Bilimsel yanılgıyı düzelten Türk

25 yaşındaki bilim adamı Cömert Kural The Scientist’e kapak oldu. Kural, yaygın anlayışın aksine hücre içindeki iki proteinin rekabet içinde değil koordineli çalıştıklarını ortaya koydu.

Amerika’nın İllinois Üniversitesi’nde biyofizik alanında doktora çalışması yapan 25 yaşındaki Cömert Kural’ın bilimsel çalışması dünyanın en prestijli bilim dergileri arasında gösterilen The Scientist’in haziran sayısına kapak oldu. Türk öğrenci Cömert Kural, “hücre içindeki motor proteinleri” konulu makalesi ile bilimsel alanda yeni bir çığır açtı. Kural, bilim çevrelerinde kabul gören anlayışın aksine motor proteinleri olarak bilinen ‘kinezin’ ve ‘daynein’lerin rekabet içinde değil koordineli çalıştıklarını ortaya çıkardı. Buna göre kinezinler yükü götürürken dayneinler hareket etmeyi kesiyor, dayneinler taşırken ise kinezinler sahneden çekiliyor. Genç bilim adamı gördüklerini şöyle yorumluyor: “Bilim bir kez daha gösterdi ki kainatta geçerli olan kural çatışma değil dayanışmadır.”

Cömert Kural’ın geliştirdiği teknik sayesinde bilimde yeni bir saha açıldığına dikkat çekiliyor. Çalışmayla ayrıca hücre içindeki trafiği çok daha ucuz ve kolay takip etmenin formülü ortaya konuyor. Deneylerin başarıyla sonuçlanması halinde pahalı lazerler ve optik cihaza ihtiyaç duymadan bu teknik kullanılabilecek. Kural, bilim dünyasında yankı uyandıracak bir çalışma üzerinde duruyor. “Uzun zamandır araştırdığım bir protein var. İnsan kulağında görev yapıyor ve zayıf titreşimleri kuvvetlendirerek fısıltıları bile duymamızı sağlıyor. Bu proteinin sırrı yaklaşık 20 yıldır çözülememiş.” diyen Cömert Kural işlerin yolunda gitmesi halinde bilimde yepyeni bir sahanın açılacağına inanıyor.

Daynein ve kinezin enzimleri hakkındaki çalışma haziran ayı boyunca The Scientist ve Science gibi akademik camianın kabul ettiği bilimsel dergilerde tanıtılacak. Fatih Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Alparslan Açıkgenç, haber açısından TIME ve Newsweek nasıl bir dergi ise bilimsel açıdan bu dergilerin aynı önemde olduğunu belirtiyor. Açıkgenç, bir doktora öğrencisi için The Scientist dergisine kapak olmanın ‘Nobel Ödülü’ almak gibi bir olay olduğunu kaydetti. Bu tür gelişmeleri artık normal karşılamak gerektiğini söyleyen Cömert Kural, “Türk öğrencilerin başarıları artık Amerikan üniversitelerinde kürsülerden ilan ediliyor. Bilim ve teknoloji alanında dünya standartlarında iş yapan insanımızın sayısı gün geçtikçe çoğalıyor.” diyor. “Yaratılan her canlı türü, hücrelerden müteşekkildir. Bu hücrelerin her birini ufak bir şehire benzetebiliriz.” diyerek araştırmasına başlarkenki bakış açısını ifade eden genç bilim adamı çalışmasını şöyle anlatıyor: “Her şehirde olduğu gibi hücre şehrinin de kara yolları vardır. Hem de otoban ve tali yol diye ayırabileceğimiz farklı özelliklere sahip yollar. Ve tabii ki bu yollar üzerinde ilerleyebilen ve ilerlerken tutundukları kargoları hareket ettirebilen vasıtalar da bulunacaktır. İşte laboratuvar ortamında biz bu vasıtaları, tabir-i diğerle, ilerleyici motor proteinleri çalışıyoruz. Kinezin ve dayneinlerin en büyük farklılıkları zıt yönlere doğru ilerlemeleridir. Kinezinler yüklerini hücre merkezinden çeperlere doğru taşımaya çalışırken dayneinler tam tersi istikamete yani çeperlerden merkeze doğru yürürler. Yıllar boyunca bazı bilim adamları farklı yönlere doğru ilerleyen bu iki proteinin birbiriyle rekabet içinde olduğunu varsaydılar. Bu teoriye göre aynı yüke bağlı olan iki protein türünden hangisi sayıca üstünse o taraf galip gelip yükü kendi yönlerine doğru ilerletiyordu. Biz bu teorinin doğru olup olmadığını öğrenebilmek amacıyla araştırmalarımıza başladık. Saniyede yüz adım atan bir molekülün hızına yetişebilmek için geliştirilen en hızlı CCD dedektörle çalıştık. Milimetrenin milyonda biriyle ifade edilen bu adımları gözlemleyebilmek için de Dr. Ahmet Yıldız’ın birkaç yıl önce bilim dünyasına kazandırdığı FIONA (Fluorescence Imaging with One Nanometer Accuracy) tekniğini kullandık. Sonuçlarımız bizlere gösterdi ki kinezin ve dayneinler bazı bilim adamlarının inandığı gibi rekabet etmek yerine bir koordinasyon içinde çalışıyorlar.”

Çeşitli bilim adamlarından, ortak iş yapmak için teklifler aldığını ifade eden genç bilim adamı, nihai hedeflerinden birinin Amerika’daki bilim merkezlerinin bir benzerini Türkiye’de kurmak olduğunu kaydediyor. Kural şöyle konuşuyor: “Amerika’da araştırma yapma imkanı elde etmiş olmak büyük bir nimet; fakat ülkemizden uzak kalmış olmak da çok büyük bir hasret. İnsan yurtdışına çıkınca vatanının güzelliğini, özelliğini, vazgeçilmezliğini daha iyi anlıyor. O nedenle araştırmalarımı ülkemde yapabilmek benim en büyük hayalim.”

Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi kütüphanecisi Filiz Mengüç, The Scientist, Science gibi dergilerin bilim adamları ve bilimle ilgilenen herkesin en çok izlediği ve takip ettiği dergilerin başında geldiğini söyledi. Bilim Teknik Dergisi Yayın Yönetmeni Raşit Gürdilek, bu tür dergilerin çok önemli ve prestijli dergiler olduğunu ifade etti.

Cömert Kural'ın babası Rıfat Kural, oğlunun başarısı ile gurur duyduğunu ifade ediyor. Orman Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanı Rıfat Kural, bir babanın yaşayabileceği en büyük kıvancı yaşadığını belirterek, “İnsan, yapısı gereği kardeşin seni geçti deseler üzülür; ama oğlun seni geçti derlerse kıvanç duyar. Oğlumun başarılarıyla yaşayabileceğim en büyük mutlulukları yaşıyorum.” dedi. Rıfat Kural, oğlunun bugüne kadarki bütün başarılarının azimli ve gayretli olmasından kaynaklandığını, daha büyük başarılara imza atacağına inandığını ifade etti.

Cömert Kural ÖSS’de Bilkent’i burslu kazanmıştı

1980 Kastamonu doğumlu Cömert Kural memur bir ailenin çocuğu. Liseyi Ankara Atatürk Anadolu Lisesi’nde okudu. Ağabeyi Ortadoğu Teknik Üniversitesi’nde fizik eğitimi gördüğü için fiziğe merak sardı. Bilkent Üniversitesi Fizik bölümünü ilk tercihi olarak yazdı ve burslu olarak kazandı. Mezuniyet sonrası başta katı-hal fiziği olmak üzere, biyofizik, elektronik mühendisliği ve bilgisayar mühendisliği dallarında Amerika’da zirvede olan University of Illinois at Urbana-Champaign’in Biyofizik bölümünde doktora yapmaya hak kazandı. Şu anda doktorada 3. senesini tamamlayan Cömert Kural bilimsel çalışmalarına devam ediyor.

Haber : Tuncer Çetinkaya

Kaynak :