Belediyeler borç batağında

Türkiye ekonomisinin en önemli sorunlarından biri iç ve dış borçlar. Hükümet, son yıllarda 200 milyar doları aşan borcu ödeyebilmek için hem yeni kaynaklar bulmaya uğraşıyor hem de kemer sıkma politikası uyguluyor. Belediyeler de yıllarca yapılan hesapsız harcamalar, yarım kalan yatırımlar ve şişkin kadrolar sonucu borç batağına sürüklendi. Kaldırımlarda, parklarda, bahçelerde yapılan gereksiz değişiklikler giderleri katladı. Belediyeler borçları yüzünden yatırım bir yana, rutin işlerini bile yapamaz hale geldi. Çok sayıda belediye haciz kıskacında. Yozgat Belediyesi’nin borcu bütçesinin 12 katı, yani 115 milyon YTL. Başkan Yusuf Beşer mevcut gelirleri ve ödeme planıyla bunu bin 700 yılda ancak ödeyebileceklerini belirtiyor. En fazla borç 4,8 milyar yeni lira ile Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'ne ait. Başkan İbrahim Karaosmanoğlu, borçlanmanın çoğunun CHP'li eski başkan Sefa Sirmen döneminde inşa edilen tartışmalı Yuvacık Barajı için yapıldığının altını çiziyor. Karaosmanoğlu, 80 yılda ödeyebilecekleri borçları için özel yasa çıkarılmasını istiyor. Borcu bulunmayan belediyeler de var. Kayseri Büyükşehir Belediyesi, şeffaf yönetim ve planlı harcama ilkesi sonucu sıfır borç ile çalıştığını belirtiyor.

Yüzde 70’lere varan faiz sebebiyle borçları sürekli katlanan belediyelerin imdadına devlet yetişti. Hazine Müsteşarlığı 30 Haziran’da belediye ve bağlı kuruluşların borçlarının faizinin enflasyon oranına çekilmesini kararlaştırdı. Karar üzerine birçok belediye rahat bir nefes aldı. Belediyeler Birliği ve Adana Belediye Başkanı Aytaç Durak, Hazine Müsteşarlığı’nın, belediye borçlarını yeniden yapılandırmasını olumlu buluyor. Durak, “Anaparaların geriye yönelik faizleri silinip, enflasyona göre yeniden yapılandırılıyor. Bu, daha reel ve daha doğru bir yaklaşım.” şeklinde konuşuyor. Borç yükü altında ezilen belediyelerden biri bütçesinin tam 12 katı borcu bulunan Yozgat. 115 milyon yeni lira iç ve dış borcu bulunan belediyenin yılık bütçesi 12 milyon YTL. Borca yüzde 10 civarında uygulanacak faiz bile belediyenin bütçesinden daha yüksek bir rakama karşılık geliyor. Yozgat Belediye Başkanı Yusuf Başer, yeni düzenleme ile ilgili yetkililere teşekkür etse de durumun kendilerini rahatlatmadığını söylüyor. Bir önceki dönemde yapılan yanlış yatırımlara dikkat çeken Başer, gelinen noktayı şöyle özetliyor: “Şehrimize yapılan et ve süt entegre tesisi için bir önceki dönem belediyemiz 33 milyon dolar borçlandırılmıştı. Her yıl katlanarak artan rakama diğer borçlar eklenince miktar 115 milyon yeni lira oldu.”

Yozgat Et Entegre Tesisi’ni yaparak belediyeyi borçlandıran eski belediye başkanı, şu anda ANAP Yozgat milletvekili olan Mehmet Erdemir ise devletin yapması gereken yatırımı kendisinin yaptığını söylüyor. Hazine garantili borçla tesisin yapıldığını dile getiren Erdemir, “Et ve süt entegre tesisini yaparak bölgemizde hayvancılığın gelişmesine katkıda bulunduk. Ayrıca 150 kişiye istihdam sağladık. Tesisin ekonomiye kazandırdığı katma değer göz önüne alınırsa akılcı bir yatırım olduğu ortaya çıkar.” diyor. Mehmet Erdemir’in açıklamalarına karşı çıkan Yozgatlı gazeteci Osman Hakan Kiracı, belediyenin yanlış uygulamalar sebebiyle bu kadar borçlandırıldığı görüşünde. Kiracı, 4 milyon yeni liraya mal olabilecek tesisin 42 milyon yeni liraya yaptırıldığını ileri sürüyor. Kiracı, şu bilgileri veriyor: “Bu tesis yapılırken belediye hesapsız bir şekilde borcun altına girdi. Tesis 4 milyon yerine 42 milyon yeni liraya mal oldu.”

Yozgat Belediyesi’nin Hazine garantili borç alarak yaptırdığı et ve süt entegre tesisini şu anda Pınar Anadolu AŞ kiralık olarak işletiyor. Sözleşmeye göre, şirket net kârının yüzde 25’ini belediyeye veriyor. 2004 yılında tesisten belediyenin kasasına giren gelir 190 bin yeni lira. Yüzde 10 faiz uygulandığında bile 42,5 milyon yeni liranın borç faizi için her yıl 425 bin YTL ödenmesi gerekiyor. Belediye Başkanı Başer, borçların ödenme süreci hakkında şu bilgileri veriyor: “Bize İller Bankası’ndan her ay 400-500 bin yeni lira geliyor. Kanuna göre kesinti yüzde 40 oranında yapılabiliyor. Gelirimizi 500 bin yeni lira kabul ettiğimizde İller Bankası’nın bir yılda bizden alacağı pay 2,4 milyonu geçmez. 115 milyon yeni liraya yılda yüzde 2 faiz uygulansa 2,3 milyona denk gelir. Dolayısıyla bizim borcumuzdan yılda ancak 100 bin YTL düşer. Gelecek faizleri hesaplarsak mevcut durumda biz borcumuzu bin 700 yıldan önce ödeyemeyiz.”

Belediyelerin 16 milyar YTL tutarındaki borçlarının dağılımı şöyle: İller Bankası’na 2 milyar, Hazine’ye 12 milyar, diğer kurumlara (SSK, Vergi, Emekli Sandığı vb.) 2 milyar Yeni Türk Lirası. Türkiye’de 3 bin 215’i il, ilçe, belde, 16 da büyükşehir olmak üzere toplam 3 bin 231 belediye hizmet veriyor. Bunlardan bin 54’ünün borcu yok. Borçsuz belediyelerin başında Kayseri Büyükşehir Belediyesi geliyor. Kayseri’yi 56 bin YTL borcu ile Kütahya, 58 bin YTL borcu ile Artvin takip ediyor. En fazla borcu bulunan ilk üç belediye ise şöyle sıralanıyor: Kocaeli, İzmir ve Ankara.

Yuvacık Barajı mahkemelik

En fazla borcu bulunan Kocaeli Büyükşehir Belediyesi’nin borç kaynağı olduğu öne sürülen Yuvacık Barajı’nın yapımına 1987 yılında CHP’li Sefa Sirmen’in başkanlığı döneminde başlandı. 75 milyon dolara yapılması planlanan inşaat için 940 milyon dolar harcandı. Baraj inşaatı ile ilgili olarak 2003’te Meclis’te bir araştırma komisyonu kuruldu. Komisyon, hazırladığı rapor sonucunda, Mayıs 2004’te aralarında Sefa Sirmen, Hazine bürokratları, Gama İnşaat Yönetim Kurulu Başkanı Erol Üçer ile Güriş İnşaat’ın Yönetim Kurulu Başkanı İdris Yamantürk’ün de bulunduğu 11 kişi hakkında ihaleye fesat karıştırdıkları iddiasıyla Ankara Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulundu. Sirmen ise baraj yapımında yolsuzluk yapılmadığını, İstanbul Su Kanalizasyon İdaresi’nin (İSKİ) baraj suyunun üçte ikisini alma taahhüdünü yerine getirmediği için barajın rantabl olmaktan çıktığını savunuyor. Yap-işlet-devret modeliyle yapılan baraj anlaşmasına göre Kocaeli Büyükşehir Belediyesi her yıl 142 milyon metreküp su almalı. Ancak belediye ortalama 110 milyon metreküp su kullanıyor. Kullanılmayan su Körfez’e akıtılmasına rağmen Hazine’ce parası ödeniyor.

Başkan, makam arabasını sattı

Kahramanmaraş’ın Afşin ilçesine bağlı Dağlıca Belde Belediye Başkanı Ali Kalender, belediyeye ait borçları ödeyebilmek için makam arabası ile belediyeye ait traktör ve dozeri satışa çıkardı. 9 memur, 14 işçi olmak üzere toplam 20 personelin maaşını ancak ödeyebilen Başkan Kalender, belediyeye ait traktörü 10 bin, makam aracını 15 bin ve dozeri 10 bin yeni lira muhammen bedelle ihaleyle çıkarıp elde edilen gelirle, lojmanların TEDAŞ’a olan elektrik borçlarını ödedi.

Haber: Hasan Danışmaz - Harun Saraç
Kaynak: