Doğalgazda kazık sürecek

Zaman'dan İbrahim Altunsoy'un haberine göre BOTAŞ’ın elinde, yıllık 67,8 milyar metreküplük gaz alım kontratı bulunuyor. Uzmanlara göre, gelinen noktada anlaşmalardaki ‘gizlilik’ maddesi etkili oldu. Doğalgazdaki bu tablo özelleştirmenin ağır aksak işlediğini gözler önüne seriyor. Hükümet, 2003’te 4 milyar dolarlık hedef açıkladı. Özelleştirmeden şu ana kadar 170 milyon dolarlık gelir sağlandı. TÜPRAŞ, Türk Hava Yolları ve Telekom gibi büyük kamu kuruluşları ise özelleştirileceği günü bekliyor. Doğalgaz piyasasını özel sektöre de açmak amacıyla Mayıs 2001’de çıkarılan kanunun gereği yerine getirilmedi. Doğalgaz Piyasası Kanunu, ilk planda doğalgaz alımında tekel konumundaki BOTAŞ’ın yanı sıra özel firmaların da devreye girmesi için bir yıllık geçiş süresi tanımıştı. Bakanlar Kurulu, aynı kanunun verdiği yetkiye dayanarak Mayıs 2003’te dolan süreyi 6 ay daha uzattı. Geçiş süreci sonrası takip eden her yıl içerisinde kamunun elindeki doğalgaz alım kontratlarını toplam tüketim miktarının yüzde 10’undan az olmamak üzere devretmesi hedeflenmişti. 2009’a gelindiğinde tüketimin sadece beşte biri devletin elinde kalacaktı. Doğalgaz ithalatına özel sektörün de girmesi durumunda ithalatçı firma sayısının artması ile ucuz doğalgaz da gündeme gelebilecekti. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanı Yusuf Günay, gerçek anlamda bir doğalgaz piyasasının kurulması ve fiyatların düşmesinin sektörde birden fazla ithalatçı şirketin yer almasına bağlı olduğunu söyledi. Türkiye’de doğalgaz alım anlaşmaları, BOTAŞ’ın elinde bulunuyor. Konuyla ilgili görüşlerini almak istediğimiz BOTAŞ yetkilileri, herhangi bir açıklama yapmadı. BOTAŞ’ın elinde halen; Rusya, İran, Cezayir, Nijerya, Azerbaycan ve Türkmenistan ülkeleri ile yapılmış yıllık toplam 67,8 milyar metreküplük doğalgaz alım anlaşması bulunuyor. Rusya, İran, Nijerya (LNG) ve Cezayir (LNG) ile yapılan anlaşmalar çerçevesinde gaz alımı devam ederken, Azerbaycan ve Türkmenistan anlaşmaları 2005 yılında devreye girecek. BOTAŞ’ın Mısır ile yaptığı gaz alım anlaşması ise Doğalgaz Piyasası Kanunu gereği EPDK’nın gaz tüketimindeki artışa paralel ihtiyaç duyulması halinde vereceği izinle devreye alınacak. Kamunun elindeki doğalgaz kontratlarının özel sektöre devredilmesinde en önemli sorunların başında, anlaşmalarda yer alan gizlilik maddesi gösteriliyor. Serbest piyasa için şart Enerji Piyasası Kurulu (EPDK) Başkanı Yusuf Günay, doğalgaz sektörünün özelleşmesi ve tam bir serbest piyasa için çalışmaların devam ettiğini söyledi. Ankara’da sorularımızı cevaplandıran Günay, sektörde serbest piyasanın en önemli şartlarından birisinin doğalgaz ithalatının özel sektöre açılması olduğunu söyleyerek şöyle konuştu: “Tam bir liberal piyasa için, kamunun elindeki doğalgaz alım kontratlarını özel sektöre devretmesi gerekiyor. Mevcut kontrat devirleri yapılmadıkça da bizim yeni bir ithalatçı anlaşma yapmamız mümkün değil. Sektörde gerçek rekabet ve ticaret, piyasanın özel sektöre açılması ile olacak. Tekrar ediyorum, gerçek anlamda bir doğalgaz piyasasının kurulması ve fiyatların düşmesi, sektörde birden fazla ithalatçı şirketin olmasına bağlıdır. Aksi halde, kontratların devredilmediği bir piyasada her türlü tedbir yarım kalacak, elektrik ve doğalgaz fiyatlarında beklenen ucuzlama olmayacaktır. Bilindiği gibi Türkiye’de doğalgaz piyasasının rekabete açılması ve Avrupa Birliği ile uyum çerçevesinde, Mayıs 2001 tarihinde Doğalgaz Piyasası Kanunu Resmi Gazete’de yayımlandı. Kanun, sektörde uyumun sağlanması ve altyapının oluşturulması için 12 aylık bir geçiş süreci tanıdı. Bakanlar Kurulu’nun 6 ay uzattığı geçiş dönemi Kasım 2002’de tamamlandı. Kamu, elindeki kontratlarının en az yüzde 10’unu Kasım 2003’e kadar devretmesi gerekiyordu. Kanuna göre kamu, elindeki alım anlaşmalarını 2009 yılına kadar devretmesi ile sektördeki ithalatçı ağırlığını kaybetmiş olacak. Kanunun ilgili maddesi şöyle: “GEÇİCİ MADDE 2.- BOTAŞ, bu kanunun yayımlandığı tarihten sonra ithalatı ulusal tüketimin yüzde yirmisi oranına düşünceye kadar yeni doğalgaz alım sözleşmesi yapamaz. Hazırlık döneminden sonra başlamak üzere her yıl en geç 2009 yılına kadar toplam yıllık ithalat miktarını yıllık ulusal tüketimin yüzde yirmisine düşürünceye kadar, mevcut doğalgaz alım veya satış sözleşmelerinin kısmi veya bütün olarak tüm hak ve yükümlülükleri ile birlikte devredilmesi için istekli olan diğer ithalat lisans yeterlik sahibi şirketlerin katılacağı devir için BOTAŞ tarafından ihale yapılır... BOTAŞ tarafından her takvim yılında devredilen miktarlar, kanunun yürürlüğe girdiği tarihte alım taahhüdünde bulunulan toplam doğalgaz miktarının yüzde onundan daha az olamaz.”