74 yıldır gizlenen Dersim raporu

İNTERNETHABER

ANKARA- CHP’li Onur Öymen’in sözleriyle yeniden gündeme gelen “Dersim olayları”nın geçmişi ve olayların nasıl önünün alınacağı dönemin Başbakanı  İsmet İnönü’nün 1935 yılında Atatürk’e sunulan çok gizli kayıtlı raporda yer alıyor.

İnönü’nün bölgeye yaptığı geziden sonra Atatürk’e sunulan raporun ardından Dersim planının uygulanması için hazırlıklar başlatıldı. Bazı bölümleri çok gizli tutulan raporun, sınırlı sayıda kişinin bilmesi gerektiği de vurgulandı.

İsmet İnönü’nün Atatürk’e sunduğu 1935 tarihli “gizli” kayıtlı raporda, Erzincan’da bulunduğu sırada, Dersimliler’in soyduğu vatandaşları dinlediğini belirtti. İnönü, bu durumu raporunda, “Soyulanlar adeta geçit yaptı” sözleriyle anlatıyor. Gazeteci-yazar Saygı Öztürk’ün yazdığı “İsmet Paşa’nın Kürt Raporu” kitabında, Atatürk’e sunulan raporun “Dersim” bölümünde şöyle denildi:

ÖNCE TÜRK KÖYLERİNİ DAĞITTILAR

“Hikâyeler çok acıklıdır. Amerika’da çalışarak biriktirdiği para ile dönerken soyulup dilenci haline gelmiş olanlar, bilmem kaç defa sürülerini kaptırarak artık hayvan beslemekten vazgeçmiş olanlar, tarlasına ve merasına gidemeyenler birer birer anlattılar. Dersim Kürtlerine karşı vaktiyle set olan Türk köyleri, dağılıp zayıflayarak ve Ermeniler kâmilen (tamamen) kalkarak Dersimlilerin istilasına karşı meydan tamamen boş kalmıştır.

Dersim’in çapulcu kolları

Erzincan yanındaki boş köyler, Dersim’in semiz halkı ile süratle dolmaktadır. Erzincan beyleri arazileri de işlemek için Dersimlileri maraba adı ile kullanmaktadır. Bu beylerin bir nevi Dersimli himayesine sığınmasıdır.
Bu köyler ve marabalar Dersim çapulcu kollarının içeri yayılması için menzil ve yatak rolü yapmaktadırlar. Az zamanda Erzincan’ın Kürt merkezi olmasıyla asıl korkunç Kürdistan’ın meydana gelmesinden ciddi olarak kaygılanmak yerindedir.”

DERSİM PLANINI BİR KAÇ KİŞİ BİLECEK

“İsmet Paşa’nın Kürt Raporu” adlı kitapta yer alan belgelere göre İnönü’nün raporunda Dersim ile ilgili bölüm büyük önem taşıyor. Raporun bu bölümü, “Dersim ıslahına bir program halinde tevessül edeceğiz (gireceğiz). Program, hazırlık, silahtan tecrit ve icap ederse iskân safhalarını ihtiva edecektir” diye başlıyor.

İşte Başbakan İnönü’nün “Dersim Planı”:
- Hazırlık ve silahsızlama üç senede olacaktır.
- Dersim vilayetini yeni usulde teşkil edeceğiz. Muvazzaf bir Kolordu Kumandanı, Vali ve üniformalı muvazzaf zabitler kaza kaymakamları olacaktır. Kaza memurlarından hiçbiri yerli olmayacaktır. Bulundukça, emekli zabitler memuriyetlere tayin olunacaktır.
- İlbaylık (valilik) dairesi bir Kolordu karargâhı gibi, fakat maksada elverişli olarak teşkil olunacaktır. Asayiş, yol, maliye, ekonomi, adliye, kültür, sağlık şubeleri olacaktır. İdama kadar infaz ilbaylıkta bitecektir. Adliye usulü basit, hususi ve kesin olacaktır.
- İlbaylığın, muhakeme etmek üzere Dersim haricinden istediği yerli alakalılar veya yatakları ilbaylığa göndermeye devlet teşkilatı mecburdur. Kazaların teşkilatı bu esasa göre yapılacaktır.
- İlbaylığın emrinde asgari 7 seyyar jandarma taburu bulunacaktır. Sabit jandarması ayrıdır. İlbaylığa yardım etmek Genel Enspektörlerin vazifesidir. İlbaylık bu teşkilat ile idareyi alacaktır.
- 1935 ve 1936’da yolları, karakolları yapılacaktır. 1937 ilk baharına kadar hazır olursa mürettep ve seferber 2. Fırka kuvvet ilbaylığın emrine 1937 ilk baharında verilecektir. Süratle bütün Dersim silahtan tecrit olunacak. İlbaylığın o zamana kadar tetkiki neticesinde kuvvetle yapılmasını tasavvur ettiği, hükümete bildirdiği icraat da yapılacaktır.
- Bundan sonra Dersim’e verilecek şeklin safhası başlayacaktır. Bütün bu tasavvurlar gizlidir.
- İlbaylık yol, orman işletme, çabuk ve kesin adalet gibi bir idare ile işe başlayacaktır.
- İlbaylığın lüzum göstereceği diğer ihtiyaçları temin etmek ve eğer Dersimliler bizim düşündüğümüz zamandan evvel harekete kalkarlarsa programı hemen tatbik etmek zaruridir.
- Bu tasavvurları İcra Vekilleri ve Genelkurmay Başkanı İlbay ve iki Genel Enspektör ve 3 ordu müfettişi şahsen bileceklerdir. Maiyet memurları bilmeyeceklerdir.