17 milyar liralık tartışma

Başbakan Tayyip Erdoğan’ın hafta sonunda yapılan DEİK Genel Kurulu’nda, “ABD’de olduğu gibi artık marketlerde ecza ile ilgili standlar kurulmasına yönelik çalışmayı ayrıca yürütüyoruz” demesi, 17 milyar liralık pazarda “ABD’deki ilaç satış sistemi Türkiye’de uygulanır mı” tartışmasını başlattı.

Eczacılar, Başbakanın sözünü ettiği çalışmayı tehdit olarak algılarken, ilaçcılar mevcut sistemin tamamen değiştirilmesinin yeni sorunlar yaratabileceğini ileri sürdü. Başbakan’ın sözünü ettiği ‘markette ilaç satışı’ uygulamasının dünyada farklı örnekleri bulunuyor. Ancak tüm ilaçların marketlerde satılması gibi bir uygulama yok. ABD’de ilaçlar, markete girmeden önce ‘reçeteli’ ve ‘reçetesiz’ olarak ikiye ayrılıyor.

Türkiye’de ayrım kağıt üzerinde
Başbakan Erdoğan’ın kastettiği ABD sistemi hakkında, ABD’nin en büyük ilaç şirketlerinden birinin Türkiye Politikaları’ndan Sorumlu Müdürü ile konuştuk. Türkiye’de konuyla ilgili herhangi bir genelge, yasa ya da hazırlık olmadığı için adının açıklanmasını istemeyen yetkili, birçok ülkede reçetesiz ilaçların geri ödenmediğine dikkat çekti. Reçetesiz ilaçların ilk bakışta bu uygulama için uygun göründüğüne ancak toplamda ciddi rakam oluşturduğuna dikkat çeken yetkili, “Türkiye’de de benzer yapı var. Ağrı kesicinin maliyeti 1 lira ama doktora yazdırılınca 8-9 lira olabiliyor” dedi.

Eczacılar markette çalışıyor
Antibiyotik, hipertansiyon, kolesterol ilaçlarının reçeteli kategorisinde değerlendirilmesine karşın, eczaneye gidildiğinde reçetesiz olarak da hastaya verilebildiğine dikkat çeken yetkili, ABD’deki sistemle bu noktadan bağlantı kurarak, şu bilgileri verdi: “ABD’de 2 tür ilaç var; reçeteli ve reçetesiz. Reçetesiz ilaçların gıda ürünlerinin satıldığı reyonlar gibi reyonları var ve orada satılıyorlar. Reçeteli ilaçlar için markette özel bölüm kuruluyor, ‘fanus’ gibi kapalı. İlaçlara kimsenin ulaşamayacağı bir bölme. İçinde bir eczacı görevli oluyor. Reçetenizi eczaneye verir gibi veriyorsunuz. İlacınızı alıyorsunuz. Ama reçetesiz ilaçları, gidip normal marketteki reyondan seçebiliyorsunuz. Wall-Mart gibi marketlerin de fanusa benzeyen bir köşesi var. Orada da eczacı duruyor ve reçeteli ilaçlarınızı veriyor. Yani oradaki eczacı istihdamı, marketlere kaymış oluyor. ABD’de supermarketin içindeki fanusta eczacı ya da bu işin sertifikasına sahip bir kişi durmak zorunda.”

ABD’de 3 yöntemle satılıyor

ABD’de ilaç satış sistemini Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) düzenliyor. Bu düzenlemeye göre 3 yöntemle ilaç satılıyor. Yöntemler şöyle:

İlaç standları: Marketteki reçetesiz ilaçların yer aldığı standlar, genellikle temizlik malzemelerinin bulunduğu bölmelerin karşısında yer alıyor.

Özel bölmeler: Reçeteli ilaçlar için marketlerin içinde fanusa benzeyen özel bir bölüm yer alıyor. Burada ilaçları eczacı veriyor.

Drugstore’lar: Reçetesiz ilaçların yanı sıra kozmetik ve besin takviyesi gibi ürünlerin de satıldığı zincir eczaneler.

Cilt bakım ürünü de kalp ilaçları da var
ABD’deki Drugstore sistemi sağlık ve kozmetik ürünlerini tüketiciye birlikte sunuyor. Besin takviyeleri, doğal sağlık ürünleri, sağlık destek ürünleri ve kozmetik ürünler drugstore’larda satılıyor. Vitaminlerin de yer aldığı bu marketlerde kişisel bakım konusundaki hemen hemen tüm ürünleri bulmak da mümkün. ABD’nin en büyük drugstore zincirlerinden Wallgreens’in internet sitesinde yer alan kategoriler ise şöyle: “Güzellik, sağlık ve iyi hissetme, evde tedavi, kişisel bakım, kontakt lens ve ‘alerji, hamilelik, tansiyon, grip, kalp sağlığı, zayıflama ve diyabetik’ kategorilerinin bir arada yer aldığı ‘Healt shops’tan oluşuyor. Marketlerde bulunabilen en yaygın reçetesiz ilaçlar ise şöyle: “Parasetamol, ateş düşürücü, ağrı kesici, ishal ve kabız ilaçları, vitaminler, antiseptikler, yara temizleyiciler, tropikal olarak kullanılabilen düşük dozlu kremler, pomadlar, yara temizleyiciler, yanık kremleri.”

Avrupa ülkelerinde uygulama nasıl

ALMANYA’da reçeteli-reçetesiz ilaçların marketlerde satışı yasak. Eczanede satılan ilaç, marketke satılamıyor. Sadece Bitkisel destek ürünleri marketlerde satılabiliyor.

FRANSA’da büyük mağazalarda ilaç satışı yasak. Ancak para-pharmacie denilen eczaneler yalnızca bakım kremleri, parfüm, sabun gibi güzellik ve sağlık ürünleri satma yetkisine sahip. Burada satış para-pharmacie (eczacı) diplomasına sahip olmak zorunda. Doktor reçetesi sunulduğunda ilaç bedeli devletçe geri ödeniyor. Yoksullar ve göçmen yabancılar CMU denilen sistemle, ilaçları bedava alabiliyor. Leclers şirketi, büyük mağazalarda da serbest satış için lobi yapıyor.

İTALYA, Hollanda ve Avrupa’da sağlığın özelleştiği ülke olan ingiltere’de, ilaçlar eczanelerde satılıyor. İtalya’da geçen yıl, marketlerde de ilaç satılmaya başlandı.