Devlet kimi işsiz sayıyor?

Enstitünün işsizliği doğru ölçmediği, gerçek işsizliğin çok daha yüksek olduğu yönünde eleştiriler yapılıyor. Kurumun açıkladığı 10,3’lük oran dikkate alındığında Türkiye, işsizlikte pek çok Avrupa ülkesinden şanslı görünüyor. Ancak rakamlar dikkatli incelendiğinde kırsal ile şehirler arasında büyük fark olduğu göze çarpıyor. Ankete göre kırsaldaki işsizlik yüzde 5,9. Kentlerde ise bu rakam yüzde 13,6’ya çıkıyor. Hak-İş Araştırma Uzmanı Şahin Serim’e göre Türkiye’deki işsizlik oranı, enstitünün yılda sadece birkaç ay çalışan kırsal bölgelerdeki kişileri ‘iş sahibi’ kabul etmesi sebebiyle düşük çıkıyor. Serim, iş bulma umudu olmadığı için iş aramayanların da istihdam dışı tutulduğunu aktarıyor. Part-time, parça başı ya da günübirlik gibi esnek çalışma yöntemlerinin Türk ekonomisine ciddi biçimde girdiğini hatırlatan Serim, şöyle konuşuyor: “Görevliler, vatandaşı sadece bir günlük işte bile çalışsa iş sahibi gösteriyor. Yüz binlerce mevsimlik tarım işçisi yılda sadece 1-2 ay çalışabiliyor. Gerçekte bunların büyük bölümü gizli işsiz.” Türk-İş Çalışma Hayatı Uzmanı Enis Bağdadioğlu ise ‘Hanehaklı İşgücü Anketi’ yönteminin temelde yanlış olmadığını belirtiyor. Avrupa ülkelerinde de tek tek evlere gidildiğini vurgulayan Bağdadioğlu, “Ancak bizim Avrupa ile sıkletimiz farklı. Onlarda tarım nüfusu çok düşük, kadın istihdamı yüksek, bizde tarım yüksek, kadın istihdamı az.” diyor. Bağdadioğlu, bu farkın dikkate alınmaması sonucu Türkiye’deki işsizlik rakamının kuşku doğurduğunu dile getiriyor. Enis Bağdadioğlu’nun verdiği bilgilere göre Türkiye’deki istihdamın yüzde 35’i kırsal kesimde. Buna karşın AB ülkelerinde tarımda çalışan nüfus yüzde 5’i geçmiyor. Türkiye’deki kadınların yüzde 70’inden fazlası çalışmıyor ya da iş aramıyor. Avrupa ülkelerinde ise kadınların yüzde 70’i istihdama katılıyor. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Yücel Uyanık, Türkiye’de işgücüne katılım (çalışmak isteyenlerin sayısı) oranının da düşük olduğuna dikkat çekiyor. Türk Harb-İş Dergisi’ne makale hazırlayan Yücel, AB’de nüfusun yüzde 69’unun işgücüne katıldığını buna karşın Türkiye’de çalışmak isteyenlerin nüfusun yarısını geçmediğini hatırlatıyor. Yüzde 10,3’lük işsizlik oranına bölgesel bazda bakıldığında ciddi farklılıklar göze çarpıyor. Türkiye’de kırsal alanlarda 15 yaşından büyük 19 milyon 129 bin kişi yaşıyor. Devlet İstatistik Enstitüsü, bunların 10 milyon 496 binini işgücü kabul ediyor. Devlet, bu kişilerden 9 milyon 905 bininin iş sahibi olduğunu düşünüyor. Buna göre tarım nüfusundaki işsiz sayısı yalnızca 591 bin. Kırsal alandaki işsizlik oranı da yüzde 5,6. Şehirlere bakınca durum tersine dönüyor. Türkiye’nin kent nüfusu 43 milyon 625 bin. Şehirlerde 15 yaşından büyük 31 milyon vatandaş yaşıyor. Bunların 13 milyon 802 bini işgücü olarak görülüyor. Şehirlerdeki genel işsizlik oranı yüzde 13,3. Toplamda ise Türkiye’nin 15 yaş üstü nüfusu 50 milyon 189 bin. İşgücüne katılmak isteyenlerin sayısı 24 milyon 297 bin. Devlete göre bunların 21 milyon 870 bini çalışıyor. Bunların yüzde 51,7’si kayıt dışı istihdam ediliyor. Türkiye’deki işsiz sayısı ise yalnızca 2 milyon 428 bin. Toplam işsizlik yüzde 10,3. İşsizlik nasıl belirleniyor? Devlet İstatistik Enstitüsü yetkililerinden alınan bilgiye göre işgücü anketi 81 ilde kırsal bölgelerle kentlerden rastgele seçilen evlere gidilerek yapılıyor. Bir yılda toplam 148 bin hanede anket uygulanıyor. Ailelere kimlerin çalıştığı ya da iş aradığı soruluyor. Kayıtlı ya da kayıt dışı olduğuna bakılmaksızın çalıştığını beyan edenler 'iş sahibi' kabul ediliyor. İş aramadığını söyleyen ev hanımlarıyla, emekliler, yaşlılar ve 18 yaşın altındaki çocuklar istihdam dışı kabul ediliyor. OECD ülkelerinde işşizlik oranları (2003) Ülke İşsizlik oranı (yüzde) Polonya 20.0 Slovakya 17.6 İspanya 11.4 Türkiye (2004) 10.3 Almanya 9.4 Fransa 9.3 Yunanistan 9.1 Finlandiya 9.1 İtalya 8.7 Çek Cum. 7.8 Kanada 7.7 Belçika 7.7 Portekiz 6.8 ABD 6.1 Bulgaristan 5.9 İsveç 5.8 Avusturalya 5.8 Danimarka 5.5 Japonya 5.4 İngiltere 4.9 Y. Zellanda 4.8 Avusturya 4.7 Norveç 4.5 İrlanda 4.5 İsviçre 4.2 Hollanda 3.6 Kore 3.5 Meksika 2.6 ZAMAN