DSİ'de paralar suya gömülmüş

Meclis komisyonu, DSİ'deki 2 milyar dolarlık 'keşif artışı soygunu'nu anlattı: Müteahhitlere yüzde 696 keşif artış bedeli ödendi. 16 milyara ihale edilen iş, devlete 127 milyara patladı TBMM Yolsuzlukları Araştırma Komisyonu raporunun enerji ihalelerine ilişkin bölümünde, Devlet Su İşleri'nin (DSİ) yüzde 700'e varan keşif artışlarıyla yol açtığı zararın 2 milyar doları (2.8 katrilyon lira) bulduğu belirtilirken, bu artışların 'siyasi' olduğu savunuldu. Raporun 'DSİ Uygulamaları' bölümünde, bugüne dek 'kapalı kutu' görünümü veren DSİ ihaleleri anlatıldı. Devletin 'en az 2 milyar dolar zarar ettirildiği' belirtilen, dönemin Enerji Bakanları Cumhur Ersümer ile Zeki Çakan hakkında Meclis soruşturması önerilen, bürokratlar hakkında da savcılığa suç duyurusunda bulunulan bölümde yer alan saptamalar ve ortaya çıkarılan usulsüzlükler ana başlıklarıyla şöyle: İhalenin ardından artış İstisnasız bütün işlerde yüksek oranda keşif artışı yapıldı. Keşif artışları barajlarda yüzde 400-696'lara vardı. DSİ Genel Müdürü Veysel Eroğlu'nun komisyona gönderdiği bilgi notunda "Bazı projelere 2002 yılı keşfi dolmadan ilave keşif artışı verilmesinin sebeplerinin politik olduğu düşünülmektedir" denildi. Yüzde 30 üzeri keşif artışlarının temel, tünel gibi zorunlu hallerde verilmesi gerekirken, Proje ve İnşaat Dairesi'nin 57, İçmesuyu ve Kanalizasyon Dairesi'nin 20, Barajlar ve Hidroelektrik Santrallar Dairesi'nin 56 işinde yüksek oranlarda keşif artışı yapıldı. Bazı müteahhitlere ilave işler verildi. Yapılan işlerin kasıtlı olduğunun en büyük göstergesi, artışların keşif süresi dolduktan sonra verilmesi gerekirken, çoğu ihalede işe başlandıktan hemen sonra yapılması. Eğer bu keşif artışları kapsamındaki işler ihaleli olarak yapılmış olsaydı, ihaleli işlerin indirim oranlarının yüzde 40-50 civarında olduğu göz önüne alındığında devlet en az 2 milyar dolar zarar etmemiş olacaktı. 29 baraj ve hidroelektrik santali inşaatı, ihalesiz verildi. Baraj deneyimi olmayan firmalar iş aldı. Örnekler ve nedenler DSİ'nin yeni genel müdürü Veysel Eroğlu komisyona gönderdiği yazıda, keşif artışlarındaki patlamayı ve nedenlerini de anlattı. Buna göre DSİ son yıllarda gerçek verileri ve maliyetleri yansıtmayan keşiflere dayandı. Öngörülmeyen giderler kaleminden 'su boşaltma, ağaç kesme' gibi işlere ve bu kalemde yer alan miktarın çok üstünde ödemeler yapıldı. Temel sondajları ve jeolojik etütler yetersiz olduğundan, firmalar balçık zeminlerle, yeraltı sularıyla karşılaşıldığı, heyelan yaşandığı gerekçesiyle keşif artışı aldılar. Baraj inşaatından etkilenen karayolu, demiryolu, enerji nakil hattı, PTT hattı gibi tesis ve yapılar projelerde gösterilmedi. Bu işler keşif artışına konu edildi. Kamulaştırma haritaları bile müteahhitlere yaptırıldı. Kürtün, Çine ve Cindere barajları ile Dodurga projesinde yapı tipi değiştirildi. Bahçelik ve Çat barajlarında göçük ve heyelan dolayısıyla ilave kazı ve nakliye bedeli ödendi. İşin başında malzemelerin yeterliliği ve kalitesinin uygunluğu iyi etüt edilmedi. Bu nedenle Bahçelik, Belkaya, Çat ve Deliçay barajlarında olduğu gibi malzemeler uzak mesafelerdeki ocaklardan sağlandı, maliyet yükseldi. Projede olmayan işler Projede olmadığı halde Belkaya Barajı'nda regülatör ve kanal, Atasu'da ilave regülatör yaptırıldı. Atasu Barajı'nı yapan Cengiz İnşaat ile 1998 başında sözleşme imzalandı. 6 trilyon 187 milyar lira bedelli iş için izleyen dört yılda yüzde 394'lük keşif artışı yapıldı ve bedel 30.6 trilyona yükseldi. İhale bedeli komik kaldı Yeşilçay projesinin İsaköy Darlık Ömerli İsale Hattı Tünel ve Akadükleri işini Kasım 1998'de 4 trilyon 417 milyar lira bedelle alan Taşeli İnşaat ile YET Yapı şirketlerine yüzde 499 keşif artışı verildi ve bedel 27 trilyon 998 milyar liraya yükseltildi. Özlüce Barajı yapımını 1985'te üstlenen Özaltın İnşaat'ın talepleri doğrultusunda bugüne kadar yüzde 696 oranında keşif artışı gerçekleşti ve bedel 16 milyar liradan 127 milyara çıktı. Keşif artışında rekor 2002'nin DSİ'nin keşif artışları 1998-2002 döneminde patladı. 1990 yılında yalnızca iki olan ve 1997'de altıya çıkan keşif artışı sayısı, 1998'de 16'ya, 2002'de ise 25'e yükseldi. Keşif artışlarının miktarı ise 2002 yılında rekorla kapandı. 1990'da 83 milyon 411 bin dolar olan keşif artışları miktarı, 1998'de 277 milyon 884 bin 786 dolar, 2000 yılında ise 659 milyon 419 bin 557 dolara ulaştı. 2001 yılında 157 milyon 170 bin 808 dolarlık keşif artışı yapılırken, bu miktar, seçime gidilen 2002 yılında tam 1 milyar 117 milyon 440 bin 514 dolar oldu.