Bankaların kasaları dövizle doldu

Türkiye hem tarihinin en yüksek cari işlemler ve dış ticaret açıklarını verip hem de en yüksek düzeyde dış borçg eri ödemeleri yaparken, bankalar ve Merkez Bankası’nın uluslararası rezervi ise 62 milyar dolarla Türkiyle tarihinin en yüksek noktasına çıktı.

Merkez Bankası’nın döviz alım ihalelerine rağmen ülkedeki döviz arzının son sürat artmaya devam etmesi yüzünden Merkez Bankası döviz kurlarının daha fazla düşmesini önlemek için 1.5 ay arayla iki kez piyasalara müdahale etmek zorunda kaldı.

2001 krizini izleyen günlerde IMF’den kullandığı 11.3 milyar dolarlık krediyle ayakta kalabilen Türkiye ekonomisi, Temmuz 2005, itibariyle dış ticaret ve cari işlemler açıklarındaki hızlı büyüme trendi, yapısal reformlardaki yavaşlama ve bu nedenle IMF’nin gözden geçirmeyi ertelemesi, enflaslondaki düşüş sürecinin hız kaybetmesi, reel sektör ve tüketici güveninin dibe vurması gibi olumsuz faktörlere rağmen tarihinin dövizi en bol dönemini yaşamaya başladı.

Türkiye son aylarda bir yandan 4 milyar dolar civarında aylık dış ticaret açığı vermeye başlarken bir yandan da Merkez Bankası, döviz arzındaki yükselişe bağlı olarak döviz kurlarındaki düşüşe müdahalede bulundu. Merkez Bankası müdahalenin nedenini "aşırı oynaklık" olarak açıklasa da uzmanlar, kurda aşırı oynaklık yerine iskirrarlı bir düşüş sürecinin yaşandığını savunarak bunun 3 Hnaziran 2005’te ve 22 Temmuz 2005’te piyasalara yapılan müdahalenin doğrudan kurun düzeyine olduğuna inanıyor. Nitekim Merkez Bankası’da son iki müdahaleden sonra yaptığı açıklamalarda, önceki açıklamalarında rutin olarak yer verilen "bu müdahale, döviz kuru seviyesinden duyulan bir rahatsızlığı ifade etmemektedir" cümlesini kullanmamaya dikkat etti.

ULUSLARARASI REZERV

Dış dengede döviz gereksinimini artıracak olumsuz gelişmelere rağmen Türkiye krizden sonra döviz rezervi biriktirdi. 2001 yılı sonunda 30.2 milyar dolara kadar gerileyen Merkez Bankası ve bankaların döviz rezervinden oluşan Türkiye’nin toplam uluslararası rezervi bu yıl Haziran sonunda 62.2 milyar dolara kadar yükseldi. Son 3.5 yıllık dönemde Türkiye toplam 32 milyar dolarlık rezerv biriktirdi. Bu sürede Merkez Bankası’nın rezervi 18.8 milyar dolardan 41 milyar dolara kadar yükselirken, bankaların rezervi ise 10.4 milyar dolardan 21.1 milyar dolara kadar çıktı.

TABLONUN OLUMSUZ YÖNLERİ

Oysa 2003 yılından başlayarak Türkiye, döviz harcamalarını artıracak şekilde dış dengede önemli açıklar verdi. 2002 yılında 1.5 milyar, 2003 yılında 8 milyar, 2004 yılında ise 15.5 milyar dolarlık cari işlemler açığının finanse etmek zorunda kalan Türkiye bu yılın ilk beş ayında ise 11 milyar doların üzerinde cari açık verdi. Açığın yılın ilk altı ayında ise 13 milyar doları bulduğu tahmin ediliyor.2002 yılı başından bu yanaki toplam cari işlemler açığının 42 milyar doları bulduğu hesaplanıyor.

Türkiye sanılanın aksine 2002 yılından sonra IMF’den net kredi de kullanmadı. 2002 yılı başından bu yıl haziran sonuna kadar Türkiye IMF’den toplam 16.2 milyar dolar kredi aldı. Ancak 2002 başından bu güne kadar Türkiye’nin IMF’ye yaptığı geri ödemeler ise faizleriyle birlikte toplam 19.3 milyar dolara ulaştı. Başka bir ifadeyle Türkiye IMF’ye net dış borç geri ödeyicisi oldu.

2002 yılı başından bu yıl mayıs ayına kadar olan dönemde Türkiye ekonomisi faizleriyle birlikte toplam 103.5 milyar dolarlık dış borç anapara ve faiz ödemesini finanse etti. Aynı doönemde Türkiye’nin kullandığı orta ve uzun vadeli dış borç ise 94.4 milyar dolarda kaldı.

BU DÖVİZ NERDEN GELDİ?

2001 krizinde önemli bir döviz darboğazı yaşayan Türkiye 2002 yılı ortalarından başlayarak önemli bir döviz bolluğuyla karşı karşıya kaldı. Merkez Bankası 2002 yılından bu yana yaptığı döviz alım ihaleleri ve döviz piyasasına doğrudan müdahalelerde 27 milyar dolara yakın bir döviz aldı. Söz konusu dövizin 14.9 milyar doları döviz alım ihalelerinde gerçekleştirilirken, geri kalan 12 milyar dolara yakın kısmı da 2002 yılından bu yana yapılan toplam 12 döviz alım müdahalesinde alındı.

Türkiye’deki döviz bolluğunun en önemli nedeninin sıcak para girişi olduğu tahmin ediliyor. Yabancıların Türkiye’deki sıcak para portföyü 40.3 milyar dolara ulaşırken, yerli kaynaklı sıcak para da bu yıl xmayıs sonunda 10.8 milyar dolar oldu. Aynı şekilde son 3.5 yılda Türkiye’ye kayıt dışı giren döviz ise 11 milyar dolara yaklaştı.

Kaynak: