Adaletin temeli nakit paradan geçecek

Hak, hukukta nakit dönemi! 1 Ekim'de yürürlüğe giren yeni düzenlemeye göre artık hukuk mahkemelerinde açılacak tüm davalarda masraflar peşin ödenecek.

Vatandaş sıkıntılı, hukukçular ise  bu duruma tepkili...

Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK), 1 Ekim 2011 itibarıyla yürürlüğe girdi. Yasanın 120. maddesine göre artık hukuk ve aile mahkemelerindeki tüm masraflar peşin yatırılacak. Nakit ödenecek meblağ içerisinde tanık, bilirkişi ve keşif ücretleri de var. Amaç, taraflarca aksatılan giderler nedeniyle uzayan dava sürelerini kısaltmak.

Yeni düzenleme hukuk mahkemesinde dava açan bir kişinin, davadaki taraf sayısının 5 katı kadar tebligat parasını peşin ödemesi gerekiyor. Örneğin, 20 hisseli bir arsada hak ihlaline uğradığını düşünen bir hissedarın açacağı davanın taraf sayısı da 20 olacak. Bu durumda davacının, taraf sayısının 5 katı olan 100 tebligat parasını ödemesi gerekecek. Tebligat ücretinin 6 TL olduğu dikkate alındığında ödenmesi gereken toplam para 600 TL'ye ulaşacak.

NE KADAR TANIK O KADAR ÖDEME

 Akşam'ın haberine göre dikkat çeken bir başka değişiklik de tanık ücretlerine ilişkin. Eski uygulamada, duruşmaya çağrılan tanık isterse ücret ödeniyordu. Yeni düzenlemede ise davacı, dilekçesindeki sayı kadar tanıklık ücretini peşin yatıracak. Dava dilekçesinde tanık sayısı belirtilmemiş olsa dahi davacıdan, en az üç tanık ücreti ve tebligat parası yine peşin alınacak. Yeni tarifedeki tanıklık ücreti 15 -30 TL olarak belirlendi. Bu durumda davacıdan en az 45 TL tanıklık ücreti, 18 TL de tebligat ücreti alınacak. Mahkeme, tanık dinlenmesine yer olmadığı kararı verirse, peşin olarak alınan bu paralar ancak dava sonuçlanınca iade edilecek.

BİLİRKİŞİ TARİFESİ DEĞİŞKEN

Keşif harcının peşin alınması da yine itiraz konusu. Zira keşif harcı tutarı 200 TL civarında, keşif ulaşım gideri ise tarifede 75 TL olarak düzenlenmiş. Bilirkişi ücreti de mahkemelere göre 150 Tl ila 300 TL arasında değişiyor. Bu durumda dava açan bir kişinin, keşif harcı ve ulaşım gideri olarak 275 TL, bilirkişi gideri olarak da 150 ila 300 TL'yi nakit yatırması gerekecek. Mahkeme, keşif ve bilirkişiye ihtiyaç duymazsa, bu paralar dava sonuçlanınca iade edilecek.İşte o madde

MADDE 120- (1) Davacı, yargılama harçlarıyla her yıl Adalet Bakanlığı'nca çıkarılacak gider avansı tarifesinde belirlenecek olan tutarı, dava açarken mahkeme veznesine yatırmak zorundadır. (2) Avansın yeterli olmadığının dava sırasında anlaşılması halinde, mahkemece, bu eksikliğin tamamlanması için davacıya iki haftalık kesin süre verilir.

ANAYASAYA AYKIRI DURUM

Dar gelirli vatandaşı zora sokacak düzenlemeye hukukçular da tepkili:
İstanbul Barosu Başkanı Ümit Kocasakal; ''Son dönemde yargının hızlandırılması konsepti ortaya çıktı. Kural olarak iyi bir şey ama hızlı trenle hızlandırılmış tren arasındaki ilişki bunda da var. Yargıyı hızlandıracağım diye adalete, erişimi hızlandırırsanız daha zararlı olur. Eski sistemde bir keşif, bilirkişi ücreti yatırılacak olduğunda mahkeme 'davacının yatırmasına' diye karar veriyordu. Bu, ihtiyaç duyulduğunda yatırılıyordu. Şimdi peşin alınacak. Ekonomik bakımdan sıkıntısı olan vatandaşların adalete erişimine engel olabilir. Anayasa'nın 36. maddesindeki hak arama bölümüne aykırı bir durum ortaya çıkar.''açıklamasını yaptı

BUNUN ADI ABD MODELİ

Avukat Ali Rıza Dizdar ise; ''Adalet zenginlerin mahkemesi haline gelir. Bu durum anayasaya aykırı. Adamın parası yok yatıramayacak. Dava açamayınca suç oranları artacak. Mahkeme yerine çetelere gider insanlar. Uygulama, yabancı hukuk şirketlerinin de Türkiye'ye gelmesine neden olur. Bu, Amerikan modelidir. Hukuk şirketleri bir yüzdelik pay alıp dava açıyor. Sakıncalı bir durum.''

Emekli Hakim Salih Savaşer; '' Yasa, dava sürelerinin kısalması yönünden faydalı olur. Dava açmak isteyen vatandaş acısından bakıldığında, peşin avans sistemi eleştirilebilir.''