Atatürk 1880 yılında mı doğdu?

Atatürk’ün doğumunun 100’üncü yılı nedeniyle yayınlanacak mesaj konusunda hazırlık yapan İngilizler’in, doğum yılının 1881 mi yoksa 1880 mi olduğu konusunda kendi arşivlerinde bir çalışma yaptırdığı ortaya çıktı.

İngiltere’deki devlet arşivlerinde 12 Eylül’ün izini ararken bazı ilginç yazışmalarla da karşılaştık. Bunların en dikkat çekicilerinden biri Atatürk ile ilgili olarak İngiliz Dışişleri ile Atina Büyükelçiliği arasındaki yazışmaydı. 26 Nisan 1978’de gönderilen mesaj İngilizler’in Atatürk’ün 100’üncü doğum yılı nedeniyle Türkiye’ye bir kutlama mesajı göndermek için hazırlık yapmak istediği, ancak bunun 1981 mi yoksa 1980 mi olacağı konusunda kararsız kaldıklarını gösteriyordu. “Atatürk’ün 100’üncü yılı” başlığını taşıyan ve doğum tarihi konusundaki belirsizliği konu alan mesajda şu ifade yer aldı:

Elçilikten aldığımız mesaja ek olarak Kasım Gülek tarafından yazılmış bir mektup da yer alıyordu. Burada 1920’li yıllarda Türk ve İngiliz yetkili makamları arasında Atatürk’ün doğum tarihi konusunda bazı yazışmalar yapıldığını görüyoruz. Kütüphane ve Arşiv birimi ile Araştırma Departmanı çok detaylı bir çalışma yaptı.

Araştırdık bulamadık

İngiliz Dışişleri Bakanlığı’nın ve Kamu Arşivleri Departmanı’nın tüm kayıtları incelendi. Ancak bir sonuca ulaşamadık. Ancak Dışişleri Bakanlığı’nın ilk kayıtlarında Atatürk’ün doğum tarihinin 1880 olarak kayıtlı olduğunu dikkatinize sunmak isteriz. Doğum yeri Selanik, babası Arnavut annesi ise Türk’tü.

Mesajın sonunda yer alan bir ifade ise ilginç. Yunansitan’ın başkenti Atina’daki elçilik Dışişleri makamlarına şu uyarıyı yapmayı ihmal etmiyor: Babasının Arnavut olduğunu vurgulamamak iyi olur...

Bu mesajdan da anlayacağımız gibi Atatürk’ün doğum yılı konusundaki tartışmalar Türkiye’de olduğu kadar yurt dışında da kafa karışıklıklarına sebep olmuş. Cumhuriyetin ilk yıllarında Türkiye’de de Atatürk’ün doğum tarihi olarak 1880 yılı kullanılır ve pullar bile bu şekilde basılırken daha sonra 1881 tarihi benimsenerek okullardaki ders kitaplarına da bu tarihin girmesi sağlanmıştı.

80-81 tartışması 10 yıl sürmüştü

NTV Tarih dergisi ilk sayısında Atatürk’ün doğum tarihiyle ilgili tartışmalara değinmişti. Hatta 10 Kasım 1939’da, yani Atatürk’ün ölümünün ilk yıl dönümünde tedavüle çıkan pulun üzerinde Atatürk’ün doğum tarihinin 1880 olarak verildiğini de bu pulun fotoğrafını yayınlayarak kanıtladılar. Lise tarih kitaplarına bölümler yazan Atatürk’ün doğum tarihini “Tarih IV” kitabında 1880 olarak gördüğü ve buna itiraz etmediği bilinmektedir.

Yani Atatürk hayattayken resmi yayınlarda verilen doğum yılı 1880 idi. Nitekim Enver Behnan Şapolyo ilk baskısı 1944’te yapılan kitabında, “Kemal Atatürk ve Milli Mücadele tarihi” adlı eserinde, “Köşk’ten Atatürk’ün doğum yılını sorduk. Yaverlik dairesi bize, ’Atatürk 1880 senesinde Selanik’te doğmuştur’ diye yanıt verdiler” ifadesini kullanıyor. Bununla birlikte Harp Okulu kayıtlarında doğum yılı olarak geçen rumi 1296 yılı, Atatürk’ün resmi doğum tarihi olarak kalmıştır. Bu tarih bugün kullandığımız miladi takvime göre, 13 Mart 1880 ile 12 Mart 1881 arasındaki zaman dilimidir. Atatürk’ün annesi Zübeyde Hanım’ın söylediğine göre Atatürk, erbainde, yani kışın ilk 40 gününde (23 Aralık-31 Ocak) doğmuştur.