ABD ve Huawei

Çin telekomünikasyon devi ve Pekin’in “en başarılı” teknoloji firmalarından biri olan Huawei için son birkaç hafta geçmek bilmedi.

1 Aralık’ta, Vancouver’daki Kanada makamları, şirketin baş mali sorumlusu Meng Wanzhou’yu ABD’nin emriyle tutukladı. 11 Ocak'ta çıkan habere göre, Polonyalı yetkililer casusluk suçlamasıyla ilgili olarak bir Huawei çalışanını tutukladı.

28 Ocak'ta ABD Adalet Bakanlığı, şirketin, ABD’nin İran’a karşı yaptırımlarını sistematik olarak ihlal etmekle suçladığı ve ABD’deki iş ortağı T-Mobile’in ticari sırlarını çalmakla suçladığı iddiasını ortaya koydu.

Meng'in tutuklandığı haberlerinin geldiği günlerde Washington ve Pekin, ticari görüşmelere devam ederken son tarife yükselişini durdurmak için 90 günlük bir anlaşma kararı aldı. Bu tutuklama olayının zamanlaması çok tuhaftı.

Çünkü ABD Başkanı Donald Trump’ın müzakerelerde pazarlık olarak Meng’i kullanabileceği yönündeki önerisi, Çin’li yetkilileri aşırı derecede kızdırdı.

Bunun üzerine Pekin’in tepkisi hızlı oldu. Meng’in Vancouver’da göz altına alındıktan kısa bir süre sonra, Çin, bir önlem olarak iki Kanadalı’yı gözaltına aldı.

Birkaç hafta sonra ise üçüncü bir Kanadalı, bir meclis mahkemesinde devam eden uyuşturucu kaçakçılığı nedeniyle ölüm cezasına çarptırıldı.

Trump’ın ilginç tweet'lerine rağmen, Meng’in tutuklanmasının Washington’nın Pekin’e karşı olan tesir gücünün zaman aşımına uğraması pek olası değil.

Şunu hatırlatmakta tekrar fayda var; Meng, yaptırım ihlallerine bağlı olarak dolandırıcılık suçlamasıyla tutuklandı. Huawei’nin cezai soruşturması, ABD’nin Çin’deki ticaret görüşmelerinin başlamasından çok önce başladı. Meng’in gözaltında tutulması meşru bir yasa uygulama eylemiydi.

Devam.

Büyük veri ve yapay zeka ilerledikçe, küresel ekonomi, ultra hızlarda cihazdan cihaza veri akışını sağlayan beşinci nesil (5G) mobil ağlara giderek daha fazla güvenmeye odaklandı.

Bu tür şebekeleri işletmek için dünyanın en büyük telekom donanımı üreticisi olarak Huawei, 5G baskınlığı için dünya yarışında muazzam bir oyuncu.

2018 yılının sonundan itibaren şirket, telekom ekipmanları için küresel pazarın yüzde 28'ine sahipti ve ekipmanını geleceğin 5G ağlarında kullanmak için dünya çapında 25'ten fazla sözleşme imzaladı.

Huawei, küresel yarışta 5G hakimiyeti için muazzam bir oyuncu.

Huawei’nin CFO’sunu Aralık ayında tutuklamadan önce bile, şirketin küresel genişlemesi bir engel oluşturmuştu. ABD Temsilciler Meclisi’nin istihbarat komitesi, 2012’nin başlarında, Huawei’nin kritik ağ altyapısına “kötü amaçlı casus virüs” yerleştirebileceğini belirten bir rapor yayınladı.

Muhtemelen Çin hükümetinin siber casusluk ve siber saldırıları yürütmesi için bir arka kapı açtı. Bu tür endişeler, akıllı elektrik şebekelerinden otonom araçlara kadar her şeyi rahatsız edebilen 5G şebekeleri daha da büyük önem kazanıyor.

Şubat 2018'de ABD istihbarat yetkilileri Amerikalıları Huawei telefonlarını satın alma konusunda uyardı ve Nisan ayında Pentagon, ABD askeri üslerinde Huawei akıllı telefonlarının alımını yasakladı.

Ağustos ayında Trump, hükümetin Huawei ve diğer bir Çinli teknoloji şirketi ZTE tarafından üretilen teknolojiyi kullanmasını kısıtlayan bir tasarı imzaladı. Şimdi Trump yönetimi, tüm ABD şirketlerinin Huawei veya ZTE ekipmanlarını kullanmalarını engelleyecek bir yürütme emri hazırlıyor.

ABD yetkilileri kampanyalarını küresel hale getirdi. Geçen Ağustos ayında Avustralya, Huawei 5G ekipmanı tedarik etme yasağı getirdi. Bir ay sonra, Japon hükümeti Huawei ekipmanlarını devlet sözleşmelerinden çıkardı ve yasakladı. Ve ülkenin ana telekom şirketleri de aynı şeyi yapacaklarını açıkladı.

Kanada, Norveç ve Birleşik Krallık şimdi Huawei’nin 5G teknolojisinin güvenlik incelemelerini yürütüyor ve Fransız, Alman ve Polonya hükümetleri de yasaklamayı düşünüyorlar.

Halen, İngiliz devi BT ve Fransız Orange gibi büyük Batı telekomünikasyonları, Huawei'yi 5G şebekeleriyle sınırlandırma veya dışlama planlarını açıkladı.

Batılı devletlerin, özellikle Çin söz konusu olduğunda, bu şekilde adım adım ilerlemesi alışılmadık bir durum değil.

Birkaç yıl önce, Çin’in en büyük teknoloji şirketini incelemek için sıraya giren ABD müttefikleri Washington’un Çin’in Asya Altyapısı Yatırım Bankası’na katılmamaktan duyduğu memnuniyeti görmezden geldi.

ABD Adalet Bakanlığı'nın son iddianameleri, kasıtlı olarak İrana’a karşı yaptırım yasalarını ihlal eden ve teknolojiyi iş ortaklarından alan bir şirketin durumunu ortaya koyuyor.

Bütün bu çalkantıya rağmen, Batı hükümetleri gerçekte henüz Huawei'nin Çin için casusluk yaptığını gösteren kamuya açık kanıtlar sunmadı ve şirket de zaten bunu reddediyor.

Batılı hükümetler, belirli siber yayılma veya siber saldırı olaylarına tepki vermek yerine, daha net bir endişe ile karşı karşıya kalmaktadır. Çin Komünist Partisi’nin Çin’in şirketleri ve diğer görünüşte sivil toplum kuruluşları üzerindeki kontrolü derinleştirmesi.

Amerika Birleşik Devletleri'nde ve diğer pek çok gelişmiş demokraside, federal hükümetin yabancı istihbarat amaçları için özel haberleşmelere erişim sağlaması için açık bir yasal süreç var ve bazı Amerikan şirketleri hükümetin ulusal güvenlik adına veri toplama girişimlerine aktif olarak direniyorlar.

Çin sistemi bu rasyonel kısıtlamalardan yoksundur. Devlet geniş bir ulusal güvenlik anlayışıyla faaliyet göstermektedir ve son yıllarda şirketler ve vatandaşlar üzerindeki tutumu sıkılaştırmaktadır.

Çin, şirketlerinde parti komitelerinin rolünü güçlendirdi, yaygın yerli dijital gözetim programlarını uygulamaya koydu ve süreç sınırlamalarının erişemeyeceği bir yolsuzlukla mücadele ajansı kurdu.

Bu çerçevede, 2012 House istihbarat raporunun belirttiği gibi, Huawei’nin Çin hükümetinin kendi sistemlerini kullanma veya kötü amaçlar için erişme talepleriyle işbirliği yapma zorunluluğu olması ciddi bir risk altında.

Çinli yetkililer, devlet ve özel sektör arasındaki çizgiyi bulanık bırakmayı oldukça istekli görünüyorlar. Huawei’nin CFO’su Meng’inin Çin hükümetine veya devletine ait işletmelerde çalışanlarına verilen bir pasaport düzenlendiği bildirildi.

Ve Çin, Meng’in tutuklanmasına yanıt olarak iki Kanadalıyı tutukladıktan sonra, Çin’in Kanada Büyükelçisi ulusal “öz savunma” çağrısında bulundu.. Bu olaydan sonra, birçok hükümet artık Huawei ve Çin hükümeti arasında anlamlı bir ayrım olduğuna güvenmiyor.

Ticaret savaşı.

Yasal hukukçular Curtis Milhaupt ve Wentong Zheng'in yazdığı gibi, bazı büyük Çinli firmalar hükümetle olan derin bağları sayesinde tercihli muamele görüyorlar.

Nominal olarak özel olsalar bile, büyük Çin pazarındaki rekabetten sübvansiyonlar ve izolasyonlardan faydalanırlar. Devlet liderliğindeki bu yaklaşım, Batılı rakiplerine yapay zeka ve kuantum hesaplama gibi alanlarda rakip olan yüksek teknoloji şirketlerinin büyümesini destekledi.

Ancak, Batı başkentlerinde, zorla teknoloji transferi, fikri mülkiyet hırsızlığı, sanayi politikası ve bunların hepsi yabancı firmaların rekabet etmesini zorlaştıran çeşitli tarife dışı engeller de dahil olmak üzere bir dizi haksız uygulamadan şikayetçi olan hackeler ortaya çıkardı.

Bu ekonomik rekabet, devletler için daha fazla önem taşıyor, çünkü önde gelen teknoloji firmaları tarafından geliştirilen gelecek nesil teknolojilerin çoğunun hem sivil hem de askeri uygulamaları var.

Bu kaygılar, Trump yönetiminin Çin ile ticaret müzakerelerinde hedefinin neden araba tarifelerinin düşürülmesinden çok daha iddialı olduğunu açıklıyor. ABD, Çin’in ekonomik politikalarında ve özel şirketlerle ilişkilerinde yapısal değişiklikler istiyor.

Trump yönetiminin Çin ile ticaret müzakerelerinde hedefi, araç tarifelerinin düşürülmesinden daha iddialı.

Washington, ABD’nin fikri mülkiyetini korumak için daha ileri adımlar atabilir, ancak Huawei’ye veya mevcut ticaret müzakerelerine karşı yürütülen kampanyanın, parti devletinin Çin ekonomisindeki rolünün temel sorusu üzerine sembolik bir ilerleme sağlayacağından şüphe etmek gerek.

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, geçen Aralık ayında yaptığı bir konuşmada, yabancıların “Çin halkına dikte edebileceği” fikrini reddetti ve Çin Komünist Partisinin “tüm görevlerde liderliğini” sürdürme ve güçlendirmeyi taahhüt etti.

Huawei’deki baskı ve ABD’nin teknolojisini koruma çabaları, partinin politikasında yer alan, Trump’ın ticaret savaşının ABD’nin Çin’in yükselmesini engelleme çabalarının yalnızca bir parçası olduğu görüşünü güçlendirebilir.

Pekin’deki liderler, ABD Ticaret Departmanı’nın, sadece birkaç ay önce, Çin telekom ekipmanı şirketi ZTE’yi, ZTE’nin ürünlerinde kullandığı ABD’deki yarı iletkenlerin ihracat yasağıyla birlikte çöküşün eşiğine getirdiğini hatırlıyor.

Çin’in içinde başka türlü düşünen farklı seslerde var. Özellikle akademide birçok Çinli seçkin, Xi'nin hem dış politikasında hem de kendi güç konsolidasyonunda aşırıya kaçtığını düşünüyor.

Bazı önde gelen Çinli analistler, ABD’nin talep ettiği pazar açıcı reformların Çin’in, değer zincirini yükseltmek ve adil pazar rekabeti ile inovasyona dayalı bir ekonomi geliştirmek için uzun vadeli hedefine uygun olduğunu savundu.

Sonuçta,

Teknolojik açıdan, Huawei 5G altyapısı için küresel pazarda önemli bir oyuncu olmaya devam edecektir. Benzer durumda Türkiye’de kendi 5G altyapısı adına özel sektör yatırımlarını teşvik etmek için yasal reformlar konusunda hızla ilerlemek zorunda.

Türk Devleti, siber güvenlik açıklarını ele almak ve gelişimlerine yol açan inovasyon ve stratejik olarak hassas teknolojileri korumak için benzer düşünceli müttefikleri ve ortaklarıyla birlikte çalışmalıdır.