Devletin vergiden toplayabildiği son 20 yılın en düşük seviyesinde

Türkiye’de toplam vergi gelirleri içinde dolaylı vergilerin payındaki artış vergi uzmanları tarafından yıllardır tartışılıyor. Beyana dayalı vergilerde ise ödeme refl eksinin zayıflığı, vergi uzmanları tarafından sık sık gündeme getiriliyor. Bu durum vergide tahakkuk/tahsilat oranlarında da yansıyor. Geride bıraktığımız 2021 yılında tahakkuk tahsilat oranı yüzde 80,6 ile son 20 yılın en düşük ikinci seviyesini gördü. Bu dönemin en düşük seviyesi ise yüzde 80,1 ile 2020 yılında yaşanmıştı.

Gelir İdaresi Başkanlığı verilerinden yapılan derlemeye göre, son 20 yıl içinde vergi ödeme alışkanlığının en zayıf olduğu dönem, son birkaç yıllık zaman diliminde yaşanıyor. 2000’li yılların ilk yarısında yüzde 90’ların üzerinde olan tahakkuk/tahsilat oranı ilk kez 2008 yılında yüzde 89,7 ile yüzde 90’ın altına geriledi. 2010’da yüzde 86,2 olan oran giderek gerilemeye başladı. 2015’te yüzde 84,7’ye gerileyen tahakkuk/ tahsilat oranı, 2018’de yüzde 81,4’e, 2019’da yüzde 81’e indi. Pandeminin ilk kez görüldüğü 2020 yılında yüzde 80,1’e gerileyen tahakkuk/tahsilat oranı aynı zamanda son 20 yılın en düşük seviyesini de görmüş oldu. Geride bıraktığımız 2021 yılında ise tahakkuk/tahsilat oranı yüzde 80,6 olarak hesaplandı.

Açıklanan bu oranlar, geçmiş yıllardan kalan ve ödenmeyen borçları da kapsıyor. Yani tahakkuk kısmı geriden gelen ödenmemiş vergi borçlarını da içeriyor, tahsilat kısmı da benzer şekilde vergi afl arı sebebiyle ödenen geçmiş yıl borçlarını da kapsıyor.

“Tahsili imkânsız alacaklar artıyor”
Gelir İdaresi Strateji eski Başkanı ve Yeni Ekonomi Danışmanlık A.Ş kurucu ortağı Nazmi Karyağdı, tahsilat tahakkuk oranındaki düşüşü, naylon fatura düzenleyici ve kullanıcılarına kesilen yüksek cezalar ile sık çıkan vergi afl arına bağladı. Karyağdı, “Naylon fatura düzenleyicilerine ve kullanıcılarına düzenlenen, yüksek tutarlı olup tahsil kabiliyeti yok denecek kadar az olan vergi inceleme raporlarından kaynaklanan vergi ve cezalar ile sıklıkla çıkarılan vergi afl arı nedeniyle Gelir İdaresinin tahsilatları olumsuz yönde etkileniyor. Bu gibi durumlar nedeniyle tahsili sorunlu ya da imkansız alacaklar her yıl artıyor” dedi.

"Maliyet tahsilat fonksiyonu zayıflıyor"
Her yılbaşında, geçen yıllardan tahakkuk edip de tahsil edilmemiş alacakların da yeni yılın istatistiklerine tahakkuk olarak aktarıldığı bilgisin veren Nazmi Karyağdı, “Bu nedenle de her yıl tahakkuk/tahsilat oranları düşmüş gibi bir sonuç ortaya çıkıyor. Eğer geçmiş yılların tahsil edilmemiş alacaklarını yeni yıla tahakkuk olarak eklemezsek, cari yıldaki tahakkuk/tahsilat oranı daha yüksek çıkacaktır. Ancak naylon fatura düzenleme ve kullanma kaynaklı vergi inceleme raporlarının artması ve vergi afl arının vergi ödeme davranışını olumsuz yönde etkilemesi nedeniyle Maliyenin tahsilat fonksiyonu oldukça zayıfl ıyor” ifadelerini kullandı.