ABD'nin İran'a yönelik ilk yaptırım paketi ABD saatiyle bu gece yarısından itibaren, Türkiye saatiyle ise 7 Ağustos 2018'de saat 07.00 itibariyle başlıyor. Amerika'nın İran yaptırımlarının ikinci etabı da 5 Kasım 2018'de start alacak. Yaptırım listesinde otomobilden dolara, petrolden el halısına kadar çok sayıda ürün bulunuyor. Yaptırımlarla birlikte uluslararası şirketler İran'dan kaçmaya başladı. İlk adımı atanlar arasında bir Rus firması dikkat çekti. İşte ABD'nin İran yaptırımları: ABD Başkanı Donald Trump'ın, İran ile nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilme kararını almasıyla, ABD Hazine Bakanlığı, İran'a yönelik yaptırımların 90 ve 180 günlük iki aşamayla uygulanacağını duyurdu. 90 günlük sürenin bugün dolmasıyla birlikte nükleer anlaşmanın ardından kaldırılan İran'a yönelik yaptırımların ilk aşaması salı sabahı TSİ 07.00 itibarıyla uygulamaya konuluyor. İRAN YAPTIRIMLARI BİRİNCİ ETAPTA NELER VAR? : İran hükümetinin, ABD doları satın alması, altın ve değerli madenlerle ticaret yapması yasaklanıyor. İran'ın çelik, kömür, alüminyum ticareti ile otomotiv sektörüne yaptırım uygulanacak. 7 Ağustos 2018 tarihi itibariyle Tahran'a sivil havacılık yaptırımları da geri getiriliyor. Yaptırımlar kapsamında İran'ın yolcu uçakları ve uçak parçası ithalatı engellenecek. İran'ın para birimi üzerinden ülke dışında gerçekleşecek önemli işlemlere kısıtlamalar uygulanacak. ABD'ye İran tarafından yapılan el yapımı halı ve gıda ürünlerinin ihracatı yasaklanıyor. İran'ın dış borcuna bağış yapılması ve satın alınmasına yaptırımlar kapsamında yasak getiriliyor. İran yaptırımları ikinci etabı : ABD'nin İran'a yönelik ikinci yaptırım paketi 4 Kasım'da 180 günlük sürenin dolmasının ardından 5 Kasım'da devreye girecek. Bu tarihten itibaren İran Ulusal Petrol Şirketi, İran Petrol Ticaret Şirketi ve Ulusal Tanker Şirketi'ne uluslararası kısıtlamalar getirilirken, ekonomisi büyük ölçüde petrole dayalı İran'dan petrol ve ürünlerinin satışına yaptırımlar uygulanacak. PETROL YASAK: İran Ulusal Petrol Şirketi'ne göre, ülkenin yaklaşık 150 milyar varil ham petrol rezervi ve 33,5 trilyon metreküp doğalgaz rezervi bulunuyor. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) içinde Venezuela ve Suudi Arabistan'ın ardından en büyük üçüncü petrol rezervine sahip olan İran, dünyada da Kanada'nın ardından en büyük dördüncü petrol rezervine sahip ülke konumunda. Haliyle petrol yaptırımı ülkenin iliğini kurutacak. Türkiye de ham petrolün yarısını bu ülkeden alıyor. İran'ın şu anda günlük ortalama 2 milyon 200 bin varil olan ham petrol ihracatının yarısı Çin ve Hindistan'a, yüzde 25'i Avrupa ülkelerine bir kısmı da Güney Kore ve Japonya'ya gönderiliyor. Yaptırımlar nedeniyle İran'ın petrol ihracatının ilk etapta günlük ortalama 500 bin varil azalacağı öngörülüyor. İkinci aşama yaptırımların devreye girmesiyle bu rakamın 1 milyon varile düşmesi öngörülüyor. Bu da yaklaşık 60 milyar dolar olan İran’ın yıllık petrol gelirinin 27 milyar azalması anlamına geliyor. ABD'nin yaptırımları nedeniyle İran'dan çekilen Total, ABD'nin, Fransız ve Avrupalı yetkililerin desteğiyle ülkede yatırım yaptığı proje konusunda özel bir ayrıcalık sağlaması halinde projeye devam edebileceklerini açıklasa da Avrupa ülkeleri şu ana kadar bu konuda bir ilerleme sağlayamadı. İRAN'I TERKEDEN ŞİRKETLER : İran'da büyük yatırımlar yapan küresel şirketlerin birçoğu ABD'nin yaptırım tehditlerinin ardından birer birer İran'dan çekildi. İran'da Güney Pars doğalgaz sahasında İran hükümetiyle 4 milyar 200 milyon avroluk yatırım anlaşmasına imza atan Total, İran’a yönelik yaptırımların sona ermesi sonrasında bu ülke ile iş birliği yapan ilk Batılı şirket olmuştu. OTOMOBİL FİRMALARININ İRAN KARARI : ABD yaptırım listesinin ilk etabında otomobil sektörü bulunuyor. Avrupalı otomobil üreticileri Peugeot, Renault ve Citroen gibi şirketler ABD yaptırımları nedeniyle Tahran'la ticareti durdurduklarını açıkladılar. Almanya'nın Siemens şirketi de AB'nin nükleer anlaşmayı yürürlükte tutabilmek için Tahran'la sürdürdüğü "olağanüstü" çabalara rağmen İran'la ilişkilerini sonlandıran büyük firmalar arasında yerini aldı. RUS ŞİRKETİ ŞAŞIRTTI : İran'ın nükleer programına destek veren Rusya'dan bazı şirketler de İran'la ticareti askıya aldı. Bunlardan en dikkati çekeni ise Rusya’nın demir çelik üreticileri MMK ile Severstal şirketlerinin İran'a çelik ihracatını durduklarını açıklamasıydı. Dünyanın en büyük üçüncü konteyner işletmecisi CMA CGM şirketi de ABD yaptırımlarından korunmak amacıyla İran piyasasından çekildiğini duyurdu. CMA CGM ile İran Denizcilik Kurumu arasında, 2016'da, ortak hatların işletimi, faaliyet alanları değişimi veya kiralanması ile terminallerin kullanımı konularını içeren bir iş birliği anlaşması imzalanmıştı. Boeing ve Airbus anlaşmaları iptal : İran, ABD'li uçak üreticisi Boeing şirketiyle 2016'da ülkenin ulusal havayolu şirketi İran Air için 80 uçak, 2017'de de Aseman Havayolları için 30 uçak almak için toplamda yaklaşık 20 milyar dolarlık anlaşma imzalamıştı. Tahran yönetimi ayrıca Fransız Airbus ile de 2016'da 100 uçak için 19 milyar dolarlık anlaşma imzalamıştı ancak, Trump'ın çekilme açıklamasının ardından ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin, Boeing ile Airbus'ın, İranlı şirketlere yolcu uçağı satma lisanslarının iptal edildiğini duyurdu. DÜNYA ÜLKELERİ NE DİYOR? : Trump'ın anlaşmadan ayrılarak İran'a yaptırımları geri getirmesine anlaşmanın tarafı diğer ülkeler tarafından destek verilmedi. Bununla birlikte ABD'nin anlaşmadan çekilmesinin ardından 90 gün geçmesine rağmen Avrupa ülkeleri, İran'ı ABD'nin tek taraflı yaptırımlarından koruyacak ciddi önlemler alamadı. AB, İran'ın anlaşmaya riayet ettiği sürece anlaşmaya bağlı kalacağını duyursa da bunu pratikte nasıl uygulayacağı merak konusu. ALMANYA-İNGİLTERE-FRANSA AÇIKLADI : İran ile imzalanan nükleer anlaşmada imzası olan İngiltere, Fransa ve Almanya, Trump'ın yaptırım kararı konusunda ortak açıklama yaptı. Açıklamada, ABD'nin çekilme kararı ve yaptırımları devreye sokmasından derin esef duyulduğu belirtildi. Açıklamada, "AB hukuku ve BM Güvenlik Konseyi kararı uyarınca İran ile meşru ticaret yürüten Avrupalı firmaları koruma konusunda kararlıyız." ifadesine yer verildi. TÜRKİYE NE YAPACAK? : Rahip Brunson olayı sebebiyle ABD yaptırımlarına maruz kalan Türkiye Amerika'nın İran'a yönelik yaptırımlarına uymaya niyetli değil. Ankara'dan gelen ilk mesajlar bu yönde oldu. Türkiye ham petrol ihracatının yarısını İran'dan karşılıyor. İRAN'I NELER BEKLİYOR? : Yaptırımlar İran'da petrolden sonra gelen ikinci büyük sektör olan otomotiv sektörünü de etkileyecek. Sektörde çalışanların sayısı 1 milyonun üzerinde. Buna işaret eden İran Çalışma Bakanı Ali Rebii, önceki gün yaptığı açıklamada, "Yaptırımlar nedeniyle yaklaşık 1 milyon kişi işsiz kalabilir ancak bunun olmaması için önlem alacağız." dedi. Yaptırımdan etkilenen ülkelerin zararı ne olacak? : Yaptırımlar, ABD'nin tek taraflı kararlarına uymayarak İran ile ticaretini sürdüren diğer ülkeleri kapsayacak şekilde uygulanacağı için söz konusu ambargolardan üçüncü ülkeler de etkilenebilecek. Buna rağmen ABD Hazine Bakanlığı'na bağlı Yabancı Varlıkları Kontrol Ofisi (OFAC) yaptırımlar nedeniyle ülkelerin uğrayacağı zararların tazmin edilmeyeceğini açıkladı. İRAN HALKI NE DİYOR DURUM NE? : Yaptırımlar en çok halkı vuracak. Ulusal para birimi tümen, geçen hafta dolar karşısında tarihinin en düşük seviyesine indi. Nisan ayında serbest piyasada 6 bin tümen olan dolar 3 ayda yüzde 80 artarak geçen hafta 11 bin tümeni aştı. Döviz kurundaki ani artış halkın alım gücünü düşürürken iş yerlerinin üst üste kapandığı ve işsizliğin giderek arttığı İran'da sosyal medya üzerinden "genel grev ve protesto" çağrıları yapılıyor.