150 bin mi 300 bin mi?

Kocaeli Üniversitesi (KOÜ) İktisadi İdari Bilimler Fakültesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. İbrahim Güran Yumuşak'ın derlediği bilgiye göre, bazı kaynaklarda 150 bin, bazılarında 300 bin Türk askerinin şehit olduğu Çanakkale Savaşı'nda en fazla şehit veren il 3 bin 274 kişi ile Bursa. Bursa'yı sırasıyla Balıkesir, Konya, Kastamonu ve Denizli izliyor. 2 bin 258 Denizlili şahidin 279'unun adı Mehmet, 203'ünün Ali, 132'sinin Hüseyin. Denizlili şehitlerin yüzde 26'sı 16-25 yaş arasında.

Yrd. Doç. Dr. İbrahim Güran Yumuşak, AA muhabirine yaptığı açıklamada, ''Çanakkale Savaşı'nda Yitirilen Beşeri Sermaye'' adlı çalışmasında savaşa dair bazı bilgileri derlediğini, Çanakkale Savaşı ve sonrasında yitirilen insanların sayısı konusunda farklı rakamlar verildiğini, özellikle şehitlerin sayısı konusunda birbirine yakın, ancak daha ziyade şehit tanımı farklılıklarından kaynaklanan değişik rakamların telaffuz edildiğini söyledi.

Değişik kaynaklarda savaş sırasında 150 bin ile 300 bin Türk askerinin şehit olduğunun belirtildiğini ifade eden Yumuşak, kayda alınmadan gönüllü olarak savaşa katılanların sayısı konusunda ise herhangi bir bilginin olmadığını belirtti. Askeri kaynaklarda sadece cephede ölenlerin şehit kabul edildiğini dile getiren Yumuşak, Ericson'un Osmanlı kaynaklarından derlediği rakamlarda, muharebede şehit olanların sayısının 56 bin 643, sakat kalanların 97 bin 7, kaybolanların 11 bin 178 olarak verildiğini bildirdi.

Moorehad'ın ''Gelibolu'' adlı eserinde Çanakkale Savaşı'nda Türk tarafının toplam zayiatının 251 bin 309 olarak verildiğini, bu sayının yüzde 20'den biraz fazlasının cephede şehit olanlardan, geri kalanının ise kayıp, hastalıktan ölen, yaralı ve hastalanıp geri gönderilenlerden oluştuğunun belirtildiğini dile getiren Yumuşak, Çanakkale Boğaz Komutanlığı tarafından yayınlanan resmi bilgi ve belgelere göre düzenlenen tabloda ise cephede şehit olanların sayısının 589'unun subay olmak üzere 57 bin olduğunu belirtti. Yumuşak, şehit, yaralı, kayıp ve esir olarak yitirilen subay sayısının ise bin 633, tüm askeri personelle birlikte toplam rakamın yaklaşık 200 bin civarında olduğunu dile getirdi.

SAVAŞA OSMANLININ TERK ETTİĞİ TOPRAKLARDAN DA KATILANLAR OLMUŞ
Çanakkale Savaşı'na Anadolu topraklarının yanı sıra Osmanlı Devleti'nin terk ettiği topraklardan da katılım olduğunu anlatan Yrd. Doç. Dr. Yumuşak, Suriye ve Filistin'den 787, Lübnan ve Irak'tan 117, Kosova'dan 65, Yunanistan'dan 45, Makedonya'dan 31, Arnavutluk'tan 27, Bulgaristan'dan 21 kişinin şehit olduğunu bildirdi.

Anadolu'da en fazla şehit veren ilin 3 bin 274 kişi ile Bursa olduğunu, Bursa'yı 3 bin 3 kişi ile Balıkesir, 2 bin 683 kişi ile Konya, 2 bin 527 kişi ile Kastamonu, 2 bin 258 kişi ile Denizli'nin izlediğini, en fazla şehit veren köyün ise 25 kişi ile Kastamonu'nun Güzlük köyü olduğunu belirten Yumuşak, ''Çanakkale türküsü olarak bilinen, 'Çanakkale içinde vurdular beni' diye başlayan türkünün Kastamonu kaynaklı olması şehit sayısının fazlalığının diğer göstergesidir'' dedi. Yumuşak, Denizlili şahitlerin 279'unun adının Mehmet, 203'ünün Ali, 189'unun Mustafa, 160'ının Ahmet, 132'sinin Hüseyin, 128'inin osman, 111'inin İbrahim olduğunu da söyledi.

''SAVAŞANLAR ARASINDA ÇOCUK YAŞTA OLANLAR BİLE VAR''
Çanakkale Savaşı'na katılıp şehit olanların yaşı konusunda fikir sahibi olmak amacıyla Denizlili 315 şehidin yaş dağılımlarının incelendiğini, inceleme sonucunda şehitlerin yüzde 35'inin 26-30, yüzde 27'sinin 31-35, yüzde 26'sının 16-25, yüzde 12'sinin 36 yaşın üzerinde olduğunun belirlendiğini ifade eden Yumuşak, ''Şehitlerin 26'sının 16-25 yaş arasında olması her dört kişiden birinin 25 yaşın altında olduğunu göstermektedir'' dedi.

Çanakkale Savaşı'nda şehit olanların eğitim durumlarına ilişkin kesin bilgilere ulaşmanın mümkün olmadığını dile getiren Yrd. Doç. Dr. İbrahim Güran Yumuşak, şunları kaydetti: ''Şehitlerin eğitim durumları hakkında farklı bilgi ve belgeler bulunmaktadır. Ancak genç ve okul çağındaki nüfusun askere alınmasına ilişkin kanun çıkarılması bizlere önemli fikirler vermektedir. Çanakkale Savaşı'nda öğrencilerin de yer aldığına dair diğer bir bulgu ise liselerde okuyan öğrencilerin sayılarıdır. Birçok lisenin sayısı savaş yılları sırasında azalmış, hatta seferberlik nedeniyle eğitime ara verilmiştir.''