Bilgisayar belden vuruyor

İster ev hanımı olun, ister üst düzey bir yönetici. Hayatınızın bir döneminde bir kez bile olsa mutlaka bel ve boyun ağrılarıyla karşılaşırsınız. Bazı risk faktörleriniz varsa bu hastalıklara yakalanma olasılığınız daha yüksek. Bu risklerden biri hemen hepimizin yaşamında bulunan ve hayatı kolaylaştıran bir cihaz. Yani bilgisayar. Kullanımı giderek yaygınlaşan bilgisayarın getirdiği hastalıkların başında bel ve boyun ağrıları geliyor. İstanbul Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı, Kas İskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Emel Özcan, yaptıkları araştırmada bilgisayar kullanıcılarının yüzde 90’ınında bel, boyun ve el bileğiyle ilgili sorunlar tespit edildiğini belirterek, sorunun çözümünün bilgisayar kullanırken bazı önlemler alınmasından geçtiğini söyledi.

Çalışanlar, özellikle bilgisayar kullananlarda ne tür hastalıklar görülebilir?
Özellikle son 20 yılda iş hayatında bilgisayarın daha fazla kullanılmaya başlanması ciddi sağlık sorunlarını da beraberinde getirdi. Boyun, kollar ile beldeki ağrılar ve hareket kısıtlanmasıyla kendini gösteren mesleki kas-iskelet hastalıkları, ekran başında çalışanların en yaygın ve ciddi sağlık sorunu haline geldi. Bilgisayar kullanırken boyun, el bilekleri, eller ve belin kötü pozisyonda tutulması sonucu sorunlarla karşılaşılıyor.  Bu hastalıklar iş verimini düşürdüğü gibi iş memnuniyetini de azaltıyor.  Bunun ekonomiye getirdiği ciddi bir yük de var. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve ABD’de Çalışma Bakanlığı ve işle ilgili devlet kurumlarının verilerine göre yoğun bilgisayar kullanımı nedeniyle mesleki kas ve iskelet hastalıkları 1980’den beri dramatik şekilde artıyor.  Kas ve iskelet hastalıkları dışında bilgisayar gözlerde ağrı, yanma, batma ve görme bozukluğu gibi sorunlara yol açıyor. Ayrıca yorgunluk, halsizlik ve baş ağrısı dışında bazı ruhsal hastalıklar da bilgisayar kullanımı sonucu sık görülüyor.

Her bilgisayar kullanıcısında mutlaka sorun olur mu?
Bilgisayar kullananların yarısından fazlası kas iskelet hastalığıyla ilgili yakınmalar bildiriyor. Yapılan bir araştırmada haftada 15 saatten fazla bilgisayar kullanan ve işe başlarken hiçbir sorunu olmayanların yarısından fazlasında çalışma yaşamlarının ilk 12 ayı içinde kas ve iskelet hastalıklarının ortaya çıktığı belirlenmiş. İstanbul Tıp Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim dalında yürüttüğümüz bir araştırmada bir devlet kurumunda çalışan 104 bilgisayar kullanıcısının yüzde 90’ında boyun, kollar ve bel ile ilgili rahatsızlıklar görüldüğünü saptadık.

En sık görülen sorunlar neler?

• Boyunda kas zorlanması (gergin boyun sendromu).
•  El bileğinde sinir sıkışması (karpal tünel sendromu).
•  Başparmak ve el bileğinden tendon iltihaplanması.
•  Omuz ve dirsekte tendon iltihaplanması.

Hastalık oluştuğu hangi belirtilerden anlaşılabilir?

•  Ağrı
•  Kollarda ve parmaklarda uyuşma, karıncalanma ve güçsüzlük
•  Hareket güçlüğü
•  Baş ağrısı
•  Yorgunluk ve halsizlik
•  Aile ve işyeri fonksiyonlarında bozulma

Hastalığa neler yol açıyor?

• Tekrarlamalı ve zorlamalı klavye ve mouse kullanımı.
•  El bileği ve elin, dirsekler, omuzlar ve boynun kötü pozisyonda kullanımı.
•  Kötü pozisyonda oturma.
•  Uzun süre aynı pozisyonda çalışma.
•  İş yerinde oturma yerinin, masanın, ekranın, klavye ve mouse’nin yüksekliğinin ve kullanımının çalışana uygun olmaması
•  Aydınlatma, sıcaklık ve nem gibi çevresel etkenlerin yetersizliği.
•  İş memnuniyetsizliği.
•  İş üzerinde çalışanın kontrolünün olmaması.
•  Ağır iş yükü sorumluluğu.
•  Yetersiz iş arkadaşı ve amir desteği olmayışı.
•  Monoton iş.
•  Yaşın ilerlemesi.
•  Kadın olma.
•  Kondisyon yetersizliği.
•  Sigara içmek.
•  Daha önceden bel ağrısı geçirmiş olmak.
•  Dizleri bükmeden öne eğilme, ağırlık kaldırma ve dönme gibi hareketler bel fıtığında etkili. 

Bilgisayara bağlı oluşan hastalıklarda tedavi nasıl yapılıyor?
Belirtiler tanınır ve doktora başvurmada geç kalınmazsa tedavide başarı şansı artar. Gecikme halinde tedavi zorlaşır. Tedavi için ilaç, fizik tedavi ve cihaz kullanımı gibi yöntemlerle ağrı azaltılabiliyor. İşe başlamadan önce ve çalışma sırasında uygulanabilen egzersizlerle kaslar güçlendirilebilir, gevşeme sağlanabilir ve göz yorgunluğu azaltılabilir. 

Doktora ne zaman başvurulmalı?
Ağrı ve diğer yakınmalar birkaç günlük istirahate rağmen geçmiyor, tekrarlıyorsa, elde uyuşma ve güçsüzlük varsa gecikmeden doktora gidilmeli.

Ameliyat gerektiren durumlar da olabilir mi?
Boyun fıtığı ve karpal tünel sendromunda kolda ve elde uyuşma, güçsüzlük varsa ve bu durum ilerliyorsa, idrar ve dışkılama alışkanlığında değişiklik varsa ameliyat gerekebilir.

Stres de ağrıtır

Stres omurga hastalıklarında nasıl etkili oluyor?
Kasların kasılmasıyla setres arasında ilişki var. Özellikle omuz ve boyun kaslarımız stresten etkileniyor. Çünkü bu bölgede stres nedeniyle gerilmeler oluyor. Böylece buradaki dokularda kanlanma azalıyor. Bu da hastalığa yatkınlığa yol açıyor, kas kasılıyor. ‘Kulunç’ denilen yapılar genelde strese maruz kalmanın sonucudur. İnsanlar üzüldüklerinde boyun ve sırt ağrıları artabiliyor. Bu bölge daha az hareket ettirdiğimiz bir bölge olduğundan ağrı etkili oluyor.

Omurgamıza ait hastalıkların yani bel ve boyun ağrılarının görülme sıklığı nedir?
Hekime başvurularda kas iskelet hastalıkları birinci sırada geliyor. Bel ağrısı, pratisyen hekimlere başvuruda üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra ikinci sırada. Bel ağrısı, çalışanların birinci derecedeki sorunudur. Her pazartesi anabilim dalımızda herkese açık bel okulu var. Burada eğitim alarak omurganızı nasıl kullanmanız gerektiğini öğrenebilirsiniz.

Bel ağrısı çoğunlukla hangi yaşlarda görülüyor?
Yaşla beraber görülme sıklığı artıyor. 35-45 yaş arası en sık görülen yaş grubu. Erken yaşlarda görüldüğünde daha önemli. İleri yaşlardaki bel ağrısı daha ciddi olabiliyor.