Uzun süredir konuşulan zorunlu BES dönemi 1 Ocak 2017 tarihi itibariyle başladı. Bireysel Emeklilik Sistemi gereği çalışanların maaşlarından belli oranlarda kesintiler yapılmaya başlandı. Dün gece de ilk BES kesintisi oldu. Peki kimin maaşından ne kadar kesilecek, bu parayı patron mu yoksa çalışan mı ödeyecek, sistemden çıkmak isteyen ne yapacak nereye başvuracak? Bütün bu soruların yanıtlarını sizler için derledik. Öncelik BES kesintisinin istisnasız çalışan herkesten yapıldığını belirtelim. Bunu da patron ödemiyor sizin maaşınızdan kesinti oluyor. BES kesintisi de maaşınıza göre belirli bir oranda oluyor. İlk ay herkesten kesilen BES'ten geri çıkmak ve o kesintisinin iadesini almak mümkün. Bunun için yapmanız gerekenleri de size aktaracağız. İşte yeni BES kesintileri ve bilmeniz gerekenler. BES maaştan ne kadar kesilecek? Asgari ücret kesintisi kaç lira? Bireysel emeklilik primi asgari ücretliler için 50 lira civarında bir kesinti getirdi. Primler maaşa göre belirleneceği için, yüksek maaş alan yüksek prim ödeyecek. Her yıl başındaki maaş artışına göre, primler de yükselecek. 50 lira ödeyen asgari ücretlinin maaşındaki değişim şöyle olacak; - Yılda 600 lira kesinti yapılacak - Sisteme girişte bir kereye mahsus 1000 lira devlet desteği - Her ay yüzde 25'ten toplam 150 devlet desteği - Yıl sonunda toplam birikim: 1750 TL (Yılda yaklaşık 3 kat kazandıracak) Kimin maaşından ne kadar kesilecek? -2 BİN LİRA MAAŞ ALANDAN NE KADAR KESİLECEK? : Aylık prime esas kazancınız, 2.000 liraysa, maaşınızdan aylık 60 lira kesilecek. Bu da yıllık 720 lira kesilmiş olacağı anlamına geliyor. -3.500 LİRA ALAN NE KADAR ÖDEYECEK? : Aylık kazancınız 3.500 liraysa, maaşınızdan aylık 105 lira alınacak. Yıla vurulduğunda toplam kesinte 1.260 lira olmuş olacak. -5 BİN VE 7.500 LİRA MAAŞ ALAN NE KADAR ÖDEYECEK? : Aylık kazancınız, 5.000 liraysa, maaşınızdan her ay 150 lira kesilecek. Maaşınız, 7.500 liraysa, her ay otomatik katılım için sizden 225 lira, yıllık da 2.700 lira kesilecek. -EN YÜKSEK PRİM NE KADAR? : Otomatik katılım için aylık en yüksek kesilecek tutar ise, 321 lira ki, bu da 10.705 lira aylık alanlar için geçerli. Eğer aylık maaşınız 15 bin liraysa, sizden 450 lira (prime esas kazancının yüzde 3) değil, 321 lira kesinti yapılacak. Peki bu ödemeler yıl bazında kaç lira olacak ve devlet ne kadar katkı sağlayacak. Gelin o rakamlara da bakalım. Maaşından 50 lira kesilen asgari ücretlinin durumu: - Yılda 600 lira kesinti yapılacak - Sisteme girişte bir kereye mahsus 1000 lira devlet desteği - Her ay yüzde 25'ten toplam 150 devlet desteği - Yıl sonunda toplam birikim: 1750 TL (Yılda yaklaşık 3 kat kazandıracak) Maaşından ayda 100 kesilecek olanların durumu: - Yılda 1200 lira kesinti yapılacak - Sisteme girişte 1000 lira devlet desteği - Toplam 300 devlet desteği - Yıl sonunda toplam birikim: 2 bin 500 lira Ayda 200 lira ödeyecek olanların durumu: -Yılda 2 bin 400 lira kesinti yapılacak - Sisteme girişte 1000 lira devlet desteği - Toplam 600 lira devlet desteği - Yıl sonunda toplam birikim: 4 bin lira Ayda 300 lira ödeyeceklerin durumu: - Yılda 3 bin 600 lira kesinti yapılacak - Sisteme girişte 1000 lira devlet desteği - Toplam 900 lira devlet desteği - Yıl sonunda toplam birikim: 5 bin 500 BES PARASINI KİM ÖDEYECEK? Çalışanları en çok ilgilendiren bu nokta. BES primlerini kim ödeyecek çalışan mı işyeri sahibi mi? Bu sorunun yanıtını da açalım. BES paraları sizin maaşınızdan kesilecek. İşveren, her ayın başında, çalışanı için ödediği maaştan kesinti yapıp, en geç ertesi günü emeklilik planına aktaracak. İşverenin katkı payını geciktirme hakkı yok. BES ZORUNLU MU KİMLER KATILACAK? Bireysel emeklilik sistemine otomatik olarak dahil olacak kişiler SGK'lı ve bir işyerinde çalışanlar olacak. Bunun için 45 yaşını doldurmamış olmak gerekiyor. Peki memurlar da buna dahil mi? Bu sorunun yanıtı da 'evet". Uygulama 45 yaşını doldurmamış olan tüm kamu personelini kapsıyor. BES ZORUNLU MU? Uygulama başladığında, işveren otomatik olarak 45 yaş altı her çalışanı sisteme dahil etmek, çalışan da sisteme girmek zorunda. Yani, başta, ‘ben istemiyorum’ deme hakkınız yok. Ancak 2 ay sonra çalışan kendi isteği ile sistemden ayrılabilir. Buna da cayma hakkı deniyor. SİSTEMDEN ÇIKINCA PARAYI GERİ ALABİLECEK MİSİNİZ? Cayma hakkını kullananlara, iki ay içinde maaşından kesilen tutarları ve bunların yatırım gelirleri iade edilecek. Peki cayma hakkı 2 ayda mı geçerli sonrasında da vazgeçebilir misiniz? Bu sorunun yanıtı da olumlu. İki aydan sonra da çıkış yapılabilir. Ancak çıkış süresine göre devlet katkısı hak edilecek. Yani, sistemde kalınan süreye göre devletin yaptığı katkı alınacak. BES İLE NE ZAMAN EMEKLİ OLUNABİLECEK? Mevcut BES’teki şartlar otomatik katılım için de geçerli; sistemde 10 yıl kalan ve 56 yaş koşulunu sağlayan emekliliğe hak kazanacak ve hem sistemdeki kendi birikimleri ile birlikte getirilerini hem de devletin yaptığı tüm katkıları alabilecek. 3 YIL SONRA ÇIKARSANIZ NE OLUR? Devlet BES için sizin adınıza yüzde 25 katkı sağlıyor. Ayrıca bir de ek 1000 liralık katkı var. Sistemden 10 yıl sonra çıktığınızda durum şöyle oluyor; -İlk 3 yıl içinde sistemden çıkanlar hiçbir şekilde devlet katkısını alamıyorlar. -3 ila 6 yıl arasında çıkanlar devlet katkısındaki birikimlerinin yüzde 15’ini, -6 ila 10 yıl arasında çıkanlar yüzde 35’ini, -10 yılı tamamlayanlar yüzde 60’ını alabiliyorlar. -10 yılı tamamlayıp bir de 56 yaşını dolduranlar devlet katkısının tamamını alıp, emekli oluyorlar. PRİM ÖDEMESİNE ARA VERİLEBİLİR Mİ? Ekonamik durumunuza göre BES'i durdurup yeniden devam ettirebilirsiniz. Cayma hakkını kullanmadan katkı payı ödemelerine ara verebilir. Hangi şartlarda ara verileceğine ise önümüzdeki dönemde Hazine karar verip, açıklayacak. İŞ YERİ DEĞİŞİNCE NE OLACAK? Başka bir işyerine geçildiğinde eğer o işyeri de otomatik katılım kapsamında ise çalışanın daha önceki işyerinde kazandığı birikim, emeklilik süresi gibi haklar yeni işyerindeki emeklilik planına aktarılacak. Yeni işyeri otomatik katılım kapsamında değilse, çalışan isterse, önceki işyerindeki sözleşme kapsamında ödemeleri kendi yapabilir, BES’ini kendi devam ettirebilir. Çalışanın böyle bir talebi olmazsa, emeklilik sözleşmesi son bulur. PRİMLER NASIL VE KİM TARAFINDAN YATIRILACAK? Bunu çalışanlar yerine işverenler halledecek. Otomatik katılım için ödenecek paraların tahsil ve takip sorumluluğu işverende olacak. Peki işveren maaşınızdan kesmesine rağmen parayı BES'e aktarmazsa ne olacak? Kanun, işverene, başta para cezası olmak üzere sıkı yaptırımlar getiriyor. Ayrıca, çalışandan yapılan kesintinin geç yatırılması sonucu bundan doğan gelir kaybı zararı da işveren tarafından karşılanacak. MEVCUT BES'İ OTOMATİK SİSTEME GEÇİREBİLİR MİYİZ? Böyle bir imkan tanınmıyor. Mevcut durumdaki BES’ten çıkıp, haklarla birlikte otomatik katılıma geçilme hakkı yok. Şayet kendiniz mevcut BES'inizi kapatıp diğer sisteme geçerseniz de devlet katkısını hak etme gibi tüm haklar kaybolur. Sıfırdan sisteme giriliyormuş gibi otomatik katılıma girilir. KİŞİ ERKEN ÇIKARSA KENDİ YATIRDIĞINI ALABİLİYOR MU? Sistemden belirlenen sürelerden önce çıkarsanız yatırdığınız tüm parayı geri alabiliyorsunuz. Bu noktada kaybedeceğiniz devletin yapmış olduğu katkılar oluyor. BES İÇİN VERGİ KESİNTİSİ VAR MI? Sadece fon işletim gideri kesintisi yapılacak, başka hiçbir kesinti olmayacak. Kesinti oranları henüz belirlenmedi. Mevcut BES uygulamasında fonuna göre yıllık yüzde 1,09 ile yüzde 2.28 arasında fon işletim gideri kesiliyordu. Otomatik katılımda bu oranlar kalabilir ya da bu uygulamaya yönelik yeni oranlar belirlenebilir. İŞYERİ İFLAS EDERSE NE OLACAK? Çalışanların birikimleri emeklilik fonlarında ve devlet güvencesi (Takasbank’ta saklanıyor) altında. İşverenin çalışanlardan yaptığı kesintiyi kasasında tutma hakkı yok. Haliyle çalışan için patronun iflası bir sıkıntı yaratmıyor.