Cihat Yaycı'dan Montrö Sözleşmesi ve Kanal İstanbul'la ilgili önemli açıklamalar

Bahçeşehir Üniversitesi Denizcilik ve Global Stratejiler Merkezi (BAU DEGS) Başkanı Doç. Dr. müstafi Tümamiral Cihat Yaycı, 104 emekli amiralin imza attığı bildiri sonrası alevlenen Montrö tartışması, ABD savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçişi, Rusya-Ukrayna geriliminin yanısıra Mavi Vatan’daki son gelişmeleri Yeni Şafak’a değerlendirdi. Montrö Sözleşmesi’ne göre, Türkiye’nin savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçişini tam kontrol yetkisine sahip olduğu algısının yanlış olduğunu belirten Yaycı, şöyle konuştu:

“Montrö Sözleşmesi 28. maddesi uyarınca Türkiye savaş gemilerinin geçmesine, sözleşmeye uyulmadığı konularda göz kulak olacaktır. Bu çok net. Bir diğer husus da Türkiye sanki tek muhatapmış gibi kamuoyuna anlatılıyor, bu doğru değil. Montrö uyarınca ABD gemileri Boğaz’dan geçeceklerini 15 gün önceden bildirdiler ve 21 günlük süre içinde Karadeniz’de kalacaklarını bildirdiler. İki geminin toplam tonajı 13 bin 400 ton ve Montrö kısıtlaması olan 15 bin tonun altında. Uçak gemisi veya denizaltı da değil bunlar. Montrö’ye aykırılığı yok. Biz de bunu imzacı devletlere bildirdik. İmzacı devletlerin herhangi biri bu deklarasyona itiraz etme yetkisine sahip. Böyle bir itiraz da olmuş değil. Buna rağmen Türkiye’yi sanki bir krizin eşiğindeymiş gibi iki ara bir derede bırakmaya çalışıyorlar.”

Yaycı, Montrö tartışmalarına iddialar üzerinden şöyle yanıt verdi:

Kanal İstanbul Montrö’yü etkiler mi?

Etkilemez. Çünkü Montrö’de söz konusu olan coğrafya; Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi, İstanbul Boğazı ve Karadeniz’dir. Montrö hem gemilerin boğazlardan geçiş rejimini, hem de Karadeniz’de kalış süresini düzenler. Tartışma konusu yapılmak istenen geçiş kısmıdır. Çanakkale Boğazı’ndan girişten itibaren Montrö Sözleşmesi hükümleri geçerlidir. Gemiler ister İstanbul Boğazı’ndan ister kanaldan geçsin, aynı hükümlere tabi olacaklardır.

Montrö kalkarsa Lozan Boğazlar Komisyonu’na mı dönülür?

Bu kesinlikle doğru değil. Montrö’nün hangi nedenlerle olursa olsun yürürlükten kalkması halinde bir önceki anlaşmanın geçerli olacağı şeklindeki görüşlerin telaffuz dahi edilmesini son derece yanlış ve sakıncalı buluyorum. Montrö’den önceki bir sözleşme rejiminin canlanması, hukukun genel ilkeleri karşısında da söz konusu olamaz. Çünkü “sakıt olan şey avdet etmez”. 1945 sonrası kurulan ve üye ülkelerin toprak bütünlüğünü garanti eden BM Anlaşması’na Türkiye Boğazlar ve Marmara üzerindeki tam egemenliği ile imzacı olmuş, 1975 Helsinki Nihai Senedi ile ülkelerin egemenlik ve toprak bütünlükleri teyit edilmiş, bugüne kadar yapılan onlarca ve belki yüzlerce anlaşmada Türk kara ve deniz ülkesi üzerindeki egemenlik haklarımız asla sorgulanmamış ve Boğazlar üzerindeki egemenliğimizin de sadece Montrö ile kaim olduğu yolunda bir görüş hasımlarımızca dahi dile getirilememiştir.

Serbest geçiş olmaz

Montrö kalkarsa serbest geçiş rejimine mi dönülür?

Montrö’nün 28. maddesi, sözleşmenin 1. maddesindeki “geçiş ve gidiş özgürlüğü ilkesini” doğrularken, sonsuz, süresiz olmasından bahseder. Buna dayanarak, Montrö kalkarsa herkesin serbest geçiş yapacağını iddia ediyorlar. Böyle bir şey söz konusu olamaz. Çünkü Çanakkale ve İstanbul Boğazları ulusal boğazlardır. Açık denizleri iç sulara bağlar. Montrö’nün sona ermesi halinde serbest geçiş rejiminin sonsuz olarak uygulanacağına dair hükmü aslında hukuken geçersizdir. Hukuki bir bağlayıcılığı da kalmaz. Eğer “Montrö Boğazlar’ın tapu senedidir” derseniz, “Montrö yumuşak karnımız” derseniz, hasımlarınız da o zaman yumuşak karnınıza basar. Yunanistan’ın bu sözleşmeye taraf olduğunu, İstanbul’da da gözü olduğunu unutmayın.

"Rusya ve Ukrayna’da arabulucuyuz"

Türkiye’nin bugüne kadar Karadeniz’de barış, istikrar ve güvenlikten yana olduğunu, bölgesel sahiplik ilkesini prensip edindiğini, “Karadeniz Karadenizlilerindir” anlayışıyla dış müdahalelere her zaman soğuk baktığını, Karadeniz’in bir barış denizi olmasını sağladığını anlatan Yaycı, “Karadeniz asayişi en iyi olan, en huzurlu denizdir. Karadeniz’in etrafındaki kara bölgelerinde birtakım sorunlar var. Ama onu deniz ortamıyla karıştırmak doğru değil. Türkiye Karadeniz konusundaki milli duruşunu devam ettiriyor. Coğrafya değişmeyeceğine göre Rusya, Ukrayna ve Gürcistan ile iyi ilişkilerimiz var ve bu ilişkilerimizin bozulması Türkiye’nin aleyhinedir. Türkiye, Rusya ve Ukrayna arasında iyi niyetli arabulucu rolü güdüyor ve bu rolümüzü devam ettirmeliyiz” diye konuştu.

"Çiti çektik tapuyu aldık"

Doğu Akdeniz’de Yunanistan’ın kıyısı olmadığını, Yunanların da bunu birçok kez yazılı ve sözlü olarak belgeleriyle itiraf ettiğini anlatan Yaycı, “Türkiye, Doğu Akdeniz’de Yunanistan ile pazarlık etmemeli, Yunanistan’ı muhatap almamalıdır. Yunanistan haddinden fazla emelleri olan bir devlettir. Beş kez savaşta yenilerek sınırlarını büyütmüştür ve bunu da Türkiye’den toprak alarak yapmıştır. Denizlerde de aynı oyuna gelmemeliyiz” dedi. Yunanistan Dışişleri Bakanı’nın istişari görüşmelerde “Türkiye bizi memnun edemezse AB ile konuşur” açıklamasını da hatırlatan Yaycı, “AB’nin kara sınırları, deniz sınırları gibi bir şey yoktur. AB üyesi devletler egemenlik haklarını AB’ye devretmemiştir. AB bir federal ya da konfederal bir yapı değildir. AB, ağırlıklı ekonomik ve hukuki uyumluluklar içeren bir yapıdır. Buna rağmen, ’Burası AB’nin deniz sınırıdır” diyen tek devlet vardır, o da Yunanistan’ diye konuştu. Yunanistan Başbakanı ve Dışişleri Bakanı tarafından Libya Milli Birlik Hükümeti Başbakanına yapılan “Türkiye-Libya deniz yetki alanları sınırlandırma anlaşmasından vazgeçin” çağrısına da değinen Yaycı, “Libyalı yöneticiler Libya halkının haklarından vazgeçmek ve kazandıkları deniz alanlarını Yunanistan’a vermek istiyorlarsa, bizim söyleyebileceğimiz bir şey olamaz. Ancak bizim açımızdan olay şudur. Biz çitimizi çektik ve buranın tapusunu aldık. O iş bitti. Ama onlar tapularını Yunanistan’a verecekse kendileri bilir” dedi.