Doğum kontrol yöntemleri

Uzmanlar; cinsel ilişki sonrası alınan ertesi gün hapının en çok erkekler tarafından merak edilip, sorulduğunu söylüyor. Özellikle evli olmayan çiftlerde erkek de, bayan kadar bu ilaçları arıyor

nadolu Sağlık Merkezi'nden Dr. Ferhat Güçer ve Dr. İbrahim Sözen, korunma yöntemleriyle ilgili bilgiler aktardı:

* İğne ile korunma nasıl bir doğum kontrol yöntemi?
ABD'de 1992'den bu yana kullanılan bu yöntem, hap almayı unutan hanımlar için ideal bir çözüm. Çünkü sadece 3 ayda bir yapılan, yani yılda dört kez tekrarlanan bu iğne ile doğum kontrol haplarının koruma oranları ile aynı oranda bir doğum kontrolü sağlamak mümkün. Türkiye'de de varolan bu ilacın içeriğinde progesteron hormonu var ve estrojen hormonundan muaf. Bir iğnenin koruması yaklaşık 1n hafta sürüyor. Ancak yine de 12 haftada bir bu iğnenin tekrarlanması öneriliyor. Yüzde 99 koruyuculuğu olan bu iğne yumurtlamayı baskılayarak etkili oluyor. Bunun yanı sıra rahim ağzındaki sıvı tabakayı kalınlaştırıyor ve embriyonun tutunacağı 'endometrium' dediğimiz rahim içi tabakanın da yapısını değiştiriyor.

* Peki bu yöntem güvenilir mi?
Koruyuculuğu; tüp bağlama yöntemi olan 'sterilizasyon ameliyatları' ile eşdeğer düzeyde. Epilepsi ilaçları kullananlar için bile ideal bir yöntem. Tansiyon nedeniyle veya pıhtı-felç oluşma riski taşıyanlarda, yani doğum kontrol hapı kullanamayanlarda da ideal bir çözüm getiriyor. 35 yaşın üstünde olup da sigara içen bayanlarda doğum kontrol hapları içerdikleri estrojen hormonu nedeniyle pıhtıfelç riskini yükseltirken, 'depo-provera' adı verilen bu yöntemde böyle bir risk söz konusu değil. Süt emziren anneler için de iyi bir alternatif çünkü süt miktarını arttırıyor. Bebek için herhangi bir yan etki içermiyor. Çalışmalar bu yöntemi kullananlarda, daha az rahim kanseri riski olduğunu ortaya koyuyor.

* Bu yöntemin dezavantajı var mı?
En sık rastlanan yan etki ilk bir yıl içinde gitgide azalan oranda da olsa; düzensiz hafif kanama ve lekelenme yapabilmesi... Bu her iğneden sonra daha da azalıyor ve bir süre sonra adet kanaması dahil hiçbir kanama görülmüyor. Bu endişelenecek bir durum değil, sadece rahimin kanayan iç tabakası bu iğne ile o kadar inceliyor ki, adette kanayacak bir doku kalmıyor.

* Sizce yeni doğum kontrol yöntemleri arasında en etkili olanları hangileri?
Yeni çıkan ve cilt altına uygulanan 'implanon' (daha önceden kullanılan tipe göre uygulanması ve çıkarılması çok daha basit), oldukça etkili bir yöntem. Yalnız bu yöntemi uygulamak isteyen bayanların uygulamadan önce çok iyi bilgilendirilmesi gerekli. Çünkü uygulama sonrası bazı bayanlarda adet düzensizlikleri ve hatta adet görememe gibi durumlar ortaya çıkabiliyor ve iyi bilgilendirilmemiş bayanlarda bu durumlar psikolojik sorun yaratıyor. Ayrıca yeni çıkan ve güvenilirliği daha fazla olan ve bilhassa şiddetli adet kanaması olan bayanlarda tercih ettiğimiz hormon takviyeli spiraller de önemli alternatiflerden biridir.

* Ertesi gün haplarının güvenilirliğini nasıl buluyorsunuz?
Bu hapların etkinliği, ilişki sonrası alınma sürelerine göre değişiyor. Yani ilişkiden sonra ilacın alınmasına kadar geçen süreye bağlı olarak etkisi değişmekle birlikte, ilişkiden sonraki ilk 12-2n saat içinde alınırsa oldukça güvenilir sayılabilir. İlişki ile ilacın alımı arasındaki süre arttıkça, özellikle ilk 72 saatten sonra, ilacın güvenilirliği oldukça düşüyor.

* Bu hapların dezavantajı var mı?
Daha önce belirttiğim gibi ilacı alma süresi çok önemli. Sürenin artması ile ilacın etkinliği azalıp, gebelik riski artıyor. Ayrıca bu ilaçlar ile bir defada vücuda alınan hormon miktarı daha fazla olduğundan adet bozukluğu, bulantı ve kusma gibi şikâyetlere neden olabiliyor. Bir diğer önemli problem ilacı satın alma. Özellikle ülkemizde sosyoekonomik düzeyi düşük bölgelerdeki insanlar, bu ilacı eczaneden almaya utanıyor ya da çekiniyor.

* Bu hapları erkekler de merak ediyor mu?
Tahmin edebileceğinizden daha fazla olduğunu söylemek çok abartı olmaz. Özellikle evli olmayan çiftlerde erkek de bayan kadar (özellikle Türk erkeği) bu ilaçları arıyor.

* Dünyada doğum kontrolü için aşı konusunda bazı çalışmalar yapılıyor. Sizce bu mümkün olacak mı?
Sanırım başarı sağlanacak. Ancak şu ana kadar alınmış net başarılı sonuçlar yok ve çalışmalar deney aşamasında. Halen sperm ile yumurta çeperindeki bazı katmanlar ve hormon salınımlarına karşı denenen aşı geliştirme çalışmaları mevcut. Ama dediğim gibi; henüz net bir başarı yok ve yakın bir gelecekte de olacağını sanmıyorum. Ama günün birinde elbette insanlar bu yöntemleri kullanmaya başlayacak.

* Bir kadın eşinden gizli şekilde korunmak istiyorsa, sizce ne tip bir doğum kontrol yöntemi tercih etmeli?
Hiçbir bayana böyle bir yola başvurmasını önermem. Çünkü bu durum eşler arasında ciddi problemlere yol açabiliyor. Ancak ille de bir cevap vermem gerekirse; ayda bir ya da 3 ayda bir uygulanan iğne yöntemini kullanayabilirler. Ama bu uygulamalarda da ara kanama gibi problemler ortaya çıkabilir.

* Doğum kontrol yöntemleri hangi durumlarda risk içerir?
Aslında doğum kontrol yöntemlerinin çok fazla riski yoktur. Ancak herhangi bir hastalığı olmayan ve bazı hastalıklar için risk grubunda olmayan bayanlar için geçerli bu! Özellikle hormonal doğum kontrol yöntemi kullanacak bayanların bazı hastalıklar açısından iyi değerlendirilmesi gerekli.
Ertesi Gün Hapını Olabildiğince Çabuk İçin

35 yaşın üstünde sigara içen bayanlar,

Damar tıkanıklığı ya da yetmezliği olanlar,

Akut karaciğer hastalığı olanlar,

Bilinen ya da şüpheli meme kanseri hikâyesi olanlar,

Nedeni saptanmamış vajinal kanama hikâyesi olanlar,

Gebelik şüphesi olanlar,

Kan yağları ciddi oranda yüksek olan bayanların; hormonal doğum kontrol yöntemlerini kesinlikle kullanmamaları gerekiyor.

Hap Kullanma Rehberi

* Doğum kontrol hapları nasıl kullanılır?
Kombine haplar genellikle 21 haplık paketler halinde bulunur. 28 hap içeren paketleri de vardır. Doktorunuz tarafından hangi hapın size uygun olduğuna karar verilir. Doktorunuz sizin de fikrinizi alarak, ya adetinizden sonraki ilk pazar günü ya da adetinizin ilk günü hapa başlamanızı önerecektir. 21 haplık bir paket kullanıyorsanız; 3 hafta, günde 1 hap alınacak, 7 gün ara verilecek, tekrar yeni bir pakete başlanacaktır. Eğer 28 haplık paket kullanıyorsanız; 4 hafta boyunca her gün bir hap alınacak, daha sonra ara vermeden ikinci pakete başlanacaktır. Son yedi hap, doğum kontrol amaçlı değildir. Sadece size her gün ilaç içme alışkanlığı kazandırmak içindir. Hapları her gün, aynı saatte almak önemlidir. Adetiniz genellikle son hormon içeren haptan sonra başlayacaktır. Bazı antibiyotikler, doğum kontrol haplarının vücudunuzdaki çalışmasını etkileyebilir. Eğer antibiyotik alıyorsanız doktorunuza söyleyin. Antibiyotik kullanırken ek bir doğum kontrol yöntemine ihtiyaç duyabilirsiniz.

* Eğer hap almayı unutursam ne olur?
Eğer hap almayı unutursanız; düzensiz adet kanaması görebilir ve gebe kalabilirsiniz. Eğer bir hap almayı unutursanız, hatırladığınız anda hapı içmelisiniz ve bir sonraki hapı her zamanki saatinde almalısınız. Arka arkaya iki hap almayı unutursanız; iki gün, günde iki hap içip daha sonra günde bir hapla devam edebilirsiniz. Eğer üç veya daha fazla gün hap almayı unuttuysanız, hap alımını kesin ve bir sonraki adet dönemine kadar başka bir doğum kontrol yöntemi uygulayın. Beklediğiniz günde adet görmezseniz, doktora gidin. İki veya daha çok hap almayı unuttuysanız ve adet döneminiz geçtiyse hamile kalmış olabilirsiniz. İlaçları kesin ve gebe olmadığınızdan emin oluncaya kadar başka bir doğum kontrol yöntemi uygulayın.

* Çocuk sahibi olduktan sonra ne zaman doğum kontrol haplarına başlayabilirim?
Eğer bebeğinizi emziriyorsanız; emzirmeniz düzene girene kadar doğum kontrol hapları kullanmamalısınız. Bu doğumdan sonra ortalama n-6 hafta alır. Daha sonra düşük dozlu bir hap veya sadece progesteron içeren hapları kullanabilirsiniz. Doktorunuzla haplara ne zaman başlayabileceğinizi konuşun. Emzirme kesin bir korunma yöntemi değildir; bu nedenle doğum kontrol haplarına başlayıncaya kadar başka bir doğum kontrol yöntemi uygulanmalıdır. Bu dönemde kondom veya spermisid'ler kullanılabilir.

* Faydaları nedir?
En önemli faydası etkili bir doğum kontrol yöntemi olması ve seks hayatınızı kesintiye uğratmamasıdır. Doğum kontrol hapları; rahim ve yumurtalık kanseri, yumurtalık kistleri, romatoit artrit ve dış (tubal) gebelik risklerini azaltır. Aynı zamanda adetleriniz düzenli, daha hafif ve ağrısız geçer. Doğum kontrol haplarına başlamadan önce jinekolojik bir problemi olmayan kadınlar; kullanım süresine bağlı olmaksızın hapları bıraktıktan sonra gebe kalmakta bir zorluk yaşamazlar. Haplara bağlı özel bir problem yaşanmadığı sürece; ilaçlara ara vermenin bir avantajı yoktur. Gebe kalmaya karar verdiğiniz zaman, hapları bıraktıktan sonra en az iki adet dönemi geçmesine kadar beklemeniz önerilir.

Doğum Kontrol Hapının Yan Etkileri

* Doğum kontrol haplarının dezavantajları nedir?
Başladıktan sonra ilk birkaç ay düzensiz kanamalar, bulantı-kusma, kilo alımı, göğüslerde şişlik, iştah artması, depresyon, baş ağrısı, adet miktarının azalması veya olmaması, kan basıncında artış ve uyuşukluk görülebilir. Özellikle 35 yaş üzerinde doğum kontrol hapı kullanıp, sigara içen kadınların kalp hastalığı ve kan pıhtılaşması gibi ciddi problem riskleri artıyor. Kalp hastalığı, kalp krizine neden olabilir. Kan pıhtılaşması, bacak ağrısı, şişlik veya göğüs ağrısına neden olabilir. Hapları almaya başladıktan 3 ay sonra kan basıncınızı kontrol ettirin. Eğer bu hapları kullanıyorsanız; sigara içmemelisiniz! Doğum kontrol hapları, AIDS gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz. AIDS'den korunmanın güvenli tek yolu; lateks kondomlardır.

* Ne zaman doktoru aramalıyım?
Bacak ağrısı veya şişlik, görme kaybı veya çift görme, düzensiz kanamalar, olağandan daha fazla baş ağrısı gibi durumlarda doktorunuzu aramalısınız.

kaynak/