2005'te IMF'siz dönem başlıyor

Türkiye'nin IMF kıskacından kurtulacağı 2005 başından itibaren uygulayacak 3 yıllık program, Devlet Bakanı Ali Babacan'ın başkanlığında az sayıda ekonomi bürokratınca hazırlandı. Temelini, Türkiye'yi sık sık ekonomik krizlere sürükleyen döviz, faiz ve borsa sisteminin disiplin altına alınması oluşturdu. GELECEĞE YATIRIM İMKANI Bunun için faiz, döviz ve borsada vadeli işlem piyasalarının kurulması öngörüldü. Piyasanın işleyiş şekli, "Hisse senedi, döviz ve faizin, 3 ve 6 ay ile 1 yıl sonraki rakamı belirlenecek. Elinde bu değerlerden bulunan kişi, bu vadeler için önceden satış yaparak yatırımını güvenceye alacak" diye tanımlandı. HERKES ÖNÜNÜ GÖRECEK Sstemden beklenen fayda da şöyle sıralandı: "Borsanın en ufak bir haber yüzünden dalgalanması önlenecek. Alıcı ve satıcılar, dövizdeki ani değişikliklerden etkilenmeyecek. FaizlerDE belirsizlik, büyük ölçüde ortadan kalkacak. Vatandaşlar, 1 yıl önceden 1 yıl sonrası için bankalardan kredi alabilecek." Ekonomide krize son Büyük ölçüde tamamlanan ve 2005'ten sonrasına yönelik yeni ekonomik program, faiz, döviz ve borsanın kriz yapan etkisini yok etmeyi amaçlıyor Babacan'ın, "Türkiye'nin ihtiyaçlarıyla örtüşen, sosyal boyutları önemseyen, Türkiye gerçeklerine uyan, kredibilitesi yüksek bir program" diye tanımladığı ekonomik program, özellikle faiz, döviz ve borsa sistemine devrim niteliğinde yenilikler getiriyor. Tercuman'ın ele geçirdiği "Az sayıda ekonomi bürokratıyla oldukça gizli yürütülen yeni programın taslak çalışmaları"na göre, programın ana yapısını döviz, faiz ve borsa sisteminin kriz üreten yapıdan çıkarılması oluşturuyor. DALGA KIRAN SİSTEMİ IMF'nin herhangi bir müdahalesi olmadan hazırlanan programla birlikte 6 ay hatta 1 yıl sonrasının faiz, döviz ve hisse senedi fiyatlarını bugünden bilmek, bu fiyatlar üzerinden alım ve satım yapmak mümkün olacak. Sistemin, bir anlamda faiz, döviz ve hisse senedi fiyatlarındaki ani değişimi önleyen bir dalgakıran görevi görmesi, halen yatırımcı açısından büyük belirsizliklerin yaşandığı bu alanın, "yatırımcı barınağı"na dönüştürülmesi hedefleniyor. HERŞEY VADELİ Yeni ekonomik program çerçevesinde; faiz, döviz ve borsada günlük işlemin yanısıra, "vadeli" işlemler devreye sokulacak. Bu amaçla vadeli faiz, vadeli döviz ve vadeli borsa adında üç ayrı vadeli işlem piyasası kurulacak. Bu sistem sayesinde 1 yıl sonrasının faiz, döviz ve hisse senedi fiyatlarının bugünden bilinmesi, dolayısıyla krize yol açan bu alandaki belirsizliklerin ortadan kaldırılması sağlanacak. Vadeli işlemler piyasasının genel piyasa içerisindeki ağırlığının artması için çeşitli önlemler devreye sokulacak. IMF'YE ANLATILACAK Türkiye'de, daha önce vadeli döviz piyasası denendi. Ancak, sistemin daha başında yaşanan ekonomik krizler ve siyasi belirsizlikler sistemin ölü doğmasına yol açtı. Ekonomi yönetimi, geçmişten farklı olarak hem enflasyonun düşük seyretmesi, hem siyasi belirsizliğin ortadan kalkması hem de sıkı mali bütçenin sağladığı güven ortamı sayesinde sistemin kolaylıkla işleyebileceğini düşünüyor. Yeni programın en önemli ayaklarından birini oluşturan bu sistem, programın önemli bir bölümüyle birlikte 9'uncu gözden geçirme için sonbaharda Türkiye'ye gelecek IMF heyetine anlatılacak. IMF ile mutabakata varılması halinde yeni program kamuoyuna tanıtılacak. Vadeli piyasalar böyle çalışacak: Vadeli borsa işlemleri piyasası: Vadeli borsa piyasasında hisse senetleri günlük değil haftalık, aylık, 6 aylık hatta 1 yıllık vadeler üzerinden işlem görecek. Örneğin elinde THY hisse senedi olan vatandaş 3 ay 6 ay veya 1 yıl sonra bu hisselerini satacağını sisteme girerek bildirecek. Vadeli piyasada bu senedin o tarihlerdeki değeri belirlenecek. Alıcılar oluşan değer üzerinden 1 yıl sonra THY hissesi için alım yazdıracak. Alış ve satış işlemi o vadenin sonunda belirlenen değer üzerinden gerçekleşecek. Hisse senedi fiyatında o zamana kadar oluşacak düşüş veya yükselişin yol açtığı riski alıcı ve satıcı üstlenmiş olacak. Bu işlem borsadaki tüm kağıtlar için geçerli olacak. Hisse senetlerinin en az 1 yıllık fiyat seviyesi şimdiden görülebileceği için borsanın en ufak bir haber yüzünden dalgalanması önlenmiş olacak. Vadeli faiz işlemleri piyasası Faizde özellikle Hazine'nin borçlanma senetlerinde ve spot piyasada kısmen vadeli işlem yapılıyor. Ancak, getirilecek yeni sistem özellikle kredi faizlerinde tam anlamıyla vadeli piyasanın oluşmasını sağlayıp belirsizliği yok edecek. Buna göre, örneğin 6 ay sonrası için 100 milyar liraya ihtiyacı olan bir vatandaş, bankaya bugünden gidip 6 ay sonrasının kredisini isteyecek. Piyasada oluşan faiz üzerinden kredi anlaşması yapılacak. Banka, önceden belirlenmiş faiz üzerinden 6 ay sonra krediyi verecek. Bu süre içerisindeki faizlerde yaşanacak artış veya düşüş bu anlaşmayı bozmayacak. Bu yolla bankalar ve yatırımcılar üzerindeki faiz riskinin ortadan kaldırılması hedefleniyor. Vadeli döviz işlemleri piyasası Aynı şekilde halen günlük belirlenen dövizin 3 ay, 6ay hatta 1 yıl gibi vade sonundaki fiyatı belirlenecek. Döviz piyasasında bugünden örneğin 1 yıl sonrası için belirli miktarda döviz belirli bir kurdan satın alınabilecek. Dövizin 1 yıl sonraki fiyatını alıcı ve satıcılar vadeli işlemler piyasasında kendileri belirleyecek. Bu sayede piyasaya giren alıcı ve satıcılar dövizdeki ani değişikliklerden hiçbir şekilde etkilenmeyecek. Döviz, bugün olduğu gibi dalgalı döviz kuru sistemiyle günlük olarak yine belirlenmeye devam edecek. Alıcı ve satıcılar, ekonomik ve siyasi sisteme duyulan güven oranında vadeli sisteme girip kendilerini ani oluşacak risklere karşı bir anlamda sigorta etmiş olacaklar. Kaynak: D.B Tercüman