Bu elbise ne renk diyenler mutlaka baksın

Geçen hafta 'bu elbise ne renk ' tartışması tüm dünyayı sarmıştı. Mavi siyah renkte olan elbiseyi yüzde 60 gibi yüksek bir oranda insan altın rengi ve beyaz olarak görmüştü. Bu elbise ne renk tartışmasıyla birlikte 'herkes renkleri farklı mı görüyor' sorusu gündeme geldi. BBC Future dergisi de bu sorunun yanıtını araştırmış.

Geçen hafta bir elbisenin renkleriyle ilgili sosyal medyada tartışma olmuş, renkler konusunda anlaşamayan insanlar iki kampa bölünmüştü. Bu durum, görme eylemi gerçekleşirken beyinde neler olup bittiğine bir kez daha bakmayı zorunlu kılıyor.

RENK KÖRÜ OLDUĞUNUZU BİLMİYOR OLABİLİRSİNİZ

Düşünün ki gün batımını izliyoruz. Renklerin güzelliği konusunda anlaşıyor olabiliriz; ama renkleri algılama şeklimiz ve ne şekilde gördüğümüz farklı olabilir. Aslında bu tartışma bir anlamda nöroloji tartışmasından çok felsefi bir tartışmadır. Hiçbirimiz bir diğerinin yerinde geçemeyeceği için onun algısının nasıl olduğunu bilemeyiz. Bu özellikle renk körlüğü durumunda daha fazla geçerlidir. Erkeklerin yüzde 8’i, kadınların ise binde 5’inde görülen renk körlüğü, fark edilmeden var olabilir. İnsanlar renkler arasında bir ayrım olduğunu bilir ama bunu ton farklarıyla ifade eder.

RENKLERİ NASIL GÖRÜRÜZ?

Renkleri görmemiz gözün arkasındaki duyargalarla mümkündür. Bunlar ışık yoluyla alınan bilgiyi beyinde elektrik sinyallerine dönüştürür. Nörologlar bunları fotoreseptör olarak adlandırır. Bunların farklı türleri vardır ve insanlarda genellikle renkli ışığı algılayan üç fotoreseptör vardır. Bunlar mavi, yeşil ve kırmızıya duyarlıdır ve buradan gelen bilgiler birleştirilerek diğer renkler de algılanır. Renk körü erkeklerin çoğunun yeşil reseptöründe sorun vardır. O yüzden yeşille bağlantılı diğer tonları ayırmada sorun yaşarlar.

MOR VE KIZIL ÖTESİ RENKLERİ GÖRENLER
Bazılarında ise bir renge karşı aşırı duyarlılık söz konusudur. Bunlara sahip oldukları dört foto reseptörü ifade edecek şekilde “dört renk” anlamında tetrakromatlar denir. Kuşlar ve sürüngenler tetrakromat oldukları için kızıl ötesi ve mor ötesi renkleri de görürler. Çok nadir görülen tetrakromat insanlar ise normal renk yelpazesi içindeki renkleri görürler; ama kırmızı ile yeşil arasındaki renklere karşı duyarlı dördüncü reseptörden dolayı tüm renkleri çok daha farklı tonlarıyla algılarlar. Bu insanlar için de üç reseptörlü normal insanlar renk körüdür aslında.

RENGİ GÖRMEYİ ANILARIMIZDA ETKİLİYOR

Psikolojide davranışçılık adı verilen kuram insanların iç tecrübelerine ve iç algılarına önem vermemektedir. Oysa belki de bu algıların farklı olması kaçınılmazdır. Ve belki de hepimizin ortak dilde mavi dediği şeyi her birimiz farklı algılıyoruzdur ve o algıda bize özgü bir şeyler vardır. Algıladığımız mavide ham ışığa ait bilginin yanı sıra duygularımız ve anılarımız da iç içe geçmiştir.


BU ELBİSE NE RENK? MAVİ SİYAH MI ALTIN BEYAZ MI?
Bu elbise ne renk tartışması tüm dünyayı sarınca bilim adamları açıklama yapmıştı. Elbiseyi bir kısım mavi ve siyah görürken bir kısım ise altın rengi ve beyaz görmüştü. Oysa elbise orjinalinde mavi ve siyahtı. İnsanların bunu farklı renklerde görmesinin sebebini Washington Üniversitesi’nden Renk Bilimci Jay Neitz şöyle izah etti;

-“Işığın nesneler üzerine düşüşünü algılayarak görseli beynimize en doğru şekilde aktaran gözlerimiz bize oyun oynuyor. Bilgisayar ortamında renklerin pantonesi alındığında arka plandaki beyaz rengin elbiseyi beyaz olarak algılayanları yanılttığını görüyoruz. Elbisenin gerçek rengi mavi olarak satışa sunulmuş. Ancak ben dahil bir çok kişinin elbiseyi beyaz sarı olarak algıladığını belirtmek isterim.”

Bu duruma optik illüzyon yanılması deniliyor.

Bu makalenin İngilizce aslını BBC Future’da okuyabilirsiniz.