınırı olmaksızın, erkek çocuklara ise 18 yaşına, orta öğretim yapmaları halinde 20 yaşına, yüksek öğrenim görmeleri durumuda ise 25 yaşına kadar ölüm aylığı bağlanacak. Kadın sigortalılara ve sigortalı erkeğin sigortalı olmayan karısına doğum yapmaları halinde 6 ay süreyle, brüt asgari ücretin 6'da biri oranında emzirme yardımı verilecek. İş kazası ve meslek hastalığı ya da ölüm sigortasından aylık almakta olan eş ve çocuklardan evlenenlere bir defa olmak üzere aylık veya gelirlerinin bir yıllık tutarı olarak verilecek. Ölen sigortalının ailesine brüt asgari ücretin üç katı tutarında cenaze yardımı verilecek. Banka, sigorta şirketi veya odaların çalışanlarının tabi olduğu sosyal güvenlik sandıklarının iştirakçileri ve hak sahipleri de Emeklilik Sigortası kapsamına alınacak. Bakanlar Kurulu'nca belirlenen işler için yapılan işin niteliği, kapsamı, kapasitesi, kullanılan teknoloji gibi hususlar dikkate alınarak asgari işçilik oranı tespit edilecek. Tasarıyla sigorta sicil numarası olarak T.C. Kimlik Numarası kullanılması da öngörülüyor.