45 dolar yerine niye 490 dolar ödüyoruz

Başbakan Erdoğan ile birlikte İran'dan alınan 'pahalı doğalgaz' yeniden gündeme geldi. Türkiye Azeri gazını 45 dolara alırken, aynı kalitedeki İran gazı için tam 490 dolar ödüyor.

Peki ama neden?
Niye ucuz gaz varken pahalısını alıyoruz?

AL YA DA ÖDE

Bunun sebebi geçmişte yapılan yanlış enerji politikaları ve hiç düşünülmeden atılan bağlayıcı sözleşmeler.

Pahalı İran gazını alıyor olmamız da bu yüzden. Zira 1996 Ağustos'un Türkiye, İran ile  'al ya da öde' anlaşmasının altına imza attı. Bu anlaşmaya göre Türkiye gazı almasa dahi parasını ödemek zorunda. Nihayetinde 2008 ve 2010 yıllarında al ya da öde açığına düştü ve almadığı gazın parasını da ödedi.

İRAN İLE OLAN ANLAŞMA

Bu tür anlaşmalar alt yapı gerektirdiği için uzun dönemli ve bağlayıcı maddelerle yapılıyor. İran ile yapılan anlaşma da 25 yıllık. 1996'da yapılan anlaşma 2021 yılında bitecek. Anlaşmaya dönemin Başbakanı Necmettin Erbakan imza atmıştı. Anlaşma yıllık 10 milyar metreküp için. Türkiye 25 yıl boyunca her yıl tahaahhüt ettiği asgari kısmını almak ya da parasını ödemek zorunda. Asgari alım ise kontrat miktarının yüzde 75-80 civarı.

AZERBAYCAN İLE OLAN ANLAŞMA

Türkiye doğalgaz zengini Azerbaycan ile ise 2011 yılının Mart ayında sözleşme yaptı. 45 dolarlık Azeri doğalgazını bu anlaşma uyarınca 15 yıl boyunca satın almakla yükümlüyüz. Azeri gazı için yapılan anlaşma yıllık 6.5 milyar metreküp doğalgaz alımı üzerine. Aynı şekilde Azerilerden de gaz almasak dahi parasını ödemekle yükümlüyüz. Buna take or pay (Al ya da öde) deniyor.

İran ve Azerbaycan doğalgazı aynı hattan taşındığından (Doğudan gelen gaz) kompresör istasyonlarının sağlıklı çalışması gerekir. Fakat asgari alımlar ve al ya da ödeler nedeniyle boru hattı yetersiz kalıyor. Bu sebeple de Türkiye 45 dolarlık doğalgaz yerine 490 dolarlık gaz tüketiyor.