Aleviler İslamın neresinde?

İftar daveti ile birlikte Alevi sorunu yeniden gündeme geldi. Alevi ve Sünniler arasında var olan duvar yıkılabilecek mi? Düşmanlık ve ön yargılar kırabilecek mi?

İşte bu hassas konuya Star gazetesi de dev yazı dizisiyle katıldı.. Gazete, uzmanlar ve Alevi temsilcilerinin görüşlerini aktardı. Fadime Özkan, Halime Kökçe, Yaşar Durukan'ın hazırladığı Alevi dosyasında tartışmanın can alıcı noktalarına değiniliyor.

Anadolu Aleviliği sapına kadar İslam'dır

Prof. Dr. Niyazi Öktem’e göre, Aleviliğin İslam’ın içinde olduğu su götürmez bir gerçek. Aleviliğin İslam dışı külkürel bir kimlik olduğunu söyleyenler ise din sosyolojisi, dinler tarihi bilmeyenler. Öktem ‘Her topluluk bir başka dini benimserken eski dininden bir takım özellikleri yeni dinine taşır. Bu Aleviliğin İslam olmadığı anlamına gelmez’ diyor.

Alevilik Hak-Muhammet-Ali üçlemi içerisinde İslam’ın bir yorumudur. Yorum bir yol demektir. Millet kızacaktır ama ‘yol’un Osmanlıcasının anlamı ‘tarikat’tır. Hiç kuşku yok ki İslam’ın içindedir. Zaten bunun adı Alevilik değil ‘Anadolu Aleviliği’dir. Bu insanlar Müslümanlaşırken eski dinlerinden bir takım ibadet biçimlerini yeni dinleriyle mecz ediyorlar. Bu her dinde böyledir.

Amiyane tabirle Anadolu Aleviliği sapına kadar İslam’dır. Din sosyolojisi, dinler tarihi bilmiyor bu adamlar. İslam dışıdır diyenler bir tane ilmi referans göstersinler bütün söylediklerimi yutarım ben. Bir tek bilim adamı göstersinler.

Müslüman değil Aleviyim

Kazım Genç: Pir Sultan Abdal Kültür Der. Başk. Alevi ve Bektaşi Federasyonu Yön. Kurulu Üyesi:

Aleviler Müslüman’dır deniyor ama ben değilim. Başbakan, ‘Alevilik inanç değildir. Ali’yi sevmek Alevilikse, Ali’yi en çok ben seviyorum’ diyor. Bu bize hakarettir. Alevilik sadece buna indirgenemez. Biz Aleviliği İslamiyet’ten önce var olan ve İslamiyet’ten farklı kendine özgü bir olgu olarak görüyoruz. Alevilik, Orta Asya’dan Şamanizm’in ritüellerini de alarak Anadolu’ya gelen, Musevilikten, Hıristiyanlıktan, geniş anlamda İslamiyet’ten etkilenen bir inanç, felsefe, kültür ve yaşam biçimidir. Aleviliğin yüzde 85’i İslam’dan etkilenmiştir fakat kadın haklarında İslam’la ilgisi yoktur.

İslam dışıdır diyenler para peşinde koşanlar

Prof. Dr. İzzettin Doğan Cem Vakfı Başkanı:

Alevilik İslam’ın Türk yorumudur. Çünkü İslam’ın üç büyük yorumu var. Arapların , Acemlerin ve Türk kavimlerinin yaptığı. Ama Anadolu Türklerinin değil Orta Asya Türklerinin. Arapların yaptığına Sünnilik, Acemlerinkine Şiilik, Türklerinkine Alevilik deniyor. Bu yorumu kabul eden insanlara Alevi diyoruz. Yani mümkün olduğunca Kur’an ayetlerinin şeklinden çok özünü algılamaya çalışarak o istikamette Kuran’ı hayata geçirmeye çalışan kişiye Alevi deniyor. Araplardan, Acemlerden farklı olarak kendi geleneklerinde saz, cem, semah var. Yani müzik eşliğinde ve kadın-erkek bir arada, kadına farklı ve aşağılık bir statü tanımadan onu eşit kabul ederek Kuran ayetlerini yorumlayan anlayışa Alevilik deniyor. Bu anlayışa sahip olan kişiye de Alevi diyoruz. Alevilik İslam’ın dışındadır diyenlere cevap vermeye bile değmez. Amaçlı söylüyorlar. Bu iddianın hiçbir bilimsel dayanağı yok. Bir delinin kuyuya attığı bir taş. 40 kişi o taşı çıkartmak için uğraşsın istiyorlar. Kimse uğraşmaz.

Çatışma istiyorlar

Bilinçli olanlar ayrı bir din statüsüne sokup Avrupa’da üç beş kuruş para koparmanın peşindeler. Veya Alevi-Sünni çatışması istiyorlar. Aleviler bu iddiayı ciddiye bile almaz. Ritüeller farklı gözüktüğü için bu ayrı bir dindir diyorlar. Bunların dinle imanla ilgileri yok. Zaten bir elin parmaklarını geçmezler.

Kendi içlerinde parçalanıyorlar

Aykan Erdemir (Yrd. Doç. Dr. ODTÜ Sosyoloji Bölümü)

Aleviliğin İslam’ın içinde mi olduğu sorusu Sünnilerce sorul(a)maması, Alevilerce de yanıtlanmaması gereken bir soru. Çünkü bu, bir yandan müzakere sürecini tıkarken, diğer yandan da müzakerenin taraflarından birini kendi içinde bölüp parçalamaktadır. Alevilere yöneltilecek en önemli soru, İslam’ın değil ayrımcılığın neresinde oldukları. Aleviler ayrımcılığın bayraktarlığını mı yapacak mağdurların hak arama mücadelesini mi verecekler?

Kendi içlerinde parçalanıyorlar

Aykan Erdemir (Yrd. Doç. Dr. ODTÜ Sosyoloji Bölümü)

Aleviliğin İslam’ın içinde mi olduğu sorusu Sünnilerce sorul(a)maması, Alevilerce de yanıtlanmaması gereken bir soru. Çünkü bu, bir yandan müzakere sürecini tıkarken, diğer yandan da müzakerenin taraflarından birini kendi içinde bölüp parçalamaktadır. Alevilere yöneltilecek en önemli soru, İslam’ın değil ayrımcılığın neresinde oldukları. Aleviler ayrımcılığın bayraktarlığını mı yapacak mağdurların hak arama mücadelesini mi verecekler?

Önemli kavramlar

12 İmam

Hz. Muhammed’den sonra İslam ümmeti içinde Allah tarafından bir imam belirlendiğine bunun Kureyş kabilesinden ve Peygamberin Ehl-i Beyt’inden olduğuna inanılır. Alevilere göre ilk imam Hz. Ali’dir. Diğerleri onun soyundandır.

Cem ayini

Cem toplanma anlamına gelen Arapça bir kelimedir. Anadolu Aleviliğinde belirli günlerde Alevilerin toplandığı dedenin vaziyet etmesiyle ve disiplin içinde gerçekleştirilen dini ayin. Cem’dekiler birbirlerine karşı sorumludur. Cem’e katil, hırsız, yolsuz, düşkünler alınmaz. Cem esnasında 12 görevli 12 sembolik anlamı olan hizmeti yerine getirir.

Dede-Pir

Aleviler arasında Hz. Muhammed’in soyundan gelenler dede ya da pirdir. Soy olarak birbirine bağlıdır. Fakat ‘Evladı Resul’ bir dedenin bulunmadığı bir bölgede, ‘yolun bozulmaması’ için, bilgi, edep ve ahlaka sahip bir kişiye dedelik için icazet verilebilir.