ABD Kerkük’e mi yerleşiyor?

ABD 2011 sonunda tüm askerlerini Irak’tan çekecek ancak Irak Kürdistanı olarak anılan bölgenin sınırları ve Kerkük meselesi ABD çekilmeden önce büyük sorun yaratacak gibi görünüyor.

ABD 2011 sonunda tüm askerlerini Irak’tan çekecek. En azından imzalanan anlaşma böyle. Ancak anlaşmanın satır aralarına bakıldığında, gerekli görülen hallerde Irak’ın ABD’yi geri çağırabileceği maddesi de var. Bu ayrıntı gözden kaçırılırken Irak Kürdistanı olarak anılan bölgenin sınırları ve Kerkük meselesi ABD çekilmeden önce büyük sorun yaratacak gibi görünüyor.

Irak Kürdistanı Anayasa taslağının 2. maddesine göre; bu bölge 1970 öncesindeki sınırlarıyla Kerkük, Süleymaniye, Duhok, Ninova Vilayetindeki Zimar alt-bölgesinden, Diyala Vilayetindeki Hanekin ve Mandali bölgelerinden oluşuyor. Bu harita merkezini dışarıda bırakan ancak Musul vilayetini içine alan bir sınır.

IRAK ORDUSU KİME AİT?

Irak’taki Araplarla Kürtler arasındaki gerilim son aylarda, özellikle de Irak ordusunun geçen yıl 12. Tümeni’ni Kerkük’e konuşlandırmasının ardından en yüksek düzeyde. Irak’ın güney ve orta bölgelerinde istikrar henüz tam sağlanmamışken kuzeyde özellikle Kerkük merkezli bir patlamadan çekiniliyor.

Kuzey Irak'ta Ninova bölgesinde son 10 gündür düzenlenen bir dizi bombalı saldırı sonucu en az 150 kişi öldü. Ninova, ne peşmergelerin ne de Irak ordusunun tam olarak kontrol edebildiği bir bölge. Yine bu bölgede Irak ordusu ile Kürtler arasındaki çatışmayı son anda müdahale eden bölgesel Başbakan Necirvan Barzani önledi.

Bu noktada her bölgenin etnik yapısının orduya yansıdığı, özellikle Kürtlerin Şii ağırlıklı orduya güvenmediği ortaya çıkıyor. Başka bir deyişle Kürtlerle Araplar birbirine güvenmiyor.

SINIR SORUNU VE KERKÜK

Irak hükümeti ise Kürdistan Özerk Yönetimi'nin kontrolündeki toprakların; Erbil, Süleymaniye ve Dohuk vilayetleriyle sınırlı olmasından yana. Ninova. Diyala ve Kerkük’ün Kürtlere verilmesine karşı çıkıyor.

Irak’daki Amerıkan birlikleri komutanı Ray Odierno, Arapların ve Kürtlerin güçlerinin birleştirmelerinin, militanların saldırı düzenleme yolunda manevra kabiliyetini azaltacağını vurguluyor. Odierno, Amerikan askerlerinin Irak'ta kentlerle kasabalardan çekildikleri 30 Haziran tarihinden bu yana, Kuzey Irak'ın bazı bölgelerinde şiddet olaylarının arttığına dikkat çekiyor. El Kaide unsurlarını gerekçe gösteriyor.

Peki Irak bu yeni patlama noktasına nasıl vardı? 1991’deki birinci Körfez Savaşı’nın bitmesiyle Nisan 2003’te Bağdat’ın düşmesi arasındaki dönemde Iraklı Kürtler yarı özerk bir bölgede yaşadı. Yeşil Hat adı verilen gayriresmi sınır Diyala ve Kerkük’ün hemen kuzeyinden geçerek Ninova eyaletinin bir kısmını kesiyordu. Nisan 2003’te peşmerge ABD’ye Saddam’la savaşında yardım etti ve bu yardım sadece Kürt bölgesinde değil, Yeşil Hat’tın güneyinde de söz konusuydu. Ancak Kürtler savaş sırasında Kerkük’e girdi ve bir daha da çıkmadı, 6 yıl boyunca da nüfus kaydırarak çoğunluğun Kürtlere geçmesini sağladı. ABD yönetimi Kürtlerin yardımı bir anlamda Kerkük’le ödüllendirdi.

Irak Anayasasına Kerkük’ün geleceğinin bir referandumla karar verilmesini içiren 140 madde konuldu. Amerika Irak’ta yaptığı birçok yanlış gibi “140.madde diyetinin” de yanlış olduğunu daha sonra anladı. Çünkü Kerkük’te yapılan nüfus transferi nedeniyle olası bir referandumun galibinin Kürtler olacağı artık kesin. Ama Kerkük ne Kürtlere ne de Araplara bırakılacak durumda değil. Hem Irak’ın bütünlüğü hem de genel Amerikan çıkarları açısından tek bir grubun sorumluluğuna verilmek istenmeyen Kerkük referandumu bu yüzden defalarca ertelendi.

BİR TAŞLA ÜÇ KUŞ

ABD 2011 sonunda tüm askerlerini Irak’tan çekecek. En azından imzalanan anlaşma böyle. Ancak anlaşmanın satır aralarına bakıldığında, gerekli görülen hallerde Irak’ın ABD’yi geri çağırabileceği maddesi de var. Bu ayrıntı gözden kaçırılırken Irak Kürdistanı olarak anılan bölgenin sınırları ve Kerkük meselesi ABD çekilmeden önce büyük sorun yaratacak gibi görünüyor.

Amerikalı komutanının planı Eylül ayında, Irak içişleri ve savunma bakanlarıyla, peşmerge güçlerinin komutanı ve Kürdistan Özerk Yönetimi İçişleri Bakanı'nın da katılacağı üst düzey bir toplantıda ele alınacak. Bu adım ise ABD güçlerinin yerleşim bölgelerinden 30 Haziran’da çekilmiş olmasını sağlayan güçlerin statüsü anlaşmasına (SOFA) aykırı.

Öte yandan, Iraklı Kürtlerin ABD’nin çekilmesinden sonra bir Kürt-Arap çatışması ihtimaline karşı Amerikan ordusunun kendi bölgesinde konuşlanmasını, üsler kurmasını ve koruma görevine devam etmesini istiyor. Çünkü tarihsel ve siyasal nedenlerle Araplara güvenmiyor. ABD ise 2011 çekilmesi konusunda hala kuşku içinde.

Bu yüzden Amerikalı generalin kafasındaki plan özellikle Kerkük merkezli bir Amerikan şemsiyesi sağlanması, belli miktarda askerin Kerkük ve civarında konuşlanması. Böylece Kerkük’ün bir patlama noktasını olması engellenecek, Kürtlerin talebini karşılanacak, Amerika Irak’tan tamamen çıkmayarak bir taşla üç kuş vurulacak. Yani konu sadece masum bir güvenlik meselesinden kaynaklanmıyor