12 Eylül Darbesi veya 1980 İhtilali, Türk Silahlı Kuvvetlerinin 12 Eylül 1980 günü emir-komuta zinciri içinde gerçekleştirdiği askerî müdahale. 27 Mayıs 1960 darbesi ve 12 Mart 1971 muhtırasının ardından Türkiye Cumhuriyeti tarihinde silahlı kuvvetlerin yönetime üçüncü açık müdahalesidir. Bu müdahale ile Süleyman Demirel'in Başbakan'ı olduğu hükümet görevden alındı, Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi, 1970 sonrasında değiştirilen 1961 Anayasası uygulamadan kaldırıldı ve Türkiye siyasetinin yeniden tasarlandığı bir askerî dönem başladı. Bu dönem yaklaşık dokuz yıl sürdü. 12 Eylül 1980 ardından partiler lağvedildi, parti liderleri önce askerî üslerde gözetim altında tutuldu, ardından yargılandı. 12 Eylül Darbesi'nin bu ülkenin ruhunda ve vicdanlarında çok derin yaralar açtı. İşte 12 Eylül'ün acı bilançosu... 650.000'den fazla kişi göz altına alındı. 1 milyon 683 bin kişi fişlendi. 210 bin dava açıldı ve bu davalarda 230 bin kişi yargılandı 7 bin kişi için idam cezası istendi. 517 kişiye idam cezası verildi. 50'si infaz edildi. 98.404 kişi "örgüt üyesi" olarak yargılandı. 98.404 kişi "örgüt üyesi" olarak yargılandı. 388.000 kişiye pasaport verilmedi. 14.000 kişi vatandaşlıktan çıkarıldı. 30.000 kişi mülteci olarak yurt dışına gitti. 300 kişi kuşkulu şekilde öldü. Cezaevlerinde 299 kişi yaşamını yitirdi. 171 kişinin "işkence"den öldüğü belgelendi. 95 kişi "çatışmada" öldü. 16 kişi "kaçarken" vuruldu. 73 kişiye "doğal ölüm" raporu verildi. 14 kişi "açlık grevinde" öldü. 43 kişinin "intihar ettiği" bildirildi. Tüm grevler yasaklandı. 23.677 derneğin faaliyeti durduruldu. 937 film "sakıncalı" bulunduğu için yasaklanırken, bir çoğu da kısmî sansüre uğradı. 30.000 kişi işten atıldı. 3.854 öğretmen, 120 akademisyen işlerinden ihraç edildi. 47 hâkimin işine son verildi. 13 büyük gazete için 303 dava açıldı. 400 gazeteci için toplam 4 bin yıl hapis cezası istendi. Gazetecilere 3 bin 315 yıl 6 ay hapis cezası verildi. 300 gazeteci saldırıya uğradı. Gazeteler 300 gün yayın yapamadı.