Aşıda patent verilirse sorun biter mi? Uzmanlar ikiye bölündü
Abone olCovid-19 aşılarındaki patent haklarının geçici olarak kaldırılması çağrısı bilim insanlarını ikiye böldü. Aşı üretimi önündeki en büyük engelin ‘patent’ olduğunu söyleyenler kadar asıl sıkıntının, üretim ve saklama kapasitesinden kaynaklı olduğunu düşünenler de var.
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyesi ülkeler, yeni tip Corona virüs
(Covid-19) aşılarında fikri mülkiyet haklarının kaldırılması için
müzakerelere başlanılmasına yeşil ışık yaktı. ABD ve Rusya'nın
olumlu baktığı patent haklarının kaldırılmasıyla ilgili Almanya'nın
teklife karşı olduğu açıklandı.
Hürriyet gazetesinde Fulya Soybaş'ın haberinde uzmanların konuyla ilgili görüşlerine yer verildi.
"Güneşin pateni mi var"
İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Müftüoğlu: “Meseleyi
daha doğru yorumlayabilmek için çocuk felci aşısının bulunuş
hikâyesine bakmak lazım. Dr. Jonas Edward SALK 1952’de ilk aşıyı
geliştirdi. Bu Sinovac gibi, ölü virüs aşısıydı. Dr. Salk’a
‘Patentini aldınız mı?’ diye sorduklarında, ki o
dönem patent yaklaşık 8 milyar dolar, ‘Güneşin patenti mi
var?’ diye yanıt vermiş. Yani bu tip aşılar insanlığın ortak
malıdır. Bu işte para, pul, hesap, kitap olmaz. Eğer
bugün aşı eşitsizliğini çözemezsek bu işten kurtulmamız
mümkün değildir. Koronavirüsün Fransa’da, ABD’de, İngiltere’de
bitmesi ancak Gana’da, Nijerya’da devam etmesi başınızın beladan
kurtulamayacağı anlamına gelir. Fakir ülkelerin bu aşıya ulaşması
şarttır. BioNTech’in bugüne kadar elde ettiği gelir 20 milyar
doların üzerindedir. Kaldı ki bu şirketler aşının araştırılması,
geliştirilmesi için zaten kamu kaynaklarını kullandılar.”
''Patentin üstüne oturmasınlar''
Halk sağlığı uzmanı Prof. Dr. Nuriye Ortaylı: “Elbette
‘patent’ çözülse aşılar iki günde çoğalmayacak ama önemli olan adım
atılması. Uzmanlar gerekli yatırım ve “know- how” transferiyle
birçok ülkede 10- 12 ayda üretime başlanabileceğini tahmin ediyor.
Bu üretim kapasitesi ile açık ki 2023’e kadar dünyanın geri
kalanını aşılamak mümkün değil. Şimdi Pfizer ‘3. doz gerekiyor’ da
dedi. Dönüp dönüp tüm üretimi zengin ülkelere mi satacaklar?
Patentin üzerine oturmasınlar.”
"Keşke tek sorun patent olsa"
Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Prof. Dr. Mehmet
Ceyhan: “Aşılama hızındaki sorun patent değil ki! Dünya
genelinde kapasitesinin altında üretim yapan tesis yok şu anda.
Hepsi harıl harıl çalışıyor. Siz sanıyorsunuz ki sadece Almanya,
ABD, İngiltere aşı üretiyor. Hayır. Hindistan, şu an dünyada en çok
pandemi aşısı üreten ülke ve hiçbiri kendi markası değil. Aşıyı
bulan firma kapasitesi yetmiyorsa başka bir ülke ile anlaşır, orada
da üretime geçilir. İnsanlar da zannediyor ki ‘formül sır gibi
saklanıyor’ da ondan aşı yetişmiyor. Diyelim daha fazla aşı
üretildi. Bu aşıları saklayacak depo yok, soğuk zincirin yok!
Gönderdiğin ülkede de bunları güvenle saklayacak teknik altyapı
yok. Yani ‘patent’ en az sorun olan şey burada.”
"Popülist yaklaşım"
ABD Jackson Laboratuvarı Baş Araştırmacısı Prof. Derya
Unutmaz patent konusunda popülist bir yaklaşım olduğunu
düşünüyor: “Çin’in ürettiği Sinovac’ın bir patenti yok. Neden başka
bir ülkede üretilmiyor? Rusya ‘Gelin üretin Sputnik-V aşısını
veriyorum’ dedi. 50 ülkeye teklif ettiler. Kimse yanaşmadı. Neden?
Aşı üretmek kolay iş değil. Büyük yatırımlar yapmak lazım. Milyar
dolarlar yatırsanız dahi en erken ancak 6 ay sonra aşı
üretebilirsiniz.”