Basın kanunu komisyondan geçti
Abone olTasarı ile mevcut basın kanunu yürürlükten kalkacak. Peki tasarı neler getiriyor? İşte ayrıntılar..
''Basın özgürlüğünü ve bu özgürlüğün kullanımını düzenlemek''
amacıyla hazırlanan ve 5680 Sayılı Basın Kanunu'nu yürürlükten
kaldıran ''Basın Kanunu Tasarısı'', TBMM Adalet Komisyonu'nda kabul
edildi. AK Parti Zonguldak Milletvekili Köksal Toptan başkanlığında
toplanan Adalet Komisyonu'na Hükümet adına Devlet Bakanı Beşir
Atalay katıldı. Basın örgütlerinin temsilcilerinin de hazır
bulunduğu komisyon toplantısında, alt komisyon metni esas alınarak
görüşme yapıldı. Alt komisyonun tasarının üçüncü maddesine ''basın
özgürdür'' ibaresinden sonra gelmek üzere eklediği ''sansür
edilemez'' ibaresi metinden ''böyle bir hükme gerek yok''
gerekçesiyle çıkarıldı. Komisyonda, ''Süreli yayınlar ve süresiz
yayınlar yoluyla işlenen suçlardan eser sahibi sorumludur'' hükmü
uzun tartışmalara neden oldu. Basın örgütleri temsilcileri ve bazı
milletvekilleri bu hükmün zaman zaman yazdıkları haberler
değiştirilerek basın yayın organlarında kullanılan muhabirler
açısından çok büyük sakınca doğuracağı görüşü dile getirildi.
Muhabirlerin hem hak etmedikleri bir sorumlulukla karşı karşıya
kalabilecekleri hem de ekonomik güçlükleri dolayısıyla
karşılaşacakları para cezalarını ödeyemeyecekleri ifade edildi.
Ancak, uzun tartışmalarda diğer eser sahipleri ile muhabirlerin
yazdıkları haberler bakımından bir ayrım yapabilecek formül
bulunamadı. Bakan Atalay da bu maddenin gazetecilerin kaygılarının
aksine basın özgürlüğüne katkı sağlayacağı görüşünü dile getirdi.
Tasarının ilgili maddesi aynen kabul edildi. TASARI NELER
GETİRİYOR? TBMM Adalet Komisyonu'nda kabul ettiği ve ''Basın
özgürdür. Bu özgürlük, bilgi edinme, yayma, eleştirme, yorumlama ve
eser yaratma haklarını içerir'' denilen tasarıda, ''Basın
özgürlüğünün kullanılması ancak demokratik bir toplumun gereklerine
uygun olarak, başkalarının şöhret ve haklarının, toplum sağlığının
ve ahlakının, milli güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği ve toprak
bütünlüğünün korunması, devlet sırlarının açıklanmasının veya suç
işlenmesinin önlenmesi, yargı gücünün otorite ve tarafsızlığının
sağlanması amacıyla sınırlanabilir'' hükmüne yer verildi. ZORUNLU
BİLGİLER Tasarıya göre, her basılmış eserde, basıldığı yer ve
tarih, basımcının adları, varsa ticari unvanları ve işyeri
adreslerinin göstermesi zorunlu olacak. İlan, tarife, sirküler ve
benzerlerinde bu hüküm uygulanmayacak. Haber ajansı yayınları hariç
her türlü süreli yayında, ayrıca yönetim yeri, sahibinin, varsa
temsilcisinin, sorumlu müdürün adları ve yayının türü de
belirtilecek. Tasarı uyarınca, her süreli yayının bir sorumlu
müdürü olacak. Sorumlu müdür, birden fazla ise her birinin sorumlu
olduğu bölüm belirtilecek. Sorumlu müdür olmak için, ''18 yaşını
bitirmiş olmak, TC vatandaşı olmayanlar için karşılıklılık ilkesi
doğrultusunda Türkiye'de yerleşim yeri sahibi olmak ve devamlı
oturmak, en az ortaöğretim veya dengi bir eğitim kurumundan mezun
olmak, kısıtlı veya kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak ve yüz
kızartıcı suçlardan mahkum olmamak'' koşulları aranacak. SÜRELİ
YAYIN SAHİPLİĞİ Tasarıya göre, gerçek ve tüzel kişiler ile kamu
kurum ve kuruluşları da süreli yayın sahibi olabilecek. Süreli
yayın sahibi olabilmek için Türk vatandaşlığı gibi bir koşul
aranmayacak. Süreli yayınların çıkarılabilmesi için kaydedilmek
üzere yönetim yerinin bulunduğu yerin Cumhuriyet Başsavcılığı'na
bir beyanname vermesi yeterli olacak. Süreli yayın sahibi beyanname
verdiği tarihten itibaren bir sene içinde süreli yayın yayımlayamaz
veya yayımlandıktan sonra yayıma 3 yıl süreyle ara verirse
beyanname hükümsüz kalacak ve sağladığı hak ortadan kalkacak.
Basımcı, bastığı her türlü yayının imzalı iki nüshasını, dağıtım
veya yayımın yapıldığı gün, mahallin Cumhuriyet Başsavcılığı'na
teslim etmekle yükümlü bulunacak. Bu yükümlülük, basılmış eserin,
içerik ve biçim yönünden herhangi bir değişikliği içeren daha
sonraki basımları ile tıpkı basımları için de geçerli olacak. CEZAİ
SORUMLULUK Basılmış eserler yoluyla işlenen suç yayım anında
oluşacak. Süreli ya da süresiz yayın yoluyla işlenen suçlardan eser
sahibi sorumlu tutulacak. Süreli yayınlarda eser sahibinin belli
olmaması veya yayım sırasında ceza ehliyetine sahip bulunmaması ya
da yurtdışında bulunması nedeniyle Türkiye'de yargılanamaması veya
verilecek cezanın eser sahibinin diğer bir suçtan dolayı kesin
hükümle mahkum olduğu cezaya etki etmemesi hallerinde, sorumlu
müdür sorumlu olacak. Ancak bu eserin sorumlu müdürün karşı
çıkmasına rağmen yayımlanması halinde, bundan doğan sorumluluk
yayımlatana ait olacak. Aynı durumla süresiz yayınlarda
karşılaşılması halinde yayımcı, yayımcının belli olmaması veya
basım sırasında ceza ehliyetine sahip bulunmaması ya da yurt
dışında olması nedeniyle Türkiye'de yargılanamaması hallerinde ise
basımcı sorumlu olacak. HABER KAYNAĞI AÇIKLANMAYA ZORLANAMAYACAK
Tasarıya göre, süreli yayın sahibi, sorumlu müdür ve eser sahibi,
bilgi ve belge dahil her türlü haber kaynaklarını açıklamaya ve bu
konuda tanıklık yapmaya zorlanamayacak. Basılmış eserler yoluyla
işlenen fiillerden doğan maddi ve manevi zararlardan dolayı süreli
yayınlarda eser sahibi ile yayın sahibi ve varsa temsilci, süresiz
yayınlarda ise eser sahibi ile yayımcı, yayımcının belli olmaması
halinde ise basımcı müştereken ve müteselsilen sorumlu olacak. Bu
hüküm, süreli ve süreli olmayan yayınlarda yayın sahibi, marka veya
lisans sahibi, kiralayan, işleten veya herhangi bir sıfatla
yayınlayan, yayıncı gibi hareket eden gerçek veya tüzel kişiler
hakkında da uygulanacak. Tüzel kişi şirketse, anonim şirketlerde
yönetim kurulu başkanı, diğer şirketlerde en üst yönetici, şirket
ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulacak. Zararı
doğuran fiilin işlenmesinden sonra yayının her ne surette olursa
olsun devredilmesi, başka bir yayınla birleştirilmesi veya sahibi
olan gerçek veya tüzelkişinin herhangi bir surette değişmesi
halinde, yayını devir alan, birleşen ve her ne surette olursa olsun
yayın sahibi gibi hareket eden gerçek ve tüzel kişiler ve anonim
şirketlerde yönetim kurulu başkanı, diğer şirketlerde üst yönetici,
bu fiil nedeniyle hükmedilecek tazminattan müştereken ve
müteselsilen sorumlu olacak. DÜZELTME VE CEVAP HAKKI Süreli
yayınlarda kişilerin şeref ve haysiyetini ihlal edici veya
kişilerle ilgili gerçeğe aykırı yayım yapılması halinde, bundan
zarar gören kişinin yayım tarihinden itibaren 2 ay içinde
göndereceği suç unsuru içermeyen, üçüncü kişilerin hukuken korunan
menfaatlerine aykırı olmayan düzeltme ve cevap yazısını, sorumlu
müdür hiçbir düzeltme ve ekleme yapmaksızın, günlük süreli
yayınlarda yazıyı aldığı tarihten itibaren en geç üç gün içinde,
diğer süreli yayınlarda yazıyı aldığı tarihten itibaren 3 günden
sonraki ilk nüshada, ilgili yayının yer aldığı sayfa ve sütunlarda,
aynı puntolarla ve aynı şekilde yayımlayacak. CEZALAR Tasarı'da 300
milyon liradan 40 milyar liraya kadar değişen miktarlarda ağır para
cezaları da öngörüldü. Sorumlu müdür hakkında verilen ağır para
cezasının ödenmesinden yayın sahibi de müteselsilen sorumlu olacak.
Düzeltme ve cevap yazısının yayımlanmaması ya da buna ilişkin diğer
koşulların yerine getirilmemesi durumunda hakim, masraflar yayın
sahibi tarafından karşılanmak üzere bu yazının tirajı 100 binin
üzerinde olan iki gazetede ilan şeklinde yayımlanmasına karar
verebilecek. SÜRELİ YAYINLARIN DAĞITIMI Tasarıya göre, süreli
yayınların dağıtımını yapan kişiler, kendilerinden dağıtımı istenen
yayınları, dağıtımını yaptıkları diğer yayınlar için aldıkları
satış fiyatı, tiraj ve sayfa sayısına göre belirlenen dağıtım
ücretini aşmayacak bir bedel karşılığında dağıtmakla yükümlü
olacaklar. Bu yükümlülüğe aykırı davrananlar, dağıtımından
kaçındıkları yayının toplam bedelinin 10 misli oranında ağır para
cezasıyla cezalandırılacaklar. Süreli yayınları perakende olarak
satışa sunan gerçek veya tüzel kişiler, aynı anda diledikleri kadar
dağıtım şirketiyle anlaşıp diledikleri yayınları satabilecekler.
Hiç kimse bu kişilere rakip yayınları satmama yükümlülüğü
getiremeyecek ve bu yayınları satmama koşullarına bağlı ve bu
sonucu doğuracak edimlerde bulunamayacak. EL KOYMA DAĞITIM VE SATIŞ
YASAĞI Soruşturma için her türlü basılmış eserin en fazla 3 adedine
Cumhuriyet Savcısı ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde kolluk
kuvvetleri el koyabilecek. Soruşturma ve kovuşturmanın başlatılmış
olması şartıyla Atatürk Aleyhine İşlenmiş Suçlar Hakkında Kanun,
İnkılap Kanunları ve TCK ve Terörle Mücadele Yasası'ndaki devlet
aleyhine işlenen suçlar ile ilgili olarak basılmış eserlerin
tamamına hakim kararıyla el konulabilecek. Hangi dilde olursa olsun
Türkiye dışında basılan süreli ve süresiz yayın ve gazetelerin
yukarda belirtilen suçları içerdiklerine ilişkin kuvvetli delil
bulunması halinde bunların Türkiye'de dağıtılması veya satışa
sunulması, Cumhuriyet Başsavcılığı'nın talebi üzerine sulh ceza
hakiminin kararıyla yasaklanabilecek. DAVA SÜRELERİ Tasarı ile
basılmış eserler yoluyla işlenen ve bu kanunda öngörülen diğer
suçlarla ilgili ceza davalarının, günlük süreli yayınlar yönünden 3
ay, diğer basılmış eserler yönünden 6 ay içinde açılması zorunlu
hale getiriliyor. Bu süreler, basılmış eserlerin Cumhuriyet
Başsavcılığı'na teslim edildiği tarihten itibaren başlayacak.
Basılmış eserler yoluyla işlenen veya bu kanunda öngörülen diğer
suçlardan dolayı açılan davalardan ağır ceza işlerinden olanlar;
ağır ceza mahkemelerinde, diğerleri ise asliye mahkemelerinde
görülecek. Basılmış eserler yoluyla işlenen veya bu kanunda
öngörülen diğer suçlara ilişkin davalar acele işlerden
sayılacak.