Beş soruda: Ukrayna krizi

Ukrayna'daki çatışmalar son günlerde daha da şiddetlendi. Kiev yönetimi ve Batılı ülkeler Rusya'yı Ukrayna'yı işgal etmekle ve isyancılara silah göndermekle suçluyor.

Rus yanlısı muhaliflerin stratejik önemdeki liman kenti Mariupol'a açılan Novoazovsk kasabasını ele geçirmesi ile Ukrayna'daki çatışmalarda yeni bir cephe daha açıldı.

Muhaliflerin elindeki Donetsk ve Luhansk kentleri yakınlarında militanlar ve Ukrayna ordusu arasındaki çatışmalar ise devam ediyor. BBC’den Laurence Peter, beş soruda Ukrayna krizini derledi.

Ukrayna'nın doğusunda çatışmalar nasıl başladı?

Nisan ayında Rus yanlısı muhalifler Donestk ve Luhansk'ta hükümet binalarını ele geçirdi. Bu muhaliflerin büyük kısmı silahlıydı. Kiev yönetiminin katı tutumu da gerilimi arttırdı.

Rusya'nın Mart ayında Ukrayna'ya ait olan Kırım'ı ilhak etmesi bölgedeki gerilimi arttırdı.

Rusya, Kiev yönetiminin Rusça konuşan halkın haklarını çiğnediğini öne sürüyor.

Şubat ayında ise aylar süren protestoların ardından eski Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç, Kiev'i terk ederek Rusya'ya kaçmıştı.

Yanukoviç, demokratik bir seçimle iktidara gelmişti.

Fakat ülkedeki ekonomik durgunluk, yolsuzluk ve yandaşlarını kayırma gibi nedenlerle eleştiriliyordu.

Yanukoviç'in AB ile iş birliği anlaşmasını imzalamayı reddetmesi kendisine yönelik protestoların şiddetlenmesine neden olmuştu.

Yanukoviç, özellikle Ukrayna'nın doğusundaki bölgelerden büyük destek görüyordu. Bu bölgelerdeki Rusça konuşan halk Yanukoviç'i ve Rusya ile olan bağlarını önemsiyordu.

Rusya, militanları destekliyor mu?

Evet, fakat asıl sorun bu yardımın ne kadar üst seviyede destek bulduğu…

Kremlin yönetimi, Rus askerlerin Ukrayna sınırını yasadışı olarak geçip oradaki Rus ayrılıkçıları desteklediği ve mühimmat sağladığı iddialarını reddediyor.

Rusya ayrılıkçıların eylemlerini 'haklarını savunan insanların doğal tepkileri' olarak nitelendiriyor.

Donetsk'de muhaliflerin lideri Aleksandr Zakharçenko, 3-4 bin arasındaki Rusya vatandaşının militanlara yardım ettiğini belirtiyor. Zakharçenko, Rusya'dan muhaliflere katılımın giderek arttığını söylüyor.

Geçtiğimiz günlerde NATO, 1000 kadar Rus askerinin Ukrayna sınırını geçtiğini ve ülkenin doğusundaki ayrılıkçılara yardım ettiğini belirtmiş ve buna dair uydu fotoğrafları yayımlamıştı.

Ukrayna Batılı ülkelerden yardım alıyor mu?

ABD, Ukrayna'ya iletişim malzemesi, askeri araç gibi öldürücü niteliği olmayan teçhizat yardımı yaptığını açıklamıştı.

New York Times'ın haberine göre ABD, Kiev yönetimi ile istihbarat paylaşımında da bulunuyor. Fakat gazete bunun olası tehditler için eş zamanlı istihbarat paylaşımı olmadığını da ekliyor.

Ukrayna NATO üyesi değil. Bundan ötürü Batılı ülkelerin Ukrayna'ya askeri yardımda bulunmasında bazı yasal sınırlamalar söz konusu.

ABD'li bazı askeri danışmanların Temmuz ve Ağustos ayında militanlara yönelik saldırılarda Ukrayna ordusuna yardımcı olduğu yönünde haberler yapılmıştı. Fakat bu iddialar resmi kaynaklarca doğrulanmadı.

Öte yandan AB de Ukrayna ekonomisine destek olmak için devreye ekonomik bir program sokmuştu.

Kırım'ın aynısı mı tekrarlanıyor?

Kırım'daki süreç bazı benzerlikler içeriyor, ancak bazı farklılıklar da var.

İyi eğitimli Rusça konuşan ve üniformaları ile araçlarının üzerinde herhangi bir işaret bulunmayan askerlerin muhalifler için savaştığına dair bazı haberler geliyor.

Kendilerine "küçük yeşil adam" ismini veren buna benzer askerler Kırım'da bazı binaların işgali de önemli rol oynamıştı. Bu iddiaları Rusya önce reddederek tüm militanların yerel kişiler olduğunu söylemişti. Fakat daha sonra bu kişilerin Rusya'dan geldiğini kabul etmişti.

Donetsk ve Luhansk'taki muhalifler 11 Mayıs'ta yaptıkları referandum sonrasında bağımsızlıklarını ilan etmişti. Kiev yönetimi ve Batılı ülkeler bu kararı tanımamıştı.

Benzer bir referandum Rusya'nın ilhak ettiği Kırım'da da yapılmış ve benzer şekilde uluslararası toplum tarafından kınanmıştı.

Rusya'nın Kırım ile ilişkileri daha derinlere uzanıyor. Ana dili Rusça olanlar Kırım'ın çoğunluğunu oluşturuyor ve Rusya'nın Kırım'da Sivastapol kentinde askeri üssü bulunuyor.

Kırım 1954'te, Sovyetler Birliği zamanında Rusya'dan Ukrayna'ya devredilmişti.

Ukrayna'nın doğusunda nüfus politik ve etnik olarak Kırım'dan daha karışmış durumda. Kırım'a oranla Ukrayna'nın doğusunu coğrafi büyüklüğü açısından da kontrol etmek oldukça zor.

Avrupa için Ukrayna neden önemli?

Ukrayna krizi Soğuk Savaş'ın sona ermesinden beri Avrupa'nın en büyük krizi olarak değerlendiriliyor.

Uzun süredir AB, Ukrayna ile yakın ilişkiler sürdürmeye çalışıyordu. Buna karşılık Rusya, Ukrayna ve komşularının AB ile gümrük birliği anlaşması imzalamalarına karşı çıkıyor.

Ukrayna Doğu ile Batı arasındaki sınırın tam ekseninde bulunuyor. Sovyetler Birliği'nin 1991'de dağılmasından beri Ukrayna'da siyasi istikrar sağlanamadı.

AB ile NATO, Rusya'yı Ukrayna'nın içişlerine karışmakla suçluyor.

Doğu Avrupa'daki Eski Sovyetler Birliği üyesi ülkeler Rusya Federasyonu Başkanı Vladimir Putin'e karşı daha sert bir tavır alınması gerektiğine inanıyor.

Kiev krizi nedeniyle AB ile ABD, Rusya'ya karşı birçok yaptırım kararı almıştı.

Bu yaptırımlarla Putin'in geri adım atmasını ve Kiev yönetimi ile ciddi müzakereler için masaya oturmasını umuyorlar.