Brezilya Hakikat Komisyonu’nu zor bir görev bekliyor

Brezilya’da askeri diktatörlük sırasında işlenen insan hakları ihlallerini araştırmak amacıyla kurulan Hakikat Komisyonu, Çarşamba günü ilk defa toplanacak.

1964’ten 1985’e kadar devam eden 21 yıllık askeri yönetim süresinde binlerce insan işkence görmüş, 400’den fazla kişi ya öldürülmüş ya da kaybedilmişti.

Cumhurbaşkanı Dilma Rousseff de diktatörlük sırasında yakalanmış ve işkence görmüştü.

Ancak komisyon hem ordu hem mağdurlar tarafından eleştiriliyor.

Ordu, bu girişimi ideolojik olarak yanlı bir hükümetin intikam çabası olarak niteliyor.

Rio de Janeiro Deniz Kuvvetleri Kulübü’nün başkanı emekli Oramiral yardımcısı Ricardo Antonio da Veiga Cabral “Bu sürede tabi ki çok kötü şeyler yaşandı, ancak her iki tarafta da mağdur olanlar var ve onlar hikayenin sadece bir yönünü anlatmak istiyorlar” diyor.

Ordunun fikirlerini kamuya açıklaması ya da örgütlenmesinin yasaklanmasının ardından, üst düzey emekli askerlerin yönetimindeki sosyal kulüpler, askeri kuvvetlerin tepkisini ölçmek için oldukça yararlı kurumlar.

Deniz Kuvvetleri Kulübü, kendilerine yönelik suçlamalara karşılık vermeleri için, yedi üyesini “gölge komisyon” kurmak için görevlendirdi.

Ancak askeri yönetimin mağdurları da komisyonun, insan hakları ihlallerini araştırma yetkisi olsa da, suçluları cezalandırma yetkisi olmayacağı için pek memnun değil.

Resmi rakamlara göre 400 ve 500 arasında militan ve sivil, ordu tarafından öldürüldü ya da kaybedildi. Ancak farklı istatistikler de mevcut.

Af Kanunu

Rio de Janeiro’da işkence üzerine çalışan Torture Nunca Mais adlı derneğin başkanı Victoria Grabois, "Hakikat, Hafıza ve Adalet komisyonu kurmak istedik.

Ancak komisyona verilen yetki ve kaynaklarla, açıkçası öyle çok büyük sonuçlara ulaşacaklarını sanmıyorum” diyor

Komünist Parti’de üst düzey bir yetkili olan babası Mauricio Grabois, 1973’de ordunun, kaldığı gerilla kampına yaptığı baskından bu yana kayıp.

Brezilya hükümeti 1995 yılında askeri diktatörlük boyunca yaşanan ölümlerden, kayıplardan ve işkenceden devletin sorumlu olduğunu kabul etmişti.

Ancak 1979 yılında çıkarılan ve yakın zamanda üst mahkeme tarafından onaylanan Af Kanunu herhangi bir yargılamaya izin vermiyor.

Komisyonun yeni atanan üyeleri şimdiden kimseyi yargılamaya ne yetkileri ne de istekleri olduğunu söylüyorlar.

Daha önce BM Burma rapörtörlüğü yapmış ve şu anda BM’nin Uluslararası Suriye Soruşturma Komisyonu’nun başkanlığını yapan Brezilyalı hukuk profesörü Paulo Sergio Pinheiro “Bizim görevimiz kimseyi cezalandırmak değil. Dünyada hiçbir hakikat komisyonunun görevi bu değildir” diyor.

Pinheiro, BBC Brezilya’ya yaptığı açıklamada, dünyada 1980’den bu yana 40’tan fazla hakikat komisyonu kurulduğunu ve onların deneyimlerinden de faydalanacaklarını söyledi.

Ancak Brezilya Hakikat Komisyonu ile Arjantin, Şili, Uruguay, Paraguay ve Peru gibi diğer Latin Amerika ülkelerindeki komisyonlar arasında farklar var.

Bu ülkeler bu süreçten geçtiler ve yargılamalar ve mahkumiyetler de oldu.

Pinheiro, “Brezilya’nın Hakikat Komisyonu kurmak için geç kaldığı söylenebilir ancak Brezilya’nın 2005 yılında demokrasiye geçmesinden bu yana hiçbir ilerleme olmadığını söylemek de haksızlık olur” diyor.

“Brezilya, kayıp yakınlarına tazminat bile ödedi. Başka hiçbir ülkenin bunu yaptığını sanmıyorum”.

Beklentiler düşük

Hakikat Komisyonu’nun soruşturmasını bitirmek için iki yılı var ancak üyelerinin incelemesine izin verilen gizli askeri belgeleri kamuyla paylaşıp paylaşamayacakları henüz bilinmiyor.

Grabois, “Umarım isimleri açıklarlar ve bu suçları kimlerin işlediğini biliriz. Ama bunun olacağını pek sanmıyorum” diyor.

Yaklaşık 40 yıldır kayıp babasına ne olduğunu öğrenmek istediğini ancak 1979 Af Kanunu ile yargılama ihtimali ile ilgili umutlarını da kaybettiğini söylüyor

“Çok zor. Kaçırma vakalarının ceza hukuku altında yargılanması için bazı girişimler oldu ancak mahkemeler bunları da kabul etmedi.

Yargılama ihtimali karşısında emekli askerlerin kaygılı olduğunu belirten Oramiral yardımcısı Veiga Cabral “Bu bir kartopu gibi büyüyebilir ve nerede duracağını bilemeyiz. Her iki tarafın da yaptıkları ile ilgili af çıkarıldı ve bu mesele orada bitti” diyor.

Pinheiro konunun iki tarafı olduğu fikrini kabul etmiyor.

“Devletin sorumluluğunu üstlendiği suçlar ile ilgili kapsamlı ve dürüst bir soruşturma yürütülmesi gerekiyor. Önemli olan taraf mağdurların tarafı”.

Brezilya’da diktatörlük sırasına işlenen suçların cezalandırılması konusunda beklentiler oldukça düşük. Ancak bu yeni soruşturma mağdurların acılarına kısmi olarak son verebilir.