Çin gazetesinin basın özgürlüğü kavgası

Yüzlerce Çinli protestocu, bugün sansür uygulanan Çin gazetesinin önünde toplandı. Çin'de basına destek veren bu türden protestolar nadir görülüyor.

Çin'in "dünyanın üretim merkezi" olarak kabul edilen ve en zengin eyalet olan güneydeki Guangdong eyaletinde yayımlanan Haftalık Güney (Southern Weekly-Nanfang Zhoumo) gazetesi 2013 yılına oldukça hızlı girdi.

Gazetenin yeni yıl baskısında, anayasal hakların korunmasıyla ilgili başyazı sansüre uğramış ve yazı, Çin’de alışılageldik şekilde gazeteye danışılmadan, Çin Komünist Partisi'nin eyalet propaganda şefi tarafından sansürlenmişti.

Yazı ÇKP'ye övgüye dönüştürülmüş ve gazeteciler de buna isyan etmişti. Gazete emekçileri daha sonra eyaletin propaganda şefi Tuo Cın'ın (Tuo Zhen) istifasını istedi.

Tuo, devletin en büyük haber ajansı olan Şinhua'nın eski başkan yardımcılığı görevini yapıyordu.

İstifaya davet mektubunda, "Eğer basın güvenilirliğini ve etkisini kaybederse, iktidar partisi nasıl sesini duyurur ya da halkını kendisine nasıl inandırır" deniliyor.

Sosyal medyada filtreleme

Çin'de uzun zamandır ilk kez, böylesi büyük çaplı bir gazete ile parti yetkilileri karşı karşıya gelmiş oldu.

Cuma gününden bu yana Çin'in sosyal paylaşım sitelerinde konuyla ilgili tartışmalar filtreleniyor.

Bugün Çin'in pek alışık olmadığı biçimde yüzlerce kişinin toplandığı gösterilerde protestocuların ellerinde "Basın özgürlüğü, anayasal özgürlük ve demokrasi istiyoruz" pankartları vardı. Polis ise göstericilere müdahale etmedi.

1984 yılında kurulan Haftalık Güney, Çin'in en etkili ve en özgürlükçü basın organı olarak biliniyor. Bunda, Pekin'den uzak olan eyaletin Çin'in gelir düzeyi en yüksek eyaleti olması ve Hong Kong'a yakın olmasının da payı var. Tüm Çin'e dağıtılan ve tirajı 1.6 milyon olan bu gazete, New York Times'a göre de en etkili Çin gazetesi.

Bölgede bulunanların yazdığı Twitter mesajlarına göre, bugünkü protesto gösterilerinde sembol olarak kasımpatı çiçekleri seçildi. Lise öğrencilerinin destek verdiği basın çalışanları, fotoğraflarını çeken polise aynı şekilde 'misilleme' yaptı. Gösteri, yere uzanarak yapılan sembolik ölüm gösterileri gibi bir dizi alışılagelmedik olaya da sahne oldu.

Çin'in Twitter'ı olan Weibo'da 31 milyon izleyicisi olan Çin'in ünlü aktrislerinden Yao Çın (Yao Chen) da Aleksandr Soljenitsin'in "Bir doğru söz, tüm dünyanın ağırlığından fazladır" sözünü Haftalık Güney gazetesinin logosuyla kullandı ve bu mesaj, 60 binden daha fazla kişi tarafından dağıtıldı. Ancak Weibo’da gazetenin Çince adı aratılamıyor.

Bu hafta başında Çin hükümeti aldığı bir kararla, basın çalışanlarının üzerindeki denetimin artırılacağını, çıkar amaçlı asılsız haberlerle zararlı ve kanuna aykırı yayınların engelleneceğini açıklamıştı.

Haftalık Güney'in internet sitesi Cuma gününden bu yana kapalı. ÇKP kontrolündeki Global Times gazetesinde yayımlanan yorumda, "Basın eğer hükümetle kavga ederse şüphesiz kaybeden olacaktır" denilirken, aynı gazetenin İngilizce versiyonunda bu yoruma yer verilmedi.

Yeni lider için test

Haftalık Güney gazetesinin bulunduğu Guangdong eyaleti aynı zamanda Çin'in yeni lideri Şi Cinping'in bölgeye yeni gerçekleştirdiği 'alçakgönüllü' ziyaretle de çok konuşulmuştu. Şi'nin az eskortla trafik ışıklarını dahi gözeterek bölgeye yaptığı ziyaret Hong Kong medyasınca da dikkatle izlenmişti.

Şi'nin bu ilk gezisini bölgeye yapması, onun Çin'i dışarıya açan lider olarak bilinen Dıng Şiao Ping'in izinden giderek ülkeyi 'liberalleştireceği' beklentilerine yol açtı.

Ancak Haftalık Güney gazetesindeki bu protesto aynı zamanda Şi'nin bundan sonra özgürlüklere nasıl bakacağı konusunda bir test olarak görülebilir.

Bu olay şimdiden yeni liderin başını ağrıtacak gibi görülüyor. Eylem Çin çapında yaygın olmasa da destek buldu. İngilizce yayımlanan internet sitelerine göre, örneğin Nanjing Üniversitesi’nde öğrenciler ellerinde “Haydi Haftalık Güney” yazılı kağıtlarla eyleme destek verdiler.

Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü'ne göre, basın özgürlüğü konusunda Çin, 179 ülke içinde 174'üncü.