Devlet yardımlarına AB kriterleri

Avrupa Birliği (AB) kriterlerine uygun bir devlet yardımı sisteminin oluşturulmasını öngören kanun tasarısı, TBMM Başkanlığına sunuldu.

Devlet yardımlarının, Türkiye ile AB arasındaki anlaşmalara ve diğer uluslararası yükümlülüklere uygun olarak düzenlenmesi, koordinasyonu, izlenmesi ve denetlenmesini düzenleyen Devlet Yardımları Kanunu Tasarısı, hayvancılık dahil tarım ve balıkçılık sektörlerinde uygulanan devlet yardımları, AB'de ayrı bir mevzuatla yer aldığı için kapsam dışında bırakıyor.

Devlet yardımı, ''devlet tarafından veya kamu kaynakları aracılığıyla herhangi bir şekilde sağlanan, belirli teşebbüslere veya belirli mal veya hizmetlerin üretimine ayrıcalık tanıyarak rekabeti bozan veya bozma tehdidi oluşturan tedbir'' olarak tanımlanan tasarıda, devlet yardımı uygulamalarında; devlet tarafından doğrudan veya dolaylı olarak kullanılan araçlar belirleniyor. Buna göre, ''hibe, kredi ve iştirak gibi doğrudan fon transferleri, kredi garantileri, alınması gereken bir devlet gelirinin kısmen veya tamamen terkini veya ertelenmesi, piyasa koşullarından daha avantajlı veya uygun koşullarda mal veya hizmet sağlanması veya satın alınması, herhangi bir şekilde gelir veya fiyat desteği verilmesi'' devlet tarafından uygulanan araçlar olarak sayılıyor.

NASIL BELİRLENECEK?

Devlet yardımları, ülke ekonomisinin ihtiyaçları ile AB müktesebatı ve Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde belirlenecek, uygulanacak, izlenecek ve denetlenecek.

Devlet yardımları uygulamalarında, rekabetin korunması, etkinlik ve verimliliğin sağlanması, yerli ve yabancı teşebbüsler arasındaki eşitliğin sağlanması, şeffaflık ve yardımların bütçeleştirilerek kullandırılması esas olacak.

Ayrım yapılmaksızın tüm teşebbüslere uygulanan genel nitelikli ekonomik ve mali tedbirler devlet yardımı sayılmayacak.

UYGUN DEVLET YARDIMLARI

Devlet yardımının çerçevesi çizilen tasarıya göre, uygun devlet yardımı olarak kabul edilecek olanlar şunlar:

''İlgili ürünlerin menşeine bağlı bir ayrım yapılmaksızın bireysel tüketiciye yapılan sosyal nitelikli yardımlar, doğal afetlerin veya olağanüstü olayların sebep olduğu zararı gidermeye yönelik yardımlar, yaşam standardının aşırı ölçüde düşük veya işsizlik oranının çok yüksek olduğu bölgelerde ekonomik gelişmeyi desteklemek amacıyla verilen yardımlar, Türkiye ile AB arasındaki ilişkiler çerçevesinde yapısal uyum gereklerinin yerine getirilmesini sağlamayı amaçlayan yardımlar, ticaret koşullarını ortak çıkarlara ters düşecek ölçüde olumsuz etkilememek kaydıyla belirli ekonomik faaliyetlerin veya belirli ekonomik bölgelerin gelişimini desteklemeye yönelik yardımlar, kültür mirasının ve doğal varlıkların korunmasına yönelik yardımlar, ortak çıkarlara hizmet eden önemli bir projenin gerçekleşmesini desteklemeye veya ülke ekonomisinde ortaya çıkan ciddî sorunları gidermeye yönelik yardımlar, Türkiye ve Avrupa Toplulukları Ortaklık Konseyinin belirleyebileceği diğer yardımlar.''

Rekabet Kurulu, belirli konulardaki devlet yardımı türlerine grup muafiyeti tanıyabilecek, rekabeti bozmayan devlet yardımlarının uygun devlet yardımı olduğuna ve bildirimine gerek olmadığına karar verebilecek.

EKONOMİ KOORDİNASYON KURULU

Devlet yardımları politikası ve uygulamalarının koordinasyonu, Ekonomi Koordinasyon Kurulu tarafından yürütülecek.

Devlet yardımlarının izlenmesi ve denetlenmesi, Rekabet Kurulu tarafından yerine getirilecek. Rekabet Kurulu, Türkiye ile AB arasındaki anlaşmalara uygun olarak devlet yardımlarının ilke ve prensiplerini belirlemek, mevzuat hazırlanmasını sağlamak ve Avrupa Komisyonuna gerekli bildirimlerin yapılmasını sağlamakla görevli ve sorumlu olacak.

Devlet yardımını veren uygulayıcı kuruluşlar, gerekli düzenlemeleri yapmak ve bildirimde bulunmakla görevlendirilecek.

YENİ YARDIMLARIN BİLDİRİMİ

Devlet yardımı veren kurumlar, yeni yardımı uygulamaya koymadan önce Rekabet Kurumuna bildirecek. Bildirilen yardımlar, Rekabet Kurulu tarafından uygun bulununcaya kadar uygulamaya konulamayacak.

Kurul, devlet yardımıyla ilgili ''ön inceleme'' ve ''inceleme'' olmak üzere iki şekilde değerlendirme yapabilecek.

KANUNA AYKIRI YARDIM

Bir yardımın uygun devlet yardımı olmadığının tespiti halinde geri alınmasını da düzenleyen tasarıya göre, Rekabet Kurulu, kanuna aykırı olduğu iddia edilen bir yardımla ilgili olarak herhangi bir şekilde bilgi sahibi olması halinde yardımı verenden bilgi isteyebilecek ve gerekli gördüğü takdirde ön inceleme başlatabilecek.

Yardımı verenin görüşünü aldıktan sonra karar alıncaya kadar Kanuna aykırı yardımın askıya alınmasına karar verebilecek olan Kurul, yardımın uygun olmadığına karar verirse yardımın geri alınmasına yönelik olarak yardımı verenin tüm tedbirleri uygulamasını isteyecek. Yardımı veren, geri alma işlemini uygulamakla yükümlü olacak.

Yardımı veren, yardımın geri alınmasında ödeme planlarını içeren özel ödeme anlaşmaları yapmaya yetkili olacak.

Özel ödeme anlaşmalarında, Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine ilişkin Kanuna göre uygulanan kanuni faiz oranını geçmemek üzere Bakanlar Kurulunca belirlenen faiz oranı uygulanacak. Yardımı alanın mağduriyeti halinde kurtarma yardımı verilebilecek.

Kanuna aykırı yardımın geri alınması, yardımı verenin hukuki statüsüne göre Amme Alacaklarının Tahsil Usulu Hakkında Kanun veya kendi özel mevzuatları uyarınca gerçekleştirilecek.

Kanuna aykırı yardımların geri alınması yardımın fiilen verildiği tarihten itibaren 10 yıllık zaman aşımı süresine tabi olacak.

YARDIMIN KÖTÜYE KULLANILMASI

Yardımın kötüye kullanıldığına dair bilgi edinilmesi halinde Rekabet Kurumu, yardımı verenden durumun tespitini, gerekli tüm tedbirlerin alınmasını ve kurumu bilgilendirmesini isteyecek.

Yürürlükteki yardım programlarının kanuna uygun hale getirilmesini de düzenleyen tasarıya göre, yardımı veren kurumlar 3 ay içinde mevcut yardım programlarını Rekabet Kuruluna bildirecek.

YILLIK RAPOR

Yardımı verenler, yıl içinde verdikleri her türlü devlet yardımına ilişkin bilgileri, yılın bitiminden itibaren en geç 3 ay içinde Rekabet Kurumuna bildirecek.

Rekabet Kurumunun hazırlayacağı yıllık rapor mayıs ayı sonuna kadar Bakanlar Kuruluna ve gerekli görülecek diğer mercilere gönderilecek.

Devlet yardımlarına ilişkin Rekabet Kurumunda bulunan bilgiler, talep edilmesi halinde Ekonomi Koordinasyon Kuruluna sunulmak üzere Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığına verilecek.

Rekabet Kurulu, Kanun uyarınca aldığı kararlara uyulmaması veya istenilen tedbirlerin alınmaması durumunda, gerekli idari ve hukuki önlemleri alacak ve gerektiğinde yargı yoluna başvurabilecek.

Kurulun kararlarına karşı açılan davalar, Danıştayda görülecek.

Rekabet Kurulu üyeleri ve Rekabet Kurumu personeli, edindikleri gizlilik taşıyan bilgileri görevlerinden ayrılsalar da açıklayamayacak, kendilerinin veya başkalarının menfaatine veya zararına kullanamayacak.

DPT'DE YENİ DÜZENLEME

Devlet Planlama Teşkilatı bünyesindeki ''Para-Kredi ve Koordinasyon Kurulu'' kaldırılarak, ''Ekonomi Koordinasyon Kurulu'' oluşturulacak.

''Yatırım ve ihracatın teşvikine ilişkin esasları tespit etme'', Yüksek Planlama Kurulunun (YPK) görevleri arasından çıkarılacak.

Ekonomi Koordinasyon Kurulu, DPT Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın başkanlığında Maliye Bakanı, Sanayi ve Ticaret Bakanı, Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan ve Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakandan oluşacak. Tasarıya göre, Ekonomi Koordinasyon Kurulunun görevleri şöyle:

''-Ülkenin yurt içi ve yurt dışı ekonomi, para, kredi, finans, maliye ve makro politika ve programlarının tespitinde ve uygulanmasında koordinasyon sağlamak ve bununla ilgili gerekli tedbirleri ve kararları almak,

-Küresel ekonomik gelişmeler ile ulusal çerçevede reel sektör, finans sektörü, kamu sektörü ve dış ekonomik sektörlerdeki gelişmeleri izlemek, değerlendirmek ve geliştirdiği önerileri Bakanlar Kuruluna sunmak,

-Destekleme politikalarının esaslarını belirleyerek destekleme fiyatları konusunda Bakanlar Kuruluna tavsiyede bulunmak,

-Devlet yardımları politikalarını tespit ederek uygulanmasında koordinasyon sağlamak,

-Ödemeler dengesindeki gelişmeleri takip ederek gerekli tedbirleri almak, ithalattan alınacak teminat ve fonlar hakkında Bakanlar Kuruluna teklifte bulunmak,

-Bakanlıkların, kamu kurum ve kuruluşlarının uygulama süreçlerinin plan ve programlarla uyumlaştırılmasını sağlamaya yönelik çalışmalar yapmak.''