Boşa çıkacak bayileri kapma yarışı başladı

Rekabet Kurumu’nun daha önce aldığı karar gereği, 18 Eylül 2010 tarihinden itibaren akaryakıt dağıtım şirketleriyle bayiler arasındaki intifa sözleşmeleri 5 yılla sınırlandırıldı. Bu tarihte süresi dolan sözleşmeler feshedilecek ve bayiler istedikleri dağıtım şirketiyle anlaşabilecek. 
Şimdi yaklaşık 13 bin akaryakıt bayisinin yaklaşık yarısının “boşa” çıkması bekleniyor. 53 dağıtıcı şirketin bulunduğu sektöre birçok yeni oyuncu da giriş yapmak için gün sayıyor. Dağıtım şirketleri sözleşmeleri biten bayilerle yeniden masaya oturmanın hesabını yaparken, boşa çıkan bayiler transfer ücreti ve kar payı karşılığında yeni dağıtıcılar arıyor. Bayilere 15-20 yıllığına yatırım yapan dağıtım şirketleri, şimdi bunların boşa gitmesinden korkuyor. Bu yüzden yeniden anlaşmaya yanaşmayan bayilerle mahkemelik oluyorlar.

Sektör çevrelerinden aldığımız bilgilere göre, şu ana kadar sektörün büyük oyuncuları tarafından bayilere açılmış 3 dava bulunuyor. Bu davaların akıbeti ne olursa olsun, sektörde önümüzdeki dönemde ciddi bir hareket bekleniyor.
 
Türkiye Akaryakıt Bayileri ve Gaz İşverenleri Sendikası (TABGİS) Başkanı Atıf Ketenci, bazı dağıtım şirketlerinin bayileri pazar dışına itmeye çalıştığını düşünüyor. Ketenci, bu konuda bazı hukuka aykırı eylemlerin tespit edildiğini belirtiyor. Bunun üzerine son 2 yılda 3 dava açılmış. 18 Eylül 2010’de yürürlüğe girecek yeni intifa hakkından dağıtım şirketlerinin rahatsız olduğunu ifade eden Ketenci’ye göre, bayilere yatırım yapan dağıtım şirketleri bunların boşa gidecek olmasından kaygılı. Çünkü yeni düzenlemeye göre şirketler, bayi üzerindeki intifa hakkından vazgeçecek, yani onları serbest bırakacak. Ama bayi isterse yeniden ana dağıtım şirketini tercih edebiliyor. Ketenci, sendika olarak bayilere attıkları imzaya sahip çıkmalarını tavsiye ediyor ve “Yanlış yola sapmayın” diye uyarıyor.
Bu uygulamayla daha çok küçük illerde faaliyet gösteren dağıtım şirketlerinin büyük illere girme imkanına kavuşacağını da hatırlatan Ketenci’ye göre, Anadolu’nun yerel markaları büyükşehirlere gelebilir. Bu da kaçınılmaz olarak rekabeti artırabilir.

“İSTASYONLARIN KALİTESİ DÜŞECEK”

Akaryakıt Ana Dağıtım Şirketleri Derneği (ADER) ise Rekabet Kurumu’nun sözleşmeleri 5 yılla sınırlandırmasının istasyon yatırım maliyetlerini bayilerin üzerine yıkacağına dikkat çekiyor. ADER yetkililerine göre, bu durumda emniyete, sağlığa ve çevreye yönelik pahalı tedbirlerin alındığı istasyonlar, derme-çatma mekanlar haline gelebilir. Keza karardan önce genelde 15 yıl civarında yapılan sözleşmeler, yatırımların uzun geri dönüş süreleri nedeniyle dağıtım şirketlerinin bayilere önemli maddi destek vermelerine olanak tanıyordu. Şimdi 5 yıl için hiçbir dağıtım şirketinin akaryakıt istasyonlarına milyonlarca dolarlık yatırım yapmayacağı düşünülüyor. Sektöre yeni girecek bayi adayları da bu yüksek maliyetleri göze alamayacak. Nitekim son dönemlerde sektöre yeni giren istasyon sayısında büyük düşüşler olmuş.

Öte yandan, artık yatırımlar bayi tarafından üstlenileceği için kar paylaşımında bayi lehine değişiklikler olabilir. Yani bayi, sözleşmenin başında alacağı parayı, daha çok satış yapmak suretiyle zaman içinde kazanmayı tercih edebilir. Bu da sanıldığının aksine küçüklerin değil, marka değeri olan büyük şirketlerin işine gelecek. Çünkü bayi artık daha fazla ve karlı satış yapmak isteyeceği için müşteri tarafından tercih edilen markalarla çalışma yolunu seçecek.

KÜÇÜKLERDEN BÜYÜK İSKONTO

Türkiye genelinde 102 istasyonu bulunan ve yıl sonuna kadar 50 yeni kontrat yapmayı hedefleyen Delta Akaryakıt, şu ana kadar bayilerin yüzde 95’iyle yeniden masaya oturmuş ve yola devam kararı almış. Delta Akaryakıt Başkan Yardımcısı Latif Aral, ancak Rekabet Kurumu’nun aldığı kararın dağıtım şirketleri açısından olumsuz sonuçlar doğurduğunu savunuyor. Aral’a göre, yatırımlarını uzun süreler için planlayan ve bu yüzden yüksek harcamalar yapan şirketler, bu kararla yatırım analizlerini altüst eden bir darbe aldı. Delta da yatırımcı bir şirket olduğu için geçmiş yatırımlarından zarar görmüş.

Aral, bazı küçük ölçekli dağıtıcıların bayilere yüksek iskontolar teklif ettiğine vurgu yapıyor ve bu durumu şöyle eleştiriyor: “Eksik olan marka gücünü de yüksek iskontolu satışlar yaparak telafi etmek istiyorlar. Ancak bu yüksek iskontolar ile faaliyetlerini sağlıklı bir şekilde ne kadar sürdürebilir, burada bir soru işareti var. Uzun zaman sürdürülebilir olmamakla birlikte bu uygulamalar piyasada rekabeti tetikliyor.”
Latif Aral’a göre, bu durum önümüzdeki dönemde zaten yeterli olmayan kar marjlarını azaltacak. Azalan kar marjları, küçük ölçekli dağıtıcılar kadar yüksek maliyetlerle çalışan orta ve büyük ölçekli dağıtıcılar için de tehlikeler getiriyor. Küçük ölçekli dağıtıcılar arasında bir konsolidasyon mutlaka olacak. Orta ve büyük ölçekli dağıtıcılar da daha az kazancın olacağı yeni dönemde maliyetleri azaltma yoluna gidecek. Yeni yatırımlar giderek azalacak. Aral, şehir merkezlerinden uzak yerlerde marka değerinin giderek azalacağını ve bu tip lokasyonlarda bayinin ve fiyatın etkili hale geleceğini öngörüyor. Ayrıca, piyasaya yeni giren dağıtıcı şirketlerin lisansını koruyabilmek için satmaları gereken tonaj olduğunu da hatırlatıyor.

300 BİN DOLARDAN BAŞLIYOR

Halen Türkiye genelinde 321 bayisi bulunan Kadoil, yıl sonuna kadar 500 istasyona ulaşmayı hedefliyor. Gaziantep’te faaliyet gösteren Kadooğlu Grubu bünyesindeki Kadoil, yeni yasayla beraber büyükşehirlerde büyümeyi istiyor.

Kadooğlu Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Üyesi Tarkan Kadooğlu, 18 Eylül’den sonra 6 bin bayinin intifa süresinin bitmesi nedeniyle boşa çıkacağını öngörüyor. Kadooğlu, Kadoil olarak büyükşehirlerde bayi açmaya yöneldiklerini, son dönemlerde özellikle BP ile sözleşmesi biten bayilerle anlaştıklarını söylüyor. Ankara ve İstanbul’da da halen pazarlığı süren bayiler bulunuyormuş. Bunun için ekipler kurduklarını ve büyükşehirlerde çalıştıklarını dile getiren Tarkan Kadooğlu, bayilerin 300 bin dolardan başlayıp 3 milyon dolara ulaşan ücretlerle başka dağıtım şirketlerine transfer olduğunu öne sürüyor. Ayrıca yüksek kar payı talepleri de transferlerde pazarlık konusu olabiliyor. Kadooğlu’na göre, akaryakıt piyasasında büyük yatırım pastası doğacak.

Yeni uygulama öncesi akaryakıt sektörüne girme kararı alan gruplardan biri de bakliyat üreticisi Arbel Grubu. Arbella markasıyla bilinen Arbel Grubu,  3 yıl içinde 500 milyon dolarlık yatırım yaparak 100 istasyon kurmayı hedefliyor. Bayileri bizzat satın alarak büyüyeceklerini belirten Arbel Şirketler Grubu Başkanı Mahmut Arslan, eylül ayından itibaren akaryakıt istasyonu açmaya başlayacaklarını ifade ediyor. Akaryakıt pazarında Ful-Pet adıyla faaliyet gösterecek olan Arbel’in hedefinde de büyükşehirler var. Arslan, bu sektöre girme gerekçelerini ise şöyle açıklıyor:

“Türkiye’de halen 13 bine yakın akaryakıt istasyonu var. Eylül ayında bunların yüzde 70’i serbest kalacak. Yani istedikleri markayı seçebilecekler. Bir istasyonun günlük ortalama satışı 3 bin litre. Bu yüzden birçok istasyon kapanmak zorunda kalacak. İstasyon sayısında azalma, istasyon başına günlük satışta ise artış olacak. İşte bu potansiyeli gördük ve sektöre girme kararı aldık.”

Rakamlarla Türkiye akaryakıt sektörü

Ana dağıtım şirketi sayısı: 53
İstasyon sayısı: 12 bin 750
El değiştirmesi beklenen bayi: 6 bin
Eski intifa süresi: 15-20 yıl
Yeni intifa süresi: 5 yıl
Karlılık için günlük minimum satış miktarı: 3 bin litre
Minimum transfer ücreti: 300 bin $
Maksimum transfer ücreti: 3 milyon $

En çok satış yapan 10 istasyon

İl Bayi Günlük satış miktarı (litre)
İstanbul Opet Mehmetçik Vakfı Maslak 100 bin
İstanbul Opet Mehmetçik Vakfı Kurtköy 100 bin
İstanbul Shell Merter 45 bin
İstanbul BP Merter 40 bin
İstanbul BP Göztepe E-5 üzeri 40 bin
İstanbul Opet Maltepe E-5 üzeri 40 bin
İstanbul Shell Bulgurlu 35 bin
İstanbul Opet Çamlıca 30 bin
İzmir Opet Işıkkent 25 bin
İzmir Opet Altındağ 20 bin 

Satılık akaryakıt istasyonları

Mevki Marka Arsa (m2) İntifa süresi Günlük satış (Litre) Fiyat
Antalya/Burdur karayolu Akpet 13.000 2012 2.000 2.000.000 TL 
İstanbul Anadolu Yakası Akpet 2.200 2022 25.000 10.000.000 $
İzmir Kemalpaşa Akpet 6.000 2010 5.000 2.750.000 TL
İstanbul Avrupa Yakası Alpet 4.600 2011 4.000 3.500.000 TL
İstanbul Avrupa Yakası Alpet 2.580 2023 10.000 5.000.000 TL
Amasya – Hamamözü Alpet 3.160 2022 6.500 1.000.000 TL
Manisa Alpet 2.000 2022 4.000 1.250.000 TL
Denizli/Bozkurt Alpet 8.500 2023 6.500 700.000 $
İstanbul Avrupa Yakası Alpet 2.500 2027 23.000 10.000.000 $
İstanbul Avrupa Yakası BP 1.500 2010 16.000 7.500.000 $
İstanbul Avrupa Yakası BP 3.157 2014 22.000 8.500.000 $
İstanbul Avrupa Yakası BP 4.000 2012 18.000 12.500.000 $
İstanbul Avrupa Yakası BP 3.010 2013 20.000 8.500.000 $
Bursa BP 5.000 2011 4.000 2.600.000 
İstanbul Avrupa Yakası BP 1.400 2010 8.000 4.500.000 $
Edirne/Kapıkule Energy 3.000 2016 3.000 850.000 TL
İzmir/Torbalı Energy 28.500 2010 3.500 1.500.000 $
İstanbul Avrupa Yakası Kadoil 3.000 2020 12.000 6.500.000 TL
Adapazarı /Akyazı Lukoil 18.500 2021 1.500 1.750.000 $
Mersin M Oil 5.500 2015 4.500 1.500.000 TL
Çanakkale/Truva MOil  6.500 2008 1.000 1.100.000 $
Bursa Opet 4.000 2010 20.000 4.000.000 $
Mersin Opet 4.600 2010 10.000 2.850.000 $
İstanbul Avrupa Yakası Opet 2.200 2012 8.500 2.250.000 $
Manisa/Soma Opet 3.000 2010 5.000 1.500.000 TL
Afyon/ Emirdağ Opet 19.000 2015 5.000 1.500.000 TL
Adapazarı Opet 4.945 2017 9.000 6.000.000 TL
Kocaeli Opet 4.500 2020 12.000 3.000.000 $
İstanbul Anadolu Yakası Opet 2.755 2028 5.000 6.500.000 TL
Kocaeli Opet 1.400 2010 7.500 2.300.000 TL
Lüleburgaz Opet 6.000 2021 5.000 1.250.000 $
İzmir Opet 10.000 2015 17.000 7.500.000 $
İzmir Opet 10.000 2018 17.000 12.000.000 euro
İzmir Opet 4.500 2022 14.000 6.500.000 $
Marmara Ereğlisi/Seyman Opet 12.000 2019 9.000 2.500.000 $
Tekirdağ Opet 12.000 2010 6.000 2.750.000 $
İzmir Petline 5.000 2009 5.000 1.200.000 TL
Bursa/Orhangazi Petline 4.500 2010 8.000 2.500.000 $
Antalya- Merkez PO 2.150 2021 15.000 6.000.000 TL
İstanbul Avrupa Yakası PO 3.800 2014 10.000 5.000.000 $
İzmit E-5 Eşme mevkii PO 6.500 2013 - 1.200.000 $
İstanbul/Gebze PO 2.094 2015 14.000 4.500.000 TL
İstanbul Anadolu Yakası PO 550 2011 4.000 1.500.000 TL
Gebze PO 5.500 2010 7.000 5.500.000 TL
İstanbul Avrupa Yakası PO 945 2011 15.000 4.500.000 $
İstanbul Anadolu Yakası PO 600 2014 5.000 1.500.000 TL
Gebze PO 2.094 2008 10.000 4.500.000 TL
İstanbul Avrupa Yakası PO 2.800 2017 15.000 6.000.000 $
İstanbul Avrupa Yakası PO 1.973 2018 25.000 10.000.000 $
İstanbul Avrupa Yakası PO 1.500 2013 17.500 6.500.000 $
Kırklareli PO 5.000 2010 7.500 2.750.000 TL
İstanbul Avrupa Yakası PO 3.000 2015 - 3.000.000 $
İstanbul Avrupa Yakası PO 1.500 2013 17.500 6.500.000 $
İstanbul Anadolu Yakası PO 2.400 2012 7.000 2.900.000 $
Gebze PO 2.000 2016 7.000 3.000.000 $
Balıkesir/Ayvalık PO 6.800 2014 7.500 1.000.000 TL
Adapazarı PO 4.257 2012 4.000 2.000.000 TL
Kocaeli/Gebze PO 3.150 2012 6.000 2.800.000 TL
Bursa/Orhangazi PO 8.000 2010 16.000 4.500.000 TL
Bursa/Orhangazi PO 2.600 2013 5.000 2.600.000 $
Tekirdağ PO 5.000 2010 7.500 1.500.000 TL
Manisa/Selendi PO 1.500 2010 2.500 350.000 TL
Bursa Shell 2.800 2012 25.000 8.000.000 $
İstanbul Avrupa Yakası Shell 900 2011 23.000 10.000.000 $
Adapazarı Shell 3.550 2022 7.000 2.500.000 euro
İzmir Shell 5.320 2015 17.000 11.000.000 $
Çatala/Muratbey Shell 3.612 2022 15.000 4.000.000 $
Muğla/Yatağan Shell 3.765 2016 10.000 5.000.000 $
İstanbul/Gebze Shell 2.905 2013 12.000 8.000.000 TL
İstanbul Anadolu Yakası Shell 1.750 2023 12.000 7.500.000 $
Bodrum Shell 4.000 2021 7.000 2.000.000 TL
İstanbul Anadolu Yakası Shell 3.820 2012 17.500 8.000.000 $
İstanbul Anadolu Yakası Shell 2.770 2022 10.000 5.000.000 $
İstanbul Avrupa Yakası Shell 5.250 2014 12.500 5.250.000 $
Çerkezköy Shell 11.000 2023 7.000 3.000.000 $
Manisa Shell 7.700 2010 4.000 2.500.000 TL
Çanakkale Sunpet 4.820 2010 2.000 400.000 TL
Kocaeli Sunpet Kandıra 7.000 2010 1.000 350.000 TL
Muğla Yatağan karayolu Sunpet 6.720 2021 2.500 1.500.000 TL
İstanbul Anadolu Yakası Total 3.000 2011 6.000 4.500.000 TL
Balıkesir Total 22.000 2013 5.000 1.400.000 TL
İstanbul Anadolu Yakası Total 500 2020 2.500 1.750.000 $
Çanakkale/İntepe Total 11.200 2013 5.000 650.000 $
İstanbul Avrupa Yakası Total 800 2014 13.000 3.500.000 euro
İstanbul Anadolu Yakası TP 3.300 2023 10.000 2.500.000 $
Manisa/Turgutlu Turquoise - 2025 2.000 350.000 TL