ABD SEÇİM SONUÇLARI NASIL ÇIKAR? ABD son yılların en kritik seçimi için sandık başına gidiyor. Peki seçim sonuçları nasıl gelir son anketler neler diyor. Donald Trump mı yoksa Hillary Clinton'ın mı seçilmesi Türkiye açısından daha faydalı olur. Clinton ve Trump şimdiye kadar Türkiye için neler söyledi? İşte seçimler arefesindi iki liderin Türkiye'ye bakış açıları. TÜRKİYE İÇİN CLINTON MI TRUMP MI? Hangisi ne demişi vermeden önce özeti geçelim. Her ikisinin de Türkiye'ye bakışında ciddi arızalar var. Hillary Clinton Suriye'deki YPG'ye silah yardımı yapacağını açık açık söylemesi ile Ankara'nın tepkisini çekerken, Doland Trump toptan İslam düşmanı söylemi ile daha beter bir profil çiziyor. Trump'ın radikal bakış açıları ve müslüman düşmanlığı düşünüldüğünde dünya için pek de hayırlı biri olmadığı ortada. ANKETLERDE SON DURUM NE KİM KAZANIR? ABD seçim sonuçlarına ilişkin ABC/Washington Post ortaklığında yapılan ankete göre, Hillary Clinton Cumhuriyetçi rakibi Donald Trump'ın dört puan önünde gözüküyor. Ankete katılan 1763 kişinin yüzde 47'si Clinton'ı desteklediğini söylerken, yüzde 43'lük bir dilim oyunu Trump'tan yana kullanacağını belirtti. Washington Post'a göre, anket yüzde 2.5'luk bir yanılma payına sahip. Uzmanlar ise sandığın sürpriz sonuçlara gebe olduğu konusunda hemfikir. DONALD TRUMP TÜRKİYE İÇİN NELER DEDİ? Bizim için hangisi hayırlı olur Trump mı Clinton mı? Bunun için verdikleri demeçlerdeki Türkiye açıklamalarına bakalım. Önce Donald Trump ile başlayalım. Cumhuriyetçi aday Trump, Temmuz ayında New York Times'a verdiği röportajda, başkan seçilmesi halinde Türkiye gibi müttefik ülkelerde yapıldığı öne sürülen insan hakları ihlallerine müdahale edip etmeyeceğine dair bir soruyu yanıtlarken, ilginç ifadeler kullandı. ÖNCE KENDİMİZE BAKALIM ABD'nin başka ülkelere baskı yapmadan önce "kendi bozukluklarını düzeltmesi" gerektiğini ifade eden Trump, "Bence başkalarına nutuk atma hakkımız yok. Ülkemizde olup bitenlere bir baksanıza! Birileri polis memurlarını soğukkanlılıkla vururken, nasıl başkalarına ders verebiliriz ki?" diye konuştu. "ERDOĞAN'A GÜVENİYORUM" Trump, 15 Temmuz darbe girişiminden kısa süre sonra verdiği bu röportajda, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a da övgüde bulundu ve “Yaşananları tersine çevirebildiği onu çok takdir ediyorum... Bazıları (darbe girişiminin) tertip olduğunu söylüyor ama ben öyle olduğunu düşünmüyorum” dedi. TÜRKİYE'DEKİ DARBE GİRİŞİMİ İÇİN SÖYLEDİKLERİ Trump, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, darbe girişimini siyasi rakiplerini "tasfiye etmek için kullanıp kullanmadığına" dair görüşleri sorulduğunda ise, “Dünya ABD’nin ne kadar kötü durumda olduğunu görüyor ve biz buna rağmen sivil özgürlükler hakkında konuşuyoruz. Ama ben çok iyi bir elçi olduğumuzu düşünmüyorum” diye yanıt verdi. 'TÜRKİYE' GAFI Trump, Türkiye'deki darbe girişimi hakkında bir başka soruyu yanıtlarken ise şöyle dedi: "Halk sokaklara çıktı. Ama askerler halkın üzerinden geçmedi. Bu Tiananmen Meydanı’nda olandan farklıydı. İnsanlar (Askerler), ‘İnsanların üzerinden geçmeyeceğim’ dedi. İnsanlar evlerinden çıktı. Ordunun yaptığı şeyden yana değillerdi." TANKLAR HALKIN ÜSTÜNDEN GEÇTİ Ancak daha sonra ABD basını, Türkiye'de tankların "halkın üzerinden geçmediğini" söyleyen Trump'ın bu ifadesinin yanlış olduğunu fotoğraf ve video görüntüleriyle ortaya koydu. Zira hain darbe girişimi sırasında, Türkiye genelindeki olaylarda çok sayıda darbe karşıtı tank altında kalarak can vermişti. ABD basınındaki haberlerde, 1989 yılında Tiananmen Meydanı’nda yaşanan meşhur tank olayına atıf yapan Trump'ın bu olayı da yanlış aksettirdiği belirtildi. Çünkü Tiananmen Meydanı'ndaki öğrenci eyleminde ordunun sert müdahalesini protesto eden meşhur Çinli, önünde durduğu tank tarafından ezilmemişti. HILLARY CLINTON TÜRKİYE'YE NASIL BAKIYOR? Donald Trump'ın Türkiye için söyledikleri özetle pozitif gibi görünse de müslüman ve yabancı düşmanlığı endişe verici boyutta. Peki Hillary Clinton Türkiye'ye nasıl bakıyor, seçilirse bizim için hayırlı olur mu? Gelin onun Türkiye için söylediklerine gözatalım. TEPKİ ALAN TÜRKİYE MESAJI Demokrat Parti'nin adayı Hillary Clinton'ın Türkiye ile ilgili doğrudan değil ama dolaylı olarak yaptığı bir açıklama son dönemde Türk kamuoyunda büyük yankı uyandırdı. Clinton'ın geçen ayki ikinci televizyon düellosunda, başkan seçilirse Suriye’de Obama yönetiminden farklı ne yapacağı sorulduğunda, adını anmadan Türkiye’nin PYD/YPG konusundaki kaygılarını dikkate almayacağını ima etti. HİLLARY CLİNTON'IN YPG KONUSUNDA SÖYLEDİKLERİ Hillary Clinton, münazarada şöyle demişti: -“Kürtleri silahlandırmayı düşünürdüm. Kürtler Suriye ve Irak’ta bizim en iyi ortaklarımız. Bazı çevrelerin bu konuda endişeli olduğunu biliyorum. Ancak bence Kürtler ihtiyaçları olan ekipmanı almalılar. Böylece sahadaki Kürt ve Arap savaşçılar, DEAŞ’ı Irak’tan çıkardıktan sonra Rakka’yı almamızda ana unsur olurlar.” TEPKİ ALINCA BİR DAHA LAFINI ETMEDİ... Başta Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu olmak üzere Türk yetkililerden sert eleştiri alan Clinton, daha sonraki açıklamalarında, bu konuya bir daha değinmemeyi tercih etti. Ancak uzmanlara göre Clinton, Suriye'de rejim değişikliği konusunda Türk hükümetine daha yakın. TRUMP SURİYELİ KÜRTLER İÇİN NE DİYOR? Bu noktada Donald Trump'ın Kürtlerle ilgili sözlerini hatırlamakta fayda var. Trump, Clinton'dan farklı bir Suriye politikasını savunsa da o da Suriyeli Kürtlerin desteklenmesini açık bir dille ifade ediyor. Hatta daha ileri girip 'bir Kürt hayranı' olduğunu söylüyor. BEN KÜRT GÜÇLERİN BÜYÜK BİR HAYRANIYIM Trump, Temmuz'da New York Times'ta yayımlanan röportajında, "Ben Kürtlerin büyük hayranıyım" demiş, soruyu soran gazetecinin "Ama Erdoğan değil, bu durumla nasıl baş edeceksiniz" diye sorması üzerine şu cevabı vermişti: -"İdeali, onların hepsini bir araya getirmek olur. Ve bu bir olasılık olur. Ama ben Kürt güçlerin büyük bir hayranıyım. Aynı zamanda, Türkiye'yle potansiyel olarak çok başarılı bir ilişkimizin olabileceğini düşünüyorum. Ve ikisini bir şekilde bir araya toplamak gerçekten harika olacaktır." CLINTON: TÜRKİYE SİNİR BOZUCU BİR ORTAK Yeniden Hilarry Clinton'a dönelim. Clinton, Erdoğan hakkında ne düşüyor? Hillary Clinton, Türkiye'ye ilişkin en net görüşlerini Haziran 2014'te çıkan "Zor Seçimler" kitabında ortaya koydu. Clinton kitapta Erdoğan ile ilgili bir bölüm de açttı ve düşüncelerini ortaya döktü. Clinton bu kitapta, "Bakan olarak geçirdiğim dört yılda, Türkiye önemli ve zaman zaman sinir bozucu bir ortak olduğunu kanıtladı. Bazen aynı fikirde olduk (Afganistan’da birlikte yakın çalışırken, terörle mücadele, Suriye ve diğer konular) bazen de olmadık (İran’ın nükleer programı). Hem benim hem de Başkan Obama’nın mesai ve ilgisi ilişkilerimizi istikrara kavuşturmamıza yardım etti ama özellikle İsrail ile yükselen tansiyon gibi dış olaylar, yeni zorluklar sundu. Ve Türkiye’nin iç dinamikleri de durumu bulandırmaya devam etti" ifadesini kullandı. DARBELER SOĞUK SAVAŞ İÇİN İYİYMİŞ Clinton, kitabında, geçmişte Türk ordusunun gerçekleştirdiği darbelerin de Soğuk Savaş için belki iyi olduğunu ama Türkiye’nin demokratik gelişimini engellediğini savundu. Clinton bu konudaki görüşlerini şöyle aktardı: "Avrupa’daki hiçbir ilişkimiz, 70 milyondan fazla nüfusu olan, Müslüman çoğunluklu, bir ayağı Avrupa’da bir ayağı Doğu batı Asya’da olan Türkiye kadar ilgi gerektirmedi. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra dağılan Osmanlı İmparatorluğu’nun yerine Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulan modern Türkiye, Batı’ya yönelen seküler bir demokrasi olma niyetindeydi. 1952’de NATO’ya katıldı ve bizimkilerle yan yana savaşmak için Kore’ye asker gönderen ve on yıllar boyu ABD kuvvetlerine ev sahipliği yapan, Soğuk Savaş döneminde güvenilir bir müttefikti. Ancak kendini Atatürk’ün vizyonunun garantörü olarak gören Türk Ordusu, fazla İslamcı, fazla solcu ya da fazla zayıf gördüğü hükümetleri devirmek için birçok kez müdahalede bulundu. Bu belki Soğuk Savaş için iyiydi, ama demokratik gelişimi geciktirdi." HİLLARY CLINTON'IN ERDOĞAN HAKKINDAKİ DÜŞÜNCELERİ Clinton, kitapta dönemin Başbakanı Erdoğan hakkında ise şu satırları kaleme aldı: -"Türkiye’nin geleceği ve ilişkilerimizde anahtara sahip özellikle bir kişi oldu: Başbakan Erdoğan. Onunla ilk kez 90’larda İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı ile tanıştım. Hırslı, güçlü, dini bütün ve etkili bir siyasetçiydi. (…) Erdoğan hükümeti, ordunun içinde olduğu iddia edilen darbe komplolarının üzerine agresif bir şekilde gitti ve daha önceki tüm sivil haleflerininkinden daha güçlü bir iktidar kazandı. CLINTON'IN ERDOĞAN İÇİN YAZDIKLARI -Erdoğan’ın liderliği altındaki bazı değişimler pozitifti. Potansiyel AB adaylığı motivasyonuyla (şimdiye kadar gerçekleşmedi) Türkiye devlet güvenlik mahkemelerini kaldırdı, ceza yasasında reform yaptı, yasal temsil haklarını genişletti ve Kürtçe eğitim ve yayın üzerindeki sınırlamaları hafifletti. Erdoğan ayrıca dış politikada 'komşularla sıfır sorun' politikası izleme niyeti açıkladı. CLINTON'IN ERDOĞAN İÇİN YAZDIKLARI -Erdoğan’ın liderliği altındaki olumlu gelişmelere rağmen hükümetinin muhaliflere ve gazetecilere yönelik davranışları yüzünden gittikçe büyüyen bir kaygı sebebi hatta bir alarm da vardı. Kamuoyunun karşıt görüşlerine gittikçe daha az alan bırakılması, Erdoğan’ın ülkeyi götürdüğü istikâmet ve demokrasiye olan taahhüdü konusunda soru işaretleri oluşturdu. CLINTON'IN ERDOĞAN İÇİN YAZDIKLARI -"Muhalifleri Erdoğan’ın nihai amacının Türkiye’yi muhalefete yer bırakmayan bir İslam ülkesine çevirmek olduğundan şüpheleniyordu ve Erdoğan’ın bazı davranışları da bu korkuya destek oluyordu. Hükümeti, ikinci ve üçüncü döneminde çok rahatsızlık verici oranlarda gazetecileri hapse attı ve bazı kararları sorgulayan protestoculara sert müdahalelerde bulundu. Yolsuzluk çok geniş bir sorun olarak kaldı." FETHULLAH GÜLEN'İ HANGİSİ İADE EDER? Ankara ile Washington arasında son dönemde yaşanan gerginliklerin başında, 15 Temmuz darbe girişiminde ABD'nin rol oynadığına dair iddia ve Fetullah Gülen'in iadesine ilişkin gelişmeler geldi. İki başkan adayı da Gülen'in iadesi hakkında herhangi bir açıklamada bulunmadı. Ancak uzmanlar, Gülen'in olası iadesi konusunda 'bunun yargının işi olduğu' söyleminin öne çıkacağını söylüyor. KİM KAZANIRSA KAZANSIN TÜRKİYE İLE... Clinton ve Trump arasındaki tüm farklılıklara rağmen uzmanlar, kim kazanırsa kazansın, ABD'nin bölgedeki çıkarları nedeniyle Türkiye ile müttefikliğine önem vereceği görüşünde. Oklahoma Üniversitesi Orta Doğu Çalışmaları Müdürü Prof. Dr. Joshua Landis bu konuyu şöyle özetliyor; -"Geniş anlamda olarak ABD politikasına bakarsak bu şudur: Türkiye'yi bir müttefik olarak tutmak ABD çıkarlarına uygundur. Türkiye temelde stratejik olarak çok önemli bir ülke" .