Boğaz radarları inşaatında yolsuzluk

Boğaz geçişlerini elektronik sistemlerle izlemek ve yönlendirmek amacıyla kurulan Gemi Trafik Yönetim ve Bilgi Sistemi'nin (VTS) İstanbul ve Çanakkale'deki inşaat işlerindeki usulsüzlükler Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu'nun (DDK) raporuyla ortaya çıktı. Rapor, daha önce iki bakan ve bir genel müdürü Yüce Divan’a götüren otoyollardaki usulsüz ödemeler raporunu hazırlayan DDK Başmüfettişi Hıfzı Deveci tarafından hazırlandı. Deveci'nin denizcilik sektörünü sarsan raporunda, VTS ile Kıyı Emniyeti ve Gemi Kurtarma İşletmeleri (KEGKİ) Genel Müdürlüğü'nce alımı yapılan 17 trilyon lira değerindeki 10 arama kurtarma botu (SAR botu) alımlarıyla ilgili de usulsüzlük yapıldığı ileri sürülüyor. Kararların altında imzası olan denizcilikten sorumlu Devlet eski Bakanı Ramazan Mirzaoğlu, Bayındırlık eski Bakanı Koray Aydın, eski genel müdürler ve bayındırlık il müdürlerini de kapsayan yeni bir hukuki süreç başlayacak. Rapor, denizcilik camiasında bomba etkisi yaptı. Devlet Denetleme Kurulu'nun 5 aylık incelemeleri sonucunda oluşan rapora göre, VTS sisteminin işletilmesi için inşa edilen kulelerin merdiveninden korumalığına ve asansörüne kadar birçok kalemde fazla ödeme ve yolsuzluk tespit edildi. Dönemin denizcilik otoriteleri, Temmuz 2003'te testlerine geçilen ve 30 Aralık 2003 tarihinden itibaren hizmet vermeye başlayan VTS sisteminin toplam maliyetinin 45 milyon doları bulduğunu açıklamıştı. Devlet Denetleme Kurulu'nun raporunda proje maliyetlerinin 22 milyon dolarının inşaat maliyeti olduğu, buralarda da ciddi usulsüzlükler yapıldığı ortaya kondu. Türkiye'nin prestij projesi VTS'nin yapı ve inşaat aşamalarında imalat kalitesizlikleri ve projelendirme hataları bulunduğu, özel imalatın piyasa rayiç fiyatlarının belirlenmesinde usulsüzlük yapıldığına dikkat çekildi. Projede Amerikan şirketi Lockhed Martin'in tedarik ettiği elektronik sistemlerine 19 milyon 38 bin dolar, İTÜV/SAM için etüt proje masrafı olarak 3,6 milyon dolar, iletişim masrafı olarak Türk Telekom'a 783 bin dolar, yapım işleri için 21 milyon 527 bin dolar ödendi. 572 milyar 859 milyon liralık gümrük vergileri, 600 bin dolar sözleşme dışı inşaat masrafları, Marmara'ya inşa edilecek 3 kule ve radar sistemi için 1,8 milyon dolarlık ek maliyetlerle birlikte 50 milyon doları aşacağına dikkat çekildi. Özellikle projenin Bayındırlık ve İskan Bakanlığı kontrolündeki İstanbul ve Çanakkale illerinde 13 kule, iki kontrol merkezini kapsayan yapı ve inşaat kalemlerinde ‘özel imalat' adı altında maliyetlerin iki katına çıkarıldığına dikkat çekildi. Özel imalât kaleminde yer alan radar binaları önündeki çelik konstrüksiyon, korkuluk, merdiven, alüminyum plaka gibi parçalar piyasa rayiç bedellerinin 2 katına yakın fiyatlarla satın alındı. Örneğin 2002 yılında kilogramı 20 milyon lira olan bina önü çelik konstrüksiyon malzemeleri 37,5 milyon liraya, metrekaresi 120 milyon lira olan alüminyum plakalar 210 milyon liraya mal edildi. Piyasa gerçeklerinden kopuk şekilde belirlenen ve onaylanan faturalar yüzünden özel imalât adı altında 2 trilyon 730 milyar lira fazla ödeme ve kamu zararına neden olundu. İstanbul ve Çanakkale'deki radar kule inşaatlarında ilk keşif bedelleriyle bitirilemeyen projede yapılan ikmal ihalelerine, sözleşme dışı ödemeler nedeniyle 2004 rakamlarıyla 4 trilyon 456 milyar lira fazla ödeme yapıldı. Rapora göre, keşiflerin artmasına neden olan "özel imalatın" büyük bölümü kule gövdelerine alüminyum plaka kaplanması, sanatsal seramik yapılması, bina önlerine paslanmaz çelik korkuluk yapılması gibi projeye katkısı tartışılabilecek imalât kalemlerinde 5 trilyon 582 milyar lira (2004 rakamlarıyla) ödeme yapıldı. Usulsüz ve hatalı işler yüzünden inşaat maliyetleri 22 milyon dolarlara çıktı. Denizcilik Müsteşarlığı adına Bayındırlık ve İskan Bakanlığı'nca yürütülen inşaat işlerindeki bu yolsuzluklar, toplam maliyeti 45 milyon doları bulan VTS'nin teknoloji yatırımlarının bile önüne geçti. Rapor, Denizcilik Müsteşarlığı ile KEGKİ'nin 2001-2003 yılları arasındaki faaliyetlerini inceliyor. Raporda sadece VTS sistemi değil, KEGKİ'nin 23 Mart 2001 tarihli yönetim kurulu kararıyla satın alınan 10 adet Search and Rescue (SAR) arama kurtarma botu ihalesinde de hatalı ve usulsüz işlemler yapıldığı belirtildi. KEGKİ'nin Norveçli Batservice firmasına ihale ettiği botların 5'i Norveç, 5'i Türkiye'de üretildi. 17 trilyon liraya mal olan arama kurtarma botları için o günlerde bot başına 1,2 milyon dolarlık maliyetler çıkarılmıştı. Denizcilik eski Müsteşarı Mustafa Korçak, eski Müsteşar Yardımcısı Alparslan Kaya, Bayındırlık İstanbul eski İl Müdürü Firdevs Yüksel, KEGKİ eski Genel Müdürü Hücum Tulgar’ın isikmleri de raporda yer alıyor. Haber: Fatih Uğur - Selim Kuvel Kaynak: Zaman