Çocuğunuz TV’nin esiri olmasın
Abone olTürk halkı, günde 4 saat televizyon izleme süresiyle dünya sıralamasında ilk sırada yer alıyor. Televizyon karşısında etkiye en fazla açık durumdakiler ise çocuklar.
Memorial Hastanesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları
uzmanı Dr. Ayten Erdoğan, anne ve babaların gün içinde zamanlarının
önemli bir kısmını karşısında geçirdikleri televizyonu, çocuklarına
izletirken nelere dikkat edilmesi gerektiği ile ilgili bilgiler
verdi. Çocuklara ilk yıllarında televizyon izletmek doğru mu?
Amerikan Pediatri birliği yapılan çalışmaları temel alarak yıllık
yayınladığı tavsiye ve önerilerde 0-2 yaş arası çocuklarına tv
izletilmemesini öneriyor. Çocuklar kaç yaşında televizyon izlemeye
başlamalılar? İki yaş altı tv izleme yerine kişilerle karşılıklı
etkileşim ve sosyal ilişkilere dayalı faaliyetler öneriliryor,
çocuğun sadece pasif alıcı olduğu tv izleme gibi faaliyetler
önerilmiyor. Çocuklar yaşlarına göre günde kaç saat televizyon
izlemeliler? (10 yaşına kadar örnek verebilirsiniz) Çocuklar için,
(gün içinde 1-2 saati geçmeyecek şekilde) algılama seviyesine uygun
ve olumlu karakterlerin ağırlıkta olduğu programların seçilerek
izlemesini sağlamak gerekir. ZARARLI UYARANLAR Televizyonun çocuk
üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri nelerdir? TV, bilgisayar
oyunlarına çocukların denetimsiz maruz kalmaları çeşitli sorunlara
yol açtığı için genellikle olumsuz yanları vurgulanır. Çocukların
keşfetme, öğrenme yetilerinin gelişmesi için uyaran alması gerekir.
Bu uyaranlar işitsel (müzik, konuşmalar vb), görsel (tv, çevre),
dokunsal (temas, nesnelerin yapısı), sosyal (arkadaş vs) gibi çok
çeşitli olabilir. TV görüntüleri, programlarda işlenenler
çocukların öğrenmesine yardımcı uyaranlar sağlayabilir. Ancak
çocuğun çevresindeki uyaranları denetleme olanağımız olduğu için
öğrenmesini istemediğimiz uyaranları çevrede kontrol edebiliriz. TV
de ise kontrölü imkansız çeşitlilikte çocuk için zararlı olabilecek
bir sürü uyaran bulunur. Ek olarak yeterli düzeyde uyaran öğrenme
için gerekli iken uyaran fazlalığı öğrenmeyi engellediği gibi başka
sorunlara da yol açabilir. Çocukların televizyonda hangi
programları izlemeleri doğru? Çocukların algılama seviyesine uygun
ve olumlu karakterlerin ağırlıkta olduğu programları seçmek ve
sadece bunları izlemesini sağlamak gerekir. Yaşlarına uygun şiddet
ve açık cinsellik davranışlarının sergilenmediği eğitici, gelişim
için yararlıda olabilecek çocuklara yönelik dizi, çizgi filmlerin
seçilerek izletilmesi tavsiye edilir. Televizyonda bulmak zor
oluyorsa, ya da denetimleri zorsa kaset, CD şeklinde hazırlanmış
çocuk programları seçilerek izletilebilir. Çocuklar haberleri
izlemeliler mi? Ya da kaç yaşından itibaren haberleri izlemeliler?
Haberler erişkinler için hazırlanmakta olup, ne yazık ki Türkiye’de
denetime rağmen şiddet katliam, intihar haberleri ve görüntüleri
çok sık yer almaktadır. 10-12 yaş altı çocuklar bu haberlerin stres
yapıcı, yanlış şeyler öğretici etkisine duyarlı iken daha büyük
yaşlarda örnek alma davranışlarına yol açabilir. Örneğin intihar
olaylarının medyada yer alması sonucu gençlerde aynı yolla
intiharlarda o sürede artış gözlenmektedir. Çocukların klip, reklam
ve dizi filmleri izlemeleri ne derece doğru? Belli sınırlarda ve
seçilmiş olan klip, dizi izlemelerinde sakınca yoktur. Fakat içinde
şiddet, kavga, cinsellik veya ölüm olaylarının olmadığı dizi, klip
sayısı azdır. Ailece televizyon izlendiği zamanlarda anne-babaların
dikkat etmeleri gerekenler nelerdir? Anne-babanın vaktini
geçirdiği, izlediği programlar çocuklardan farklı olmalıdır.
Birlikte zaman geçirilmesi için birlikte kitap okuma, yemek
pişirme, oynama gibi karşılıklı etkileşimlerin olduğu diğer
aktiviteleri tavsiye ediyoruz. Baba yada anne çocuğa uygun
olmadığını düşündüğü film ya da dizi sırasında çocuğun vaktini
geçirebileceği kitap okuma, oyun oynama, uyku saati ise yatağına
gitme gibi diğer aktivitelere yönlendirmeleri sağlıklı olur. Şiddet
içerikli görüntülerin (Savaş, dayak gibi) çocuk üzerindeki etkileri
nelerdir? Anne-babalar bu konuda nelere dikkat etmelidirler?
Araştırmalar gazete, tv, internet, bilgisayar oyunları gibi çok
çeşitli medya ürünlerinde şiddet içerikli görüntü ve haberlere
maruz kalan çocuklarda saldırgan davranışlarda artma, şiddete
duyarsızlaşma, uyku bozuklukları, gece kabusları, saldırganı model
alma, kendisine ve yakınlarına zarar geleceği korkuları geliştiğini
gösteriyor. Çocukların şiddet olaylarına katılmasında en önemli
birinci etkili faktörün daha önce şiddete maruz kalmak, tanık olmak
olduğu araştırmalarla tespit edilmiş. Şiddete maruz kalmak, tanık
olmak, izlemek şiddete karşı duyarsızlaşmaya, şiddetin hedefe
ulaşmada, problem çözmede kullanılabilir yol olduğunu düşünmeye yol
açar. Şiddet içerikli film, müzik, bilgisayar oyunlarında genelde
şiddete maruz kalanın acısı, üzüntüsü, kaybının ağırlığı
yansıtılmadığı için çocuklar şiddetin kullanılmasının sonuçları
hakkında çok az bilgi sahibi olurlar. Ayrıca şiddetin cinsellik,
komedi içinde işlenmesi diğerine zarar verirken pozitif duygular
uyandırdığı için özellikle zararlı olur. Sekiz yaş altı çocuklarda
gerçek ve fantezi arasındaki ayırım henüz oluşmamış olduğu için,
izledikleri şeyin gerçekle rol yapılması arasındaki farkı
anlamadıkları ve izlediklerini gerçekmiş gibi öğrendikleri için bu
yaş altı çocuklar daha duyarlıdır. Aile içi, çevre, medyada olsun
şiddet ne kadar çok görülürse çocuklar hatta büyükler tarafından o
kadar çok öğrenilip, tolere edilebilir olur. Çocuğuyla birlikte
televizyon izleyen anne-babalar, cinsellikle ilgili görüntüler
karşısında ne yapmalıdır? Televizyonu hemen kapatmak ya da hemen
çocuğu odanın dışına çıkarmak doğru mu? Baba ya da anne çocuğa
uygun olmadığını düşündüğü film ya da dizi sırasında çocuğun
vaktini geçirebileceği diğer aktivitelere yönlendirmeleri sağlıklı
olur. Fakat beklenmeyen bir anda çıkan görüntüde acele, panikle
çocuğu uzaklaştırmak, aksine dikkat ve merağın artmasına neden
olur. O sırada çocuğu başka bir uğraşa fark etmeden çekme
yapılabilir. Televizyona alternatif olabilecek etkinlikler
nelerdir? Ne yazık ki gelişmiş ülkelerde yaygın olup ülkemizde
hiçte yaygın olmayan en güzel alternatif, birlikte veya ayrı olarak
kitap okumak. Yaşa göre değişmekle birlikte küçükler için oyun,
daha büyükler için spor veya benzeri etkinlikte de uygun.
Anne-babanın çocukla birlikte hem paylaşım yapabileceği, hem de
çocuğun öğrenmesini arttırıcı oyunlar, pazıllar tavsiye edilebilir.
Televizyon ve çocuk ilişkisi ile ilgili olarak anne-babalara neler
önerirsiniz? 2 yaşın altında etkileşimli ilişkilerle çocuğu
oyalamak, daha sonra ise belli sürede belli programların
izlenmesini sağlamak çocukların sınırlarını bilemediği yaşlarda
önemli bir ebeveynlik görevidir. Sadece zararlı etkilerini göz
önüne alarak hem eğitici hem de eğlendirici özellikteki
programlardan çocuğu uzak tutmakta olumsuz bir tutumdur. Bu konuda
dahil olmak üzere ilgili ve olumlu anne-baba tutumu diğer her
durumda olduğu gibi katı kurallar koyup çocuğu kısıtlayan ya da
aşırı izin verici olup kendi haline bırakan değil dengeli bir
şekilde çocuğun mutluluğunu da hesaplayıp, belli sınırlara
uyabilmeyi de öğretebilen bir tutumdur. www.memorial.com.tr