Bizans dönemi envanteri çıkarılıyor

Proje, İstanbul Üniversitesi (İÜ) Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Bizans Sanatı Anabilim Dalı öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Engin Akyürek başkanlığındaki bir ekip tarafından Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri (TAY) Projesi kapsamında yürütülüyor. Envanter çalışmasına, kütüphanelerdeki Bizans dönemine ilişkin kitap ve yayınları tarayıp, dönemin yapılarını tespit ederek başlandı. Yrd. Doç. Dr. Akyürek, verdiği bilgide, TAY projesinin Eski Taş Çağı’ndan Osmanlı dönemine kadar Anadolu topraklarındaki tüm uygarlıklardan günümüze kalan arkeolojik yerleşim yerlerinin belgelenmesini hedeflediğini hatırlattı. Yrd. Doç. Dr. Akyürek, şöyle konuştu: “Projenin Bizans dönemini de ekip olarak biz üstlendik. Bizans İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul, anavatanı Anadolu’dur. Dolayısıyla çok sayıdaki önemli eserler de Türkiye’dedir. 11 yüzyıl boyunca bu topraklara egemen olmuş ve sonraki dönemleri de etkilemiş olan bu uygarlık, Türkiye’nin kültür zenginliğinin bir parçasını oluşturuyor. Bu kültür mirasının korunması için elimizde neler var, ne durumdalar, bilmemiz gerekir. Korumanın ilk adımı bu eserlerin envanterinin çıkarılmasıdır.” BİZANS DÖNEMİ İLK ENVANTER ÇALIŞMASI Projenin, Bizans dönemine ilişkin ilk envanter çalışması olduğunu vurgulayan Yrd. Doç. Dr. Akyürek, şunları kaydetti: “Bin 500 yıldan bu yana ayakta kalan yapılar, nüfusun artışı, yerleşim yerlerinin büyümesi, definecilik gibi nedenlerle son yüzyılda hızla kaybolmuş. Bizans eserlerinin sayısını, kaçı ayakta, kaçı kaybolmuş durumda, kimse bilmiyor. Bir kısmı ise hiç belgelenmemiş. Varlığını sürdürüyor, ama kimsenin haberi yok bunlardan. Mesela Antalya’da son 3 yılda yaptığımız alan çalışmasında rastladığımız, çevre duvarı, kilisesi, yemekhanesi, keşişlerin hücreleri hatta tuvaletleri ve erzak deposuyla ayakta olan bir manastır bizi hayrete düşürdü. Bu yapı hiçbir yerde yayınlanmamış. Buradaki müze dahil hiçbir kuruluş ve kimsenin haberi yok. Bu yapı belki 20 yıl sonra olmayacak.” Envanter çalışmasına, kütüphanelerdeki Bizans dönemine ilişkin kitap ve yayınları tarayıp, dönemin yapılarını tespit ederek başladıklarını belirten Akyürek, bu yapıların özelliklerini bilgisayarda oluşturdukları veri tabanına işlediklerini anlattı. Akyürek, yayın tarama işlemini yaklaşık 2 yıldır sürdürdüklerini ve bu işin yüzde 80’ini tamamladıklarını ifade ederek, her yapı için bir envanter fişi oluşturduklarını dile getirdi. Akyürek, fişlerde yapının Türkiye’deki yeri, krokisi, koordinatları, yerleşmenin antik adı, Bizans mimarisinde bilinen plan tiplerinden hangisine uyduğu, tarihçesi, bezeme ve mimari özellikleri, yapının gördüğü restorasyonlar, bugünkü durumunu gösteren bilgi ve fotoğrafına yer verileceğini söyledi. 20 yıl sürecek Yayın tarama çalışmalarının tamamlanmasının ardından önce Marmara ardından da sırasıyla diğer bölgelerde arazi çalışması yapacaklarını anlatan Akyürek, yayınlardaki bilgilerin sınanıp güncelleneceğini, ayrıca yayınlarda rastlamadıkları yapıların da envantere ekleneceğini kaydetti. Arazi çalışmasına gelecek yıl başlayabileceklerini dile getiren Akyürek, şunları söyledi: “Yaklaşık 2 bin 500 adet yapıyı envantere alacağımızı tahmin ettiğimiz Marmara Bölgesi çalışması 2004 yılı sonuna kadar sürecek. Bunun ardından diğer bölgelere sıra gelecek. Envanter fişlerinin internet ortamında yayınına 2005 yılından itibaren başlayabileceğiz. Türkiye genelindeki binlerce yapıyı kayıt altına alacağımız çalışmanın yaklaşık 20 yılda tamamlanabileceğini sanıyorum. Ancak başka üniversitelerde bu konuda çalışan uzmanlar da bize destek verirse bu çalışmayı 6-7 yılda da bitirebiliriz.” Akyürek, projenin sağlıklı ve hızlı yürüyebilmesi için gönüllü kişi ve kuruluşlardan, kaynak yayınlar ve mali yönden destek beklediklerini sözlerine ekledi.