Ekonominin büyük bölümü kayıt dışı

İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası (İSMMMO) tarafından hazırlanan "Türkiye'nin Mali Görünümü" başlıklı raporda, Türkiye ekonomisinin yüzde 80-90'ının kayıt dışı olduğu belirtilerek, bu durumun doğurduğu yıllık vergi kaybının ise 9-11 milyar dolar seviyesinde bulunduğu tahmin edildi. 2004 yılında tahakkuk eden 97.7 katrilyon liralık vergi gelirinin 90 katrilyon liralık kısmının (yüzde 92.17) tahsil edildiği belirtilen rapora göre, tahsil edilen 90 katrilyon liralık vergi geliri toplamının 28 katrilyon lirası dolaysız vergilerden, 62 katrilyon lirası ise dolaylı vergilerden elde edildi. Dolaysız vergilerde ilk sırada gelir vergisi yer alıyor. 2004 yılında toplanan 17.8 katrilyon liralık gelir vergisinin yaklaşık 16 katrilyon lirası stopajlardan oluştu. Kesinti yoluyla elde edilen gelir vergisinin oranı yüzde 90. Vergi gelirlerinin illere göre dağılımında, en çok vergi toplanılan il, Türkiye'de toplanan verginin yüzde 43'ünü ödeyen İstanbul olurken, en az vergi hasılası Bayburt ilinde görüldü. Aralarında, İstanbul, Kocaeli, Ankara, İzmir, Bursa, İçel, Antalya, Tekirdağ ve Hatay illerinin bulunduğu 10 il ise Türkiye vergi gelirlerinin yüzde 88'ini topluyor. Söz konusu illerin Türkiye vergi gelirleri içindeki payı 84.1 katrilyon lira. Her 100 liralık verginin yüzde 43'ü İstanbul'dan tahakkuk ediliyor. Rapora göre, 100 milyar lira ve üzerinde matrah beyan eden gelir vergisi mükellefi sayısı 4 bin 683. Bu da toplamın sadece yüzde 1.32'sini oluşturuyor. Bu çarpıcı durum, kurumlar vergisinde de söz konusu. 100 milyar lira ve üzerinde matrah beyan eden mükellef sayısı 352 olup toplam mükellef sayısının sadece yüzde 4.22'sini oluşturuyor. Mükelleflerin sadece yüzde 1'i toplam gelir vergisinin yüzde 64'ünü öderken, yüzde 99'u verginin yüzde 36'sını ödüyor. Rapora göre, geçen yıl 3 bin 192 denetim elemanı 153 bin 881 inceleme sonuçlandırdı, 22.1 katrilyon liralık matrah incelendi ve 18.7 katrilyon liralık matrah farkı tespit edildi. Gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri incelendiğinde 2004'te gelir vergisi mükelleflerinin yüzde 27'si, yani her 3 kişiden 1'i zarar ettiğini bildirdi. Kurumlar vergisi mükelleflerinin de yüzde 55'i sıfır matrah beyan etti.