Bilinçli tüketici olmak için...

Tüketici Hakları Derneği Samsun Şube Başkanı Dr. M. Emin Dinççağ, ailenin gelirinin yaklaşık olarak yarıya yakının, yiyeceklere harcandığını, bu nedenle yiyecekleri satın alırken bilinçli bir tüketici olabilmek için bazı hususlara dikkat edilmesi gerektiğini belirterek, "İlk adımda günlük, haftalık, aylık satın alınacak besinleri belirleyiniz. Kuru besinler (un, bulgur, pirinç, makarna, nohut, mercimek, şeker vb.) kapalı teneke, şişe veya kutularda satılan yemeklik margarin ve sıvı yağ, zeytin ve salçayı aylık olarak satın alınız. Et haftalık veya günlük alınabilir, ancak haftalık alınırsa buzlukta dondurarak veya kavurarak saklayınız. Ekmek veya sütü günlük satın alınız. Eğer süt haftalık alınacaksa yoğurt yaparak buzdolabında saklayınız. Aylık satın alınacak besinlere karar verdikten sonra haftalık satın alınacaklar için beslenmeye yeter miktarda para ayırınız ve satın alınan malın maliyetini yükseltmesi nedeniyle veresiye alışveriş yapmaktan sakınınız. Çünkü sonuçta alınanlar aynı miktar gelirle ödenecektir" dedi. Gerçekçi bir planlama yapabilmek için piyasada bulunan yiyeceklerin fiyat ve kalitesini değişik yerlerden kontrol edilmesi uyarısında bulunan Dr. Dinççağ, semt pazarlarının genellikle manav ve bakkallardan daha ucuz olduğunu, aylık alınacak besinlerin ise tüketim kooperatifleri gibi daha az karla satış yapan yerlerden alınması gerektiğini söyledi. Dr. M. Emin Dinççağ, alışveriş sırasında dikkat edilmesi gereken hususları şöyle sıraladı: - Alışverişe giderken mutlaka nelerin satın alınacağını gösteren bir liste yapınız. Ancak listede bulunan bir yiyecek o hafta pazara az gelmişse fiyatı yüksek olabilir. O zaman onun yerine geçebilen başka bir yiyecek satın alınız. - Mevsimlik sebze ve meyveler turfanda olanından daha ucuz, daha lezzetli ve daha besleyicidir. Her mevsim pazarda en bol bulunan sebze ve meyvelerden satın alınırsa daha az parayla daha dengeli beslenme sağlanmış olur. - Verilen paranın bir bölümü kullanılan ambalaja gider. Paketlenmiş yiyecek ve içeceklerden en çok satın aldığımız konserve, süt, meyve suları, bisküvi vb. meyve esansları, besin boyaları ve katkı maddeleri eklenerek hazırlanmış maddelerdir. Bunların hepsinin tabii ve taze olanları daha ucuz ve daha besleyicidir. - Paketin içinde neler olduğunu üzerindeki etiketten inceleyiniz. Boya katılmış olanları, özellikle duyarlı kişilerde ve çocuklarda alerji yapabilir. - Paketin veya ambalajın delik, hasarlı olmamasına ve son kullanma tarihine dikkat ederek alınız. Konserve ve süt kutularında yarık, çatlak, kapaklarda bombe (dışa dönüklük) olmamalıdır. Özellikle pastörize sütlerde şişenin üstündeki tarih bir günü, uzun ömürlü sütlerde bir ayı geçmemiş olmalıdır. - Satın alınan besinlerin kalitelerine dikkat ediniz. - Kuru fasulye, nohut, mercimek, un, bulgur ve pirincin taşlı, topraklı, böceklenmiş ve küflenmiş olmamasına dikkat ediniz. - Meyvelerin iri ve gösterişli olanları değil, düzgün, çürüksüz, pörsümemiş, sulu ve lezzetli olanlarını seçiniz. Örneğin; iri, gösterişli starking elmanın içi unlandığından küçük Amasya elmasından daha lezzetsizdir. Portakalın kabuğu ince olanı, mandalinanın çekirdeksiz olanını seçiniz. - Yeşil yapraklı sebzelerin yaprağı bol ve yeşil olanları, patatesin yeşillenmemiş ve çillenmemiş olanları iyidir. Yeşil fasulyenin kırıldığında gevrek ve kılçıksız olanını seçiniz. - Yumurtanın en kalitelisi taze ve iri olanıdır. Yumurtanın sarısının koyu ve açık sarı olması besin değerini fazla etkilemez. Taze yumurtanın hava boşluğu çok küçüktür, ele alınınca hafif değildir ve sallanırken ses gelmez. - Balığın iri veya küçük olması besin değerini etkilemez. Taze olması önemlidir. Taze balığın solungaçları kırmızı, pulları yapışık, görünüşü diridir ve hoş olmayan bir kokusu yoktur. - Etin yağsız olanının besleyici değeri daha yüksektir. Süt kuzusunun etinin önemli bölümü sudur. - Kahvaltılık margarinlerin su oranı da yemeklik margarinden daha yüksektir. - Saklama imkanı yoksa israfı azaltmak için gerektiğinden çok besin almayınız. Yiyecek saklama yöntemleri "Yiyecekleri satın almak kadar, uygun şartlarda saklamak da önemlidir" diyen Dr. M. Emin Dinççağ, bu hususları da şöyle sıraladı: - Pirinç, bulgur, kuru fasulye, nohut gibi besinleri içlerindeki taş, toprak ve diğer yabancı maddeleri ayıkladıktan sonra, bez torbalarda saklayınız. - Yağları kapalı olarak serin ve ışıksız yerde saklayınız. - Taze sebzeler dayanıksızdırlar. Ispanak, marul gibi sebzeleri, köklerindeki çamur, toz ve toprakları gidecek şekilde yıkadıktan sonra naylon torbalara koyarak buzdolabında 3-5 gün saklayabilirsiniz. Diğer taze meyve ve sebzeleri de çamurluysa yıkadıktan sonra, çamurlu değilse yıkamadan naylon torbalara koyarak buzdolabında saklayınız. Naylon torbanın birkaç yerinde delik olursa, saklanırken fazla nemden çürümeleri önlenir. - Patatesi orta nemli, karanlık, hava akımı olan yerde saklayınız. Kuru soğanı serin ve kuru yerde saklayınız. - Günlük tüketeceğinizden çok et satın aldığında pişirilecek miktarlara ayırarak, buzlukta birkaç hafta saklamanız mümkündür. - Yumurtayı buzdolabında bir iki hafta (tazeliğini yitirmeden) saklayabilirsiniz. Yumurtayı yıkamadan saklayınız ve kullanacağınız zaman yıkayınız. - Her türlü sütü buzdolabında saklayınız. - Pastörize sütü, yazın bir gün, kışın iki üç gün içinde tüketiniz. - Hiçbir işlem görmemiş sütü önce kaynatınız ve iki gün içinde kullanınız. - Uzun ömu hasarlı olmamasına ve son kuürlü sütü açtıktan sonra en geç üç gün içinde tüketiniz. - Ekmeği günlük alınız. Naylon torba içinde uzunca süre tutulan ekmek küflenebilir. Küfler görünür olabileceği gibi, gözle görünmeyebilir. Ekmek iki günden daha uzun bekleyecekse buzluğa koyarak dondurunuz. Yenmeden bir saat önce buzluktan çıkarınız. - Eğer derin dondurucuya sahipseniz yiyeceklerinizi daha uzun süre saklayabilirsiniz. Ancak derin dondurucudan çıkardığınız yiyecekleri, çözüldükten sonra yeniden dondurmayınız. - Satın aldığınız dondurulmuş gıdaların etiketlerini mutlaka okuyunuz.