DERGİ - Romanya’da bulunan Osmanlı kalıntıları

Romanya’nın batısında, Timişoara kentindeki Piata Libertati’nin (Özgürlük Meydanı) muhteşem bir Türk hamamının kalıntılarını barındırdığına dair söylentiler dolaşıyordu.

Macaristan sınırına yakın kente 1552-1716 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu hükmediyordu. Arkeologlar kısa bir süre önce 400 yıllık Büyük Hamam’ı buldu.

Tarihi bölgede kazıları sürdüren ekip yerin altında sadece hamamı değil, kentin Oryantal geçmişini de ortaya çıkarıyordu. O güne kadar içini dışını bildiğiniz bir şehrin yeni bir yüzle çıkması zamanda yolculuk yapmak gibiydi.

Timişoara kenti Temmuz 1552’de Osmanlı İmparatorluğu’nun eline geçti. Arnavut Kara Ahmet Paşa’nın komutası altındaki 16 bin asker şehri alarak Banat bölgesinin başkenti yaptı. Kent 160 yıldan fazla doğrudan sultanın yönetiminde kaldı ve Osmanlı ile Avusturya-Macaristan arasında yüzyıllar boyunca süren toprak mücadelesinde ön sıralarda yer aldı.

Büyük Hamam’ın kazı alanında eski kalıntıları seyrederken altında nelerin yattığından habersiz olarak Özgürlük Meydanı’na defalarca gelmiş olduğumu düşündüm.

17. yüzyılda bu meydanda insanlar dolaşmaya çıkardı. Türk hamamları dünyanın birçok yerinde banyo yapıp rahatlanacak yerlerden öte, insanları bir araya getiren merkezler olarak işlev görüyordu. Özgürlük Meydanı’ndaki Büyük Hamam’ın, ortadaki bir salonun etrafını çevreleyen 15 odası vardı. Her odadaki baca hava akımını ve duman çıkışını sağlıyordu. Hamamın etrafı bahçe ve avluyla çevrilmiş, sohbetlere uygun ortamlar oluşturuyordu.

18. yüzyılın ilk yarısında Avusturya İmparatorluğu ordusundaki bir yüzbaşı, Timişoara’nın haritasını çizip Osmanlı döneminden kalma eserleri işaretlemişti. Bunlardan biri de Büyük Cami’ydi. Osmanlı döneminin ünlü seyyahlarından Evliya Çelebi (1611-1682) Seyahatname’sinde bu camiden söz ediyordu.

1716’da Avusturya’nın kenti ele geçirmesiyle cami kiliseye dönüştürülmüş, daha sonra da yıkılmıştı. Yerine inşa edilen yeni kilise ise eskinin tüm izlerini silmişti. Ta ki 2014 sonlarında kazılar başlayıncaya kadar. Yüzyıllar sonra caminin temelleri yeniden ortaya çıktı. Kazılarda ahşap evlerin kalıntıları, su kanalları ve cami etrafında 160 mezar da bulundu.

Osmanlı döneminde Türkler barışı korumak ve siyasi denetimi ellerinde tutmak için yerel halkın dini inançları ve yaşam tarzına müdahale etmemişti. Bu durum Timişoara’yı içeriden korumuş, fakat dışarıdaki tehditleri durduramamıştı. Bu nedenle şehrin surları üç metre kalınlıkta duvarlar inşa edilerek güçlendirilmiş, Osmanlı askerleri sürekli nöbet tutar olmuştu. 1716’da kentin yeniden Avusturya İmparatorluğu’nun eline geçmesi kuşatma nedeniyle Türklerin teslim olması sonucu olmuştu.

Arkeologlar son buluntuların devamının geleceğine inanıyor. Timişoara’nın tarihi çok eskilere dayanıyor ve kentin yer altında kalmış birçok sırrının gün yüzüne çıkması bekleniyor.

Bu makalenin İngilizce aslını BBC Travel’da okuyabilirsiniz.

Dergideki diğer makalelere buradan ulaşabilirsiniz.