Çince sözlükte "gay" tanımı krizi

Çin'in en güvenilir sözlüklerinden birinin en son baskısı, hak mücadelecilerinin eleştiri konusu oldu.

Kampanyacılar sözlüğü, Çinli eşcinsellerin yaygın bir şekilde kullandığı "gay" tanımını barındırmadığı için kınadı.

Birincil anlamı "yoldaş" anlamına gelen "tongzhi" kelimesi, Komünistler tarafından onlarca yıl tercih edilmiş bir hitap biçimi.

Derleyicilerden biri, sözcüğün günlük dilde kullanılan anlamına dikkat çekmemek istediklerini söyledi.

Çağdaş Çince Sözlüğü'nün yeniden düzenlenmiş altıncı baskısında 69 bin kelime, 13 bin Çin karakteri ve 3 binden fazla yeni ifade bulunuyor.

Sözlükte internet argosu olarak tabir edilebilecek kelimeler ve Çince olmayan ifadeler de bulunuyor.

Ancak "tongzhi" sözcüğün günlük konuşma dilinde "gay", yani eşcinsel anlamına gelen tanımı, bunların arasında yok.

Sözlüğü derleyenlerden dil bilimci Jiang Lansheng, bir televizyon röpörtajında, "Bu kullanımdan haberimiz vardı ama bunu sözlük kapsamına alamayız" dedi.

Lansheng, "Kelimeyi istediğiniz anlamda kullanabilirsiniz, ancak biz buna standart bir sözlükte yer veremeyiz, zira bu tarz kullanımları teşvik etmek istemiyoruz. Bu tarz şeylere ilgi çekmek istemiyoruz" diyor.

'Tarafsız bakış açısı'

Hong Kong Üniversitesi Profesörü Ding Xueliang'a göre bu, şaşırtıcı bir tavır değil.

Ding, BBC Çince'ye, "Tongzhi sözcüğünün eşcinsellik anlamındaki kullanımı, Hong Kong ve Tayvan'da, anakaranın komünist terminolojisiyle alay etmek için ortaya çıktı. Çünkü Çinli liderler birbirlerine "yoldaş" anlamına gelen bu sözcükle hitap ediyorlardı. Örneğin 'Hu Jintao tongzhi' ya da 'Wen Jiabao tongzhi' gibi.

"Bu yüzden Çin hükümetinin bu yeni anlamı sözlüklere eklemeyi istememesi anlaşılır bir durum" açıklamasında bulundu.

Bazı eşcinsel hakları savunucuları son derece öfkeli.

Adının "Nan Feng" olduğu söylenen bir kişi, Çin Resmi Haber Ajansı Xinhua'ya, kelimenin "gay" anlamına gelen kullanımına derlemecilerin kişisel tercihleri doğrultusunda sözlükte yer verilmemesinin kabul edilemeyeceğini söyledi.

Nan Feng, "Tongzhi eşcinseller arasında en çok kullanılan ve hakaret içermeyen bir sözcük. Derleyicilerin dünyayı tarafsız bir bakış açısıyla görebilmelerini umuyoruz" dedi.

Çincede eşcinsel için esasen kullanılan kelime "tongxinglian".

"Tongxinglian", Türkçe'ye "hem-cins aşkı" olarak çevrilse de, pek çok eşcinsel Çinli bu kelimeyi oldukça tıbbi buluyor.

"Tongzhi" ise "aynı arzu" anlamına geliyor.

Daha fazla destek

Ancak Çağdaş Çince Sözlüğü'nün kararı türünün ilk örneği değil.

Önde gelen sözlük Xinhua Zidian'ın 2010'da yayımlanan on birinci baskısı da kelimenin bu anlamını dışarıda bıraktı.

Çin'de 1997 yılına dek yasadışı olan eşcinsellik, daha sonra bir süre de bir "akıl hastalığı" olarak tanımlanmıştı.

Uzmanlar, "tongzhi" kelimesinin sözlüğe dahil edilmemesinin Çin ahlakının çağa uymadığının bir göstergesi olduğunu düşünüyor.

Fakat sosyal bilimler profesörü Ding Xueliang, kelime hakkındaki tartışmanın eşcinsellere karşı büyüyen bir hoşgörüyü ve Çin halkının artan kararlılığını yansıttığını görüşünde.

Xueliang, "Bu, eşcinsellere karşı büyüyen bir sempati, hatta bir destek. Böyle olmasaydı, sözlüğün yeni baskısını protesto eden bu kadar fazla insan olmazdı. Ama Çin'in çalışma hayatı ve toplumun daha bir çok alanında eşcinsel haklarını korumasına daha çok yol var" diyor.