CIA'in 1950 tarihli 'Çok Gizli' damgalı istihbarat notu

ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) tarafından gizliliği kaldırılarak internet kullanıcılarının erişimine açılan belgelerde, 1950 yılında Türkiye'ye NATO'da tam üyelik verilmesi yerine Akdeniz'in korunması için NATO'nun askeri planlama görüşmelerine davet edilmesi konusunda anlaşmaya varıldığı ortaya çıktı.

CIA'in 22 Eylül 1950 tarihli "Çok Gizli" damgalı istihbarat notunda, 1950 yılında kıta Avrupası ülkelerinin kendi askeri güçlerinin zayıflığının farkında olmalarına rağmen NATO'nun coğrafi olarak genişlemesini istemedikleri görüldü.

Notlarda, Türkiye ve Yunanistan'a NATO'ya tam üyelik verilmesi yerine ittifakın Akdeniz kanadını korumak için iki ülkenin NATO'nun askeri planlama görüşmelerine katılmaya davet edilmeleri hususunda bazı kıta Avrupası ülkelerinin anlaşmaya vardığı bilgisi dikkati çekti.

"Kore'deki Gelişmeler" başlıklı istihbarat notunda, Türkiye'nin Kore Savaşı sonrasında NATO'ya giremediği için hayal kırıklığına uğrayacağı belirtildi. Notta buna karşın "Türkiye'nin Batı'ya yönelik tutumunda kalıcı ve önemli bir değişiklik olma ihtimali düşük." ifadesine yer verildi.

Türkiye'nin NATO üyeliğinin reddedilmesinin o dönem muhalefette bulunan CHP tarafından propaganda malzemesi olarak kullanılabileceği tahmini de notta yer aldı.

İstihbarat notlarında, "Ancak, Türkiye'nin NATO'nun askeri görüşmelerine katılabileceği hususunun düzgün bir şekilde reklamı yapılırsa mevcut hükümet itibarına ölümcül bir darbe vermeden bu işten sıyrılabilir." denildi. 

Türkiye, 1949'da NATO'ya üye olmak isteğini bildirmiş, 1950'de ise Adnan Menderes hükümeti döneminde TBMM kararıyla Birleşmiş Milletler komutası altında Kore Savaşı'na asker göndermişti. Ekim 1951'de de Türkiye ve Yunanistan'ın NATO'ya üyeliği onaylanmıştı. Türkiye, 18 Şubat 1952'de resmi NATO üyesi oldu.