Başarısız devletler listesi

Sudan'daki çatışmalar iki milyon kişiyi evlerinden etti

İstikrarsızlığa en açık ülkeler listesi olarak tanımlanabilecek raporun ilki geçen yıl yayınlanmıştı.

Ancak böyle bir listeyi hazırlamak için dikkate alınması gereken öznel ölçütler hatırlandığında, böyle bir raporun ne kadar güvenilir, bilgilerin de ne kadar inanılır olduğu tartışmaya açık bir konu.

Örneğin bu yılki raporda, Türkmenistan, Rusya'dan daha başarılı bir ülke olarak değerlendiriliyor.

Peki, bu raporu hazırlayanlar kim? Amaçları ne? Kullanılan ölçütler neler? Ve belki de hepsinden önce sorulması gereken soru "başarısız devlet" ne demek?

Dış Politika dergisi küresel konulara eğilen, Amerika Birleşik Devletleri'nin önemli dergilerinden birisi. Carnegie Uluslararası Barış Vakfı tarafından yayımlanan dergi, bu projeyi Barış Fonu adlı kurumla birlikte hazırladı. Genel çerçevesiyle amaç, uluslar arasında anlayışı arttırarak olası çatışmaları engellemek. Raporun yazarları, Başarısız Devletler Endeksi'ni hazırlarken dört temel ölçütü dikkate aldıklarını ifade ediyorlar. Bu ölçütler şu dört temel soru üzerine kurulu:

-Devlet, tüm toprakları üzerinde kontrole sahip mi?
-Hükümetin siyasî başarısı, toplumun büyük bir kesimi tarafından sorgulanıyor mu?
-Devlet vatandaşlarının güvenliğini sağlayabiliyor mu?
-Ve devlet, güç kullanımını tekelinde mi tutuyor?

Bu sorulardan yola çıkarak hazırlanan bir listeye girecek bazı ülkeleri tahmin etmek güç değil.

Amerika Birleşik Devletleri'nin 'demokrasiyi yerleştirme' söylemiyle rejim değişikliğini teşvik ettiği iki ülke Irak ve Afganistan, listenin başlarında yer alıyor.

Irak, dördüncü, Afganistan ise 10'uncu sırada. Amerika Birleşik Devletleri'nin yakın müttefiki Pakistan, listenin dokuzuncu sırasında.

Başarısız Devletler Endeksi'nin üst sıralarında yer alan diğer ülkelerin büyük bir bölümü ise Afrika'dan. Listenin ilk sırasını da bir Afrika ülkesi, Sudan alıyor.

Hazırlanan liste, eski Sovyet Cumhuriyetleri'nde ise, pek hoş karşılanmayacak. Bu devletlerin pek çoğu, listede ilk 60 içinde bulunuyor... Ancak ilginç şekilde, kendisini dünyanın merkezinde gören, alışılmışın dışındaki kararlarıyla gündeme gelen Sapar Murat Niyazov liderliğindeki Türkmenistan, Rusya'dan daha istikrarlı bir ülke olarak gösteriliyor...

Tüm bu verilere rağmen, raporun yazarları, 'başarısız devlet' kavramının açık ve net çizgilerle belirlenemediğinin altını çiziyor ancak bazı olumlu gelişmelerin ya da yüksek petrol gelirlerinin demokratik ve etkin bir hükümeti garanti etmediğini vurgulamak istediklerini belirtiyorlar. Bunun göstergesi olarak rapor, kimi yoksul ülkelerin istikrar kazandığını buna karşılık varlıklı ülkelerde durumun kötüleştiğini gösteriyor. Raporun öznel ölçütlere dayandığı dikkate alındığında, bu raporla ilgili eleştirilerin ortaya atılması da garipsenmemeli.

146 ülkeden oluşan Başarısız Devletler Endeksi'nde Türkiye, 82'inci sırada yer alıyor.