Akaryakıtta zammın ölçüsü kaçtı

Türkiye’deki akaryakıt fiyatları son bir yılda YTL bazında yüzde 35-38, dolar bzında ise yüzde 49-61 oranları arazında zamlanırken, zam oranlarının bu ölçüde yüksek gerçekleşmesinde en büyük etken özel tüketim vergisi artışları oldu.

ANKA’nın, 2004 yılı Haziran ayı için Akaryakıt Dağıtım Derneği (ADER), bu yıl için de EPDK’nın akaryakıt dağıtımında en fazla paya sahip bulunan sekiz firmanın fiyatlarından hesapladığı ortalama fiyatları esas alarak yaptığı hesaplamaya göre, akaryakıt fiyatlarına YTL bazında son bir yılda yapılan zam oranlarının 18.8-27 panlık kısmı veri artışlarından, geri kalan kısmı ise ham petrol fiyatları ve diğer unsurlardaki artıştan oluştu.

25 Haziran ayı itibariyle son bir yılda, Türkiye’de kurşunsuz benzin fiyatları yüzde 37.9, motorin fiyatı yüzde 46.5, süper benzin fiyatı yüzde 35.2, gazyağı fiyatı iseyüzde 38.2 oranında artış kaydetti.

Geçen yıl haziranda 1.89 YTL olan kurşunsuz benzinin pompa fiyatı bu yıl 2.60 YTL’ye, süper benzin fiyatı 1.89 YTL’den 2.55 YTL’ye, motorin fiyatı 1.47 YTL’den 1.15 YTL’ye, gazyaıı fiyatı da 1.32 YTL’den 1.83 YTL’ye çıktı.

VERGİ ARTIŞLARININ ZAM İÇERİSİNDEKİ PAYI

Akaryakıtta yeni bir fiyatlama sistemine geçildiği bu yıl başından bu yana akaryakıtan alınan özel tüketim vergisi oranlarında artış ya da indirim yönünde bir değişiklik yapmayan hükümet, 2004 yılında bütçe vergi geliri hedeflerini yakalayabilmek için ÖTV tutarlarında önemli artışlar yapmıştı. Bu artışlar da akaryakıt fiyatlarının bugünkü seviyeyi bulmasında büyük rol oynadı.

25 Haziran 2005’te geçerli olan akaryakıt fiyatları içerisindeki vergilerle şu andaki fiyatlar içerisindeki vergiler karşılaştırıldığında, bu dönemde kurşunsuz benzin fiyatında 72 YKr’lik (720 bin lira), süper benzinde 66 (660 bin lira) YKr’lik, motorinde 68 YKr’lik (680 bin lira), gazyağında 50 YKr’lik (500 bin lira) artış yaşandı.

Kurşunsuz ve süper benzin fiyatındaki artışın 51 YKr’si, motorindeki artışın 24 YKr’si, gazyağındaki artışın da 24 YKr’si bu ürünler üzerinden alınan özel tüketim vergisindeki artıştan kaynaklandı. TÜPRAŞ uluslararası ham petrol fiyatlarındaki değişimleri dikkate alarak yaptığı zamların pompa fiyatlarındaki artışa katkısı ise kurşunsuz ve süper enzinde benzinde 10 YKr. (100 bin lira), motorin ve gazyağında ise 20 YKr. oldu. Fiyatlardaki diğer artışlar ise akaryakıtın rafineriden çıkarak tüketiciye ulaşıncaya kadar geçen süreçteki bayi karı, taşıma ve benzeri maliyet artışlarından kaynaklandı.

Yapılan hesaplamaya göre, son bir yılda kurşunsuz benzine yapılan yüzde 37.9 zammın 27.1 puanlık kısmı 25 Haziran 2005’ten sonra özel tüketim vergisi tutarlarında yapılan artıştan kaynaklandı. Vergi artışı süper benzine gelen yüzde 35.2 oranındaki zammın 26.8 puanını, gazyağına gelen yüzde 38.2’lik zammın 18.8 puanını, motorine gelen yüzde 46.5 oranındaki zammın ise 16.1 puanı oluşturdu.

ALTI AYLIK ARTIŞLAR

Bu arada akaryakıt fiyatlarına yeni fiyatlama yöntemine geçildikten sonra yapılan zam oranları ise kurşunsuz benzinde yüzde 13.2, süper benzinde yüzde 11, motorinde yüzde 15 ve gazyağında yüzde 13.4 oldu. 2004 yılında özel tüketim vergisi tutarlarını artıran hükümet bu yıl ise ÖTV tutarlarında herhangi bir değişiklik yapmayarak, ham petrol fiyatlarındaki artışın ya da azalışın doğrudan fiyatlara yansıtılması yöntemini seçti. Bu nedenle de bu yılın ilk altı aylık dönemindeki zamlara vergi artışının katkısı olmadı.

Hükümetin, Bakanlar Kurulu kararıyla akaryakıttan alınan ÖTV’yi aşağı çekerek ham petrol fiyatlarındaki artışın akaryakıt pompa fiyatlarına, diğer bir ifadeyle tüketiciye yansımasını önleme olanağı bulunuyor.

DOLAR BAZINDAKİ ARTIŞ DAHA YÜKSEK

Bu arada Türkiye’de akaryakıt fiyatlarına son bir yılda yapılan zam, dolar bazında ise yüzde 49-61.4 oranları arasında değişti. Hem akaryakıta yapılan yüksek zamlar hem de dolar kurunun bu dönemde 1.4842’den 1.3466’ya gerilemesi Türkiye’de benzin fiyatlarını 2 dolar sınırına getirdi. 25 Haziran 2004 itibariyle 1.27 dolar olan kurşunsuz benzin geçen hafta yapılan son zamla birlikte 1.93 dolara, 1.27 dolar olan süper benzin 1.90 dolara, 99 cent olan motorin 1.60 dolara ve 89 sent olan gazyağı fiyatı da 1.36 dolara çıktı. 98 Oktan kurşusnuz benzin fiyatı ise bu dönemde 1.37 dolardan 2.07 dolara yükseldi. Dolar bazında fiyat artışları kurşunsuz benzinde yüzde 52, motorinde yüzde 61.4, süper benzinde yüzde 49, gazyağında yüzde 52.3 oldu.

Kaynak: