127 bin kişi köyüne döndü

Doğu ve Güneydoğu’daki terör nedeniyle köylerini terk eden 353 bin 288 kişiden 127 bin 820’si ‘Köye Geri Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi’yle yurduna geri döndü.

Gelenlerin önemli bir kısmını orta yaşın üstü grup oluştururken büyük şehirde yetişen ikinci neslin ise köye dönme konusunda isteksiz davrandığı belirtiliyor. Proje kapsamında kesin dönüş yapanlar, şehir hayatına göre daha mutlu olduklarını ifade ediyor.

8 yılın ardından köyüne dönen binlerce kişiden biri olan 69 yaşındaki Hüseyin Yıldız, şimdi bağı-bahçesiyle uğraşıyor. “Şehirde bir gün aç, bir gün toktuk.” diyen Yıldız, şimdi sebze meyve yetiştirdiğini söylüyor. Torunlarıyla yaşayan Hüseyin dedenin tek endişesi tekrar baş gösteren terörist saldırılar.

Köye en fazla dönüş 20 bin kişi ile Hakkari'ye, en az dönüş 56 kişiyle Elazığ'a gerçekleşmiş. Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri'nde 14 şehire (Adıyaman, Ağrı, Bingöl, Bitlis, Hakkari, Muş, Tunceli, Van, Elazığ, Batman, Diyarbakır, Mardin, Siirt ve Şırnak) şimdiye kadar 127 bin 820 kişi kesin geri dönüş yaptı. Terörün aktif olarak başladığı 1987'den 1999 yılına kadar geçen zamanda en fazla acının yaşandığı Diyarbakır'da 43 bin 216 kişi göç etmek zorunda kaldı.

Bunlardan 19 bin 335'i geri dönerek şimdi köyünde yaşıyor. Mağdur köylerden biri de Şaklat. Güvenlik gerekçesiyle boşalan 3 bin 688 köyden biri olan Diyarbakır'ın Kocaköy ilçesine bağlı Şaklat köyü 1993 yılında sessizliğe terk edildi. Aynı yıl Şaklat köyünün hemen yanı başında güvenlik güçleri ile PKK teröristleri arasında çıkan çatışmada 16 asker şehit edilince köylüler doğup büyüdükleri yerleri terk etmek zorunda kaldı.

Acı dolu geçen 8 yılın ardından Şaklatlılar, 2001 yılında köylerine geri dönmeye başladı. Şaklat'a halen 110 hane geri dönmüş durumda. Nüfusu 1200 civarında olan köyün su, yol, elektrik ve telefon sorunu çözüldü. Harabeye dönen evlerinin yerine köylüler devletin sağladığı yardımlarla yeni evler yapmış.

Şaklat'a dönen 110 aileden biri de Hacı Hüseyin Yıldız'ın ailesi. Hüseyin Yıldız, köyünden zorunlu göç ettikten sonra şehirdeki 8 yılı sefalet içerisinde geçirdiğini “Bir gün toktuk, bir gün aç.” ifadesiyle anlatıyor. Çocukları ve torunlarıyla mutlu bir şekilde tarlasında çalışan 69 yaşındaki Yıldız'ın şimdi “bahçesinde her türlü sebzesi, bağında meyvesi” var.

Hüseyin Yıldız, “Şehirde hayat yok. Şehirde kalsaydık çoluk çocuk işsizlik ve açlıktan ya hırsız olacaktı ya da kapkaççı.” diyor. Hüseyin dedenin tek derdi tekrar baş gösteren terörist saldırılar. Eski acıları yaşamak istemediklerini dile getiren Yıldız, “Eğer huzurunuz varsa çadırda bile yaşayabilirsiniz. Bu acıyı biz 1993'te yaşadık.” diyor.

Şaklat'ın bir başka sakini ise, 32 yaşındaki Mehmet Yalçın. Köylerini boşaltırken bütün mal varlıklarını kaybettiklerini belirten Yalçın, her şeye rağmen köylerine döndükleri için mutlu olduklarını söyledi. Mehmet Yalçın, “Şehirdeyken tüketiciydik, şimdi 9-10 yaşındaki çocuklar bile bahçelerde çalışarak üretiyor. Serseri olmaktan kurtuluyorlar.” şeklinde konuşuyor.

Köyünden göç ettikten sonra akşam sofrada yiyecek bir şey bulmak için çalışmak zorunda kalan 65 yaşındaki Kemal Kılıç ise köy camiinin avlusunda yaşıtlarına acıları değil, tatlı anılarını anlatıyor. Kılıç, “Göçten sonra Balıkesir, Manisa ve Sakarya gibi şehirlerde zeytin, fındık ve pamuk toplamak zorundaydık. Ekmek parası için her gün farklı bir yere gitmek zorundaydık. Ama şimdi arkadaşlarımızla birlikteyiz. Çalışmak zorunda değiliz, çünkü zaten gençlerimiz çalışıyor.” diyor.

Öte yandan köye dönüş projesiyle ilgili bilgi veren Muş Valisi İbrahim Özçimen, yerleşime kapalı köy olmadığını söyledi. Özçimen, Muş'ta 31 köy ve 54 mezranın geri dönüş projesi kapsamında olduğunu belirterek, “24 bin 451 kişiden, 4 bin 88 vatandaş müracaat etmiş.

Bunlardan 2 bin 910 vatandaşın faydalanması uygun görülmüş. 12 köyde toplam 342 vatandaşa ev yapmaları için malzeme yardımı yapılmış. Bu kapsamda, 3 trilyon 204 milyar ödenek gönderilmiş.” dedi. Mardin Valisi Temel Koçaklar da 15 bin 457 kişinin köye geri dönüş yaptığını açıkladı. Koçaklar, “Şu anda geri dönüş olgusu henüz gerçekleşmeyen 2 köyümüz ile dönüş için müracaatı olmayan 69 mezramız bulunmaktadır.

Yerleşim birimlerine enerji, ulaşım, içme suyu, haberleşme, eğitim ve sağlık gibi hizmetlerin verilebilmesi için çalışmalarımız hızla devam etmektedir.” diye konuştu. Mardin'de de bu kapsamda 733 aileye 4 bin 591 koyun, bin 800 aileye de 6 bin 350 ton çimento yardımı yapıldı. Yurtdışına giden ve 94 kişiden oluşan 16 Süryani ailesi de 10 köy ile 7 mezraya geri dönüş yaptı.

Batman'da 127, Şırnak'ta 217, Hakkari'de 174, Diyarbakır'da 433, Siirt'te 206, Mardin'de 230, Bitlis'te 94, Bingöl'de 102, Elazığ'da 15, Kars'ta 12, Muş'ta 23, Van'da 68, Iğdır'da 5, Maraş'ta 17, Erzurum'da 9, Dersim'de 271, Erzincan'da 2, Ağrı'da ise 45 köy güvenlik gerekçesiyle boşaltılmıştı.

İçişleri Bakanlığı verilerine göre, Güneydoğu ve Doğu'da, terör gerekçesiyle 3 bin 688 köy ve mezra boşaltıldı. Toplam 353 bin 288 kişi göçe zorlandı. Bunlardan 127 bin 820'si, Köye Dönüş Projesi kapsamında evlerine döndü. Köye Dönüş Projesi kapsamında güvenlik gerekçesiyle bölgede 'Geçici İkamet' uygulaması var. Ancak geçici ikamette vatandaşlar yol, su ve enerji sıkıntısı yaşıyor.

İhtiyarlar köylerine dönmek, gençler şehirde yaşamak istiyor

Genç kuşaklar köye geri dönüş projesine ilgi göstermiyor. Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aytekin Sır, bu durumu "Şehirde daha iyi ve rahat şartlar bulan gençler toprakla uğraşmak istemiyor." diyerek açıklıyor.

Gençlerin şehir hayatına çabuk adapte olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Sır, "Yaşlılar, yeni bir topluma katıldıklarında uyum sağlamakta zorlanıyor. Dolayısıyla arkadaşlarının bulunduğu yere gitmek istiyorlar." diyen Aytekin Sır, "Göç ister zorla olsun ister gönüllü olsun yaşlılar hep doğup büyüdükleri yere dönmek isterler.

Çünkü onlar şehirde yalnızdır. Köylerine dönüp topraklarıyla uğraşmak ister. Gençler ise, kentin cazibesine kapılıp kurdukları yeni arkadaş ortamlarından ayrılmaz. Örneğin Almanya'ya giden anne-babalar hep dönmek isterler; ama ikinci, üçüncü kuşak nesiller geri dönmeyi düşünmezler bile. Bölgede yaşanan göçte de durum farklı değil." şeklinde konuşuyor.

Haber: Mehmet Gökçe
Kaynak: