AB, meslek liselerini yabana atmıyor

Avrupa'nın, teknolojik yarışta mesleki eğitime büyük önem verdiğini belirten Prof. Dr. Kaykayoğlu'na göre, Türkiye AB sürecinde kendi mesleki eğitim sistemini oluşturmalı

Bahçeşehir Üniversitesi Meslek Yüksekokulu eski Müdürü ve Siemens Akademi Direktörü Prof. Dr. Ruhi Kaykayoğlu, Avrupa ülkeleri ve ABD başta olmak üzere dünyadaki eğitim sistemini yakından takip ediyor. AB ülkelerinin meslek eğitimini cazip hale getirdiğini anlatan Kaykayoğlu, sorularımızı yanıtladı..

Mesleki eğitimde temel sorun nedir?
Asıl sorun meslek liselerinin son 20 yılda değişen dünya eğitim sistemine, özellikle AB'deki mesleki eğitime ayak uyduracak bir şekilde yapılandırılmaması.

AB ülkelerinin yaklaşımı nasıl?
AB ülkeleri, 'Avrupa'nın yaratıcı, yenilikçi ve teknolojik yarıştaki en önemli özelliği mesleki eğitimdir' diyor. Mesleki eğitim olmadan Avrupa'nın 2010'da ne Amerika'yı ne de Uzakdoğu'yu yakalayabileceğinden bahsediyorlar.
Estonya, yeni bir ülke olmasına rağmen 1996'da mesleki eğitimini reforme etmeye başlamış ve 10 yılda bunu yapmış.

Gençler bu sözü sevmiyor
Ne yaptılar?
Estonya'nın ilk yaptığı şey; ülkedeki insanların kafasındaki mesleki eğitim stilini çalışmak oldu. Bizim Türkiye'de meslek ve ticaret kelimeleri çok kötü kelimelerdir. İkisini de sevmez bizim gençlerimiz. O zaman insanların beyin yapısını mesleki eğitim açısından bizim değiştirmemiz gerekiyor.

Bu imaj değişebilir mi?
Tabi değişir. Bunun için Estonya halkı bilgilendirdi. Toplumun mesleki eğitime olan ihtiyacını ortaya çıkarmak için çalışmalar yaptı. İlanlar astı. Siz Türkiye'de hiç mesleği özendiren bir poster gördünüz mü?

AB ülkelerinde yönlendirme var mı?
Tüm ülkelerde meslek liselerine yönlendirme var. Almanya, anaokulundan başlayarak çocukların eğilimlerini saptayıp yönlendiriyor. Ailelerle, öğrenciyle görüşülüyor. Bu 25 yıldır devam eden çok objektif bir uygulama.
Bu arada Amerika da mesleki teknik okullardan giden öğrenciler için Makine Teknolojileri Mühendisliği bölümleri açtı. Makine mühendislerinden daha rahat iş buluyorlar.

Türkiye'de nasıl olmalı?
Türkiye AB sürecinde devam edecekse kendi mesleki eğitim sistemini oluşturmalı. Bu yapı Avrupa'nın aynısı olmayabilir. Bize uygun sistemi bulmalıyız.

ÖSS'nin 'şanslıları'
Düz lise mezunları mı, meslek liseliler mi daha şanslı?
Avustralya, üniversite okuyan çocukların meslek yüksekokullarına geri dönüşünü formüle ediyor. Anlamışlar ki düz üniversite mezunu olmak iş sahasında fayda getirmeyecek.
Biz ise hâlâ üniversite kapısında kim şanslıyı tartışıyoruz.

Avrupa'da sistem nasıl işliyor?

Prof. Dr. Ruhi Kaykayoğlu'nun derlediği örneklere göre, bazı Avrupa ülkelerinde meslek eğitimi şöyle yapılıyor:

İTALYA
Mesleki eğitim (14 yaştan 17 yaşa) Istituto Professionale, Liceo Artistico, and Istituto di Arte da verilir. Süresi 3 senedir. Sonucunda 'Diploma di Qualifica' alınır. Diğer taraftan profesyonel mesleki eğitim veren kurumlar da var. Burada eğitim 5 sene. (14 yaştan 19 yaşa). Bütün bu programlar değişik diplomalarla sonuçlanır. (Diploma di Maturitç, Maturitç Classica, Scientifica, Linguistica, Artistica, Magistrale, Tecnica).

İRLANDA
Mesleki eğitim 2 yılda tamamlanır (16 yaştan 18 yaşa). 2 tür mesleki eğitim diploması verilir. Birinci yol; Mesleki İkinci Eğitim okuluna (Vocational Secondary School) 2 yıl devam ettikten sonra Uygulamalı Meslek Çıkış Sertifikası (Leaving Certificate Applied Vocational) alınır. İkinci yolda ise yine aynı okuldan "Leaving Certificate Vocational Programme" alırlar. Bu öğrencilere de "Leaving Certificate" derecesi uygulanır.

İNGİLTERE
Zorunlu eğitim 5 yaşdan 16 yaşa kadar. İlköğretim 6 yıldan oluşur. (5 yaşdan 11 yaşa). Bu eğitimde 2 yıl okul öncesi ve dört yıl ilk öğretimden oluşur. İkinci öğretim ise 11 yaşında başlayıp 16 yaşına kadar devam eder. Öğrenciler bu eğitim sonucu GCSE derecesine sahip olurlar. Öğrenciler bazı okullarda 2 sene daha kalarak General Certificate of Education Advanced Level (GCE A Levels) veya the General Certificate of Education Advanced Supplementary examinations (GCE AS examinations) dereceleri alırlar veya mesleki derece General National Vocational Qualifications) alırlar.

NORVEÇ
Mesleki eğitim ağırlıklı 1 eğitimden gelen öğrencilerin yükseköğretime geçiş için ek beceriler kazanmaları desteklenir ve yeni eğitim fırsatları yaratılır. Üniversiteye geçiş için ek eğitim almaları gerekir.

AVUSTURYA
Mesleki eğitim (14 yaştan-19 yaşa) alt ikinci öğretimden sonra gidilen meslek okullarında yapılır ve 5 yılda tamamlanır. Bu eğitimlerin sonucu "Reifeprüfung/ Matura"derecesi alınır ve herkes üniversiteye gitmeye hak kazanır. Diğer taraftan, 1997'de yeni bir uygulama olan Mesleki Sertifikasyon başlatıldı. Bu programdan, hem klasik üniversite hem de uygulamalı meslek üniversitelerine geçiş yapılıyor. Bu durumda bir yeterlik sınavına girmek gerekiyor.

Batılı öğrencinin ilgisi fazla

Türkiye'de meslek eğitiminin, tüm ortaöğretim kurumları içindeki payı yüzde 35.
Oysa "Eğitim Enternasyonali" verileri, birçok ülkede bu durumun tam tersi olduğunu gösteriyor.
Örneğin Çek Cumhuriyeti'nde, mesleki ve teknik programlar, yüzde 84'lük bir paya sahip. Avusturya'da bu oran yüzde 70'i, Polonya ve Macaristan'da yüzde 62'yi, Almanya'da yüzde 55'i buluyor.
Bazı ülkelerin genel programlara ve mesleki teknik programlara kayıt oranları şöyle:

Katsayıdan çok daha önemli sorunlar var

Marmara Üniversitesi Rektör Yardımcısı ve Teknik Eğitim Fakültesi kurucularından Prof. Dr. İrfan Güney, katsayının imam hatip okulları nedeniyle gündeme getirildiğini belirterek, meslek lisesi öğrencilerinin katsayıdan çok daha önemli sorunları olduğunu söyledi. Meslek lisesi öğrencilerinin, okurken haftanın 3 günü sanayiye gittiklerini belirten Prof. Dr. Güney, "Ancak orada çay getirip, fotokopi çektiriyorlar. Eğer böyle mezun ederseniz, katsayıyı ne yaparsanız yapın başarılı olmaz. Herkesin kendi evini düzenlemesi lazım. Bakanlık kendi evini düzenlesin, YÖK de üzerine düşeni yapsın" dedi. Mesleki eğitimin yükseköğretimdeki adresi olan teknik eğitim fakültelerinde yaşanan sıkıntılara da dikkat çeken Prof. Dr. Güney, "Mezunlar, ihtiyaç olmaması nedeniyle öğretmen olamıyor. Bu nedenle sanayiye gidiyorlar. Sorun da burada başlıyor. 'Yetkiniz ne?' diye soruyorlar. Çocuklar işi biliyor, el becerisine sahip, ancak unvan ve yetki sorunları var. Unvan ve yetki problemini çözmeyince sorun ortadan kalkmaz" dedi.

'İmam hatiplerin payı hiç az değil'

YÖK eski üyesi Öznal'ın raporuna göre, 'Katsayının meslek liseli lehine değişeceği' yaygın biçimde dile getirilince, sadece imam hatiplere talep artıyor

YÖK eski üyesi Erdoğan Öznal, mesleki eğitimi inceleyen raporunda, imam hatip liselerinin kendi alanlarının ilahiyat fakülteleri olduğunu belirterek, "Öğretmenlik programlarına öğretmen lisesi, çıkışlılardan daha fazla sayıda imam hatip lisesi çıkışlı mezunların yerleşebildiği bir sistemi savunmak, akla, bilime ve ülke gerçeklerine terstir" dedi.
İmam hatip liselerinin tüm meslek liseleri içindeki pay ve oranlarının çok az olduğu ve dolayısıyla bu konunun üzerinde çok fazla durulmaması gerektiği düşüncesinin iki açıdan doğru olmadığına dikkat çekilen raporda şöyle denildi:
"İmam hatip liselerini bir kefeye, diğer tüm meslek liselerini bir kefeye koyarak mukayese etmek yanlıştır. İmamlık, hatiplik ve Kuran kursu öğreticiliği yasaya göre bir meslek olarak kabul edildiğine göre, bunu turizm, makine, muhasebe gibi diğer mesleklerle mukayese etmek gerekir.

Katsayı öncesi yüzde 23'tü

Bu mukayese yapıldığında görülecektir ki, imam hatip liselerinin oranı yüzde 7'lerde dolaşırken, birçok mesleğin tüm mesleki ortaöğretim içindeki payları yüzde 2-3'lerde seyretmektedir. Bu nedenle, 'imam hatip liselerinin tüm mesleki ortaöğretim içindeki payı çok azdır, bundan korkulmaması gerekir' gibi söylemler doğru değildir, yanıltıcıdır.'
Raporda, katsayı uygulaması başlatılmadan önceki yıl olan 1998'de, imam hatiplerin meslek liseleri içindeki payının da yüzde 21 olduğuna dikkat çekildi. Bu orana göre, 5 meslek liseliden biri imam hatipliydi. Raporda, yaklaşık 200 mesleğin bulunduğu ortaöğretimde, bir mesleğe yüzde 21 oranında önem verilmesinin adil olmadığına da dikkat çekildi.
Raporda ayrıca, katsayıların meslek liseliler lehine değiştirileceği söyleminin yayıldığı zamanlarda, imam hatiplere giren öğrenci sayılarında yeniden artışlar olduğu vurgulandı. Aynı dönemde diğer meslek liselerinde ise bu oranda artış gözlenmedi.

Haber: Sibel Kahraman
Kaynak: