50 yıllık Çin-Hint krizinde çözüm umudu

50 yıl önce Himalaya sınırları konusunda savaşa giren Çin ve Hindistan için, nihayet bu sorunu çözme umudu belirdi.

Her iki ülkenin de üzerinde hak iddia ettiği bölgede gerilim 1950'lerde iyice tırmanmış, taraflar 1962'de bir ay süreyle çarpışmıştı.

Ancak Hindistan son dönemde, "Çin'e bir karış toprak bile verilemez" tavrını yumuşatma eğilimi gösteriyor.

Emekli General JJ Singh "Hint-Çin sınır anlaşmazlığını gidermek büyük önem taşıyor, bunun için de bir al-ver süreci gerekli" diyor.

"Hindistan topraklarının müzakere konusu olamayacağı pozisyonundan uzaklaşmak durumundayız" diyor.

General Singh halihazırda tam da sınır eyaleti Arunaçal Pradeş'in valisi. Çin, bu bölgenin bütününün kendisine ait olduğunu öne sürüyor.

Çin'de yayınlanan haritalarda bölge Güney Tibet olarak gösteriliyor. Bu hatla ilgili iddialar bu yıl başında Google'da yayınlandığında, Hindistan'da fırtına koparmıştı.

Her iki ülke de sıkça, komşusunu sınır ihlali ile suçluyor. Singh, bu durumun tarafların sınırı farklı yerlerde kabul etmesinden kaynaklandığını belirtiyor.

McMahon hattı önerisi

Vali Singh, çözüm için kimin ne taviz verebileceğine ilişkin doğrudan bir öneri getirmemekle birlikte, 1914'te İngiltere denetimindeki Hindistan'ın yöneticilerinden Sir Henry McMahon tarafından çizilen MCMahon hattının çıkış yolu sağlayabileceğini savunuyor.

Ancak Çin bu hattı kabul etmiyor.

Vali Singh'in, iki ülke arasında gelecekte bir savaş çıkabileceğinden söz edenlere sert şekilde çıkışması da dikkat çekici.

Singh, "Gelecek tahmini yapanlar ve uzmanların önce 2010'da, sonra 2012'de ve şimdi de 2020'de savaş tahmini yapma saçmalığına bir son vermesi gerek." dedi.

Uzman olarak anılan kişilerin, sahada olup bitenlerden bihaber olduğunu belirten Singh, "Çin ve Hint askerlerinin sınırda voleybol oynadıklarından haberleri yok" dedi.

İki ülke orduları arasında işbirliği, hatta ortak tatbikat planları bulunduğunu kaydetti.

Bu sözler, yönetimin komşusu ile yeni köprüler kurma niyetinin işareti olarak yorumlanıyor.

Hindistan Sosyal Bilimler Araştırma Konseyi'nden CJ Thomas "Çin'e komşu bir eyaletin valisi bu kadar önemli bir açıklamayı Delhi'nin rızasını almadan yapmış olamaz" diyor.

Singh bununla birlikte 'Çinli dostlarımız gelip halkın düşüncelerini öğrenmeli. Burada kimse Çin'in parçası olmak istemiyor" demeyi de ihmal etmedi.

Hindistan'daki Çin uzmanlarının büyük bölümü açıklamaları olumlu karşıladı.

Hindistan'ın eski Çin elçilerinden CV Rangnathan, "çözüm için pragmatik bir yaklaşıma ihtiyacımız var' dedi.

"Bu konuyu havada bırakamayız, çözüm için en iyi yol ise al-ver yaklaşımı" diye konuştu.

Uzun soluklu anlaşmazlık

Çin, Hindistan'ın kendisinin saydığı 90 bin km2'lik toprak üzerinde hak iddia ediyor.

Tartışmalı bölge iki ülkenin paylaştığı sınırın doğu yakasını oluşturuyor.

Hindistan 1950'lerden bu yana bölgede herhangi bir kesimi gözden çıkarmaya isteksizdi.

1960 yılında dönemin Çin Başbakanı Zhou Enlai'nin gündeme getirdiği bir takas önerisini de reddetmişti.

Bu plan, Çin'in McMahon hattını tanıması karşılığında, Hindistan'ın da Aksay Çin bölgesinde Çin denetimini kabul etmesini istiyordu.

Öneriyi geri çeviren Hindistan ise, tartışmalı bölgelerdeki denetimini pekiştirmek üzere 'ilerleme siyaseti' uygulamaya yöneldi.

Hindistan'ın Çin Savaşı kitabının yazarı Neville Maxwell gibi gözlemciler, 1962 savaşını bu siyasete bağlıyor.

Savaş sırasında Hindistan ordusu ağır bir yenilgiye uğramış, Çin neredeyse Assam ovalarına dek ilerledikten sonra günümüzdeki Tibet-Arunaçal hattına çekilmişti.