100 temel esere itiraz var

Millî Eğitim Bakanı Sayın Doç.Dr. Hüseyin Çelik, “çocuklarımızın anadillerini zenginleştirmelerine katkı sağlanması” ve “okuma alışkanlığı kazandırılması” amacı ile 15 Temmuz 2005 tarihinde “İlköğretim Öğrencileri İçin 100 Temel Eser” listesini açıklamıştı. Bakanlığın, ortaöğretim öğrencileri için açıkladığı 100 Temel Eser’in birinci basamağı kabul edilebilecek ikinci listenin hazırlanma aşamaları bilinirse, bu listenin daha sağlıklı değerlendirileceğini düşünüyorum. Millî Eğitim Bakanlığı, ilköğretim öğrencileri için uygulanacak okuma programı ve Türkçe ders kitaplarına alınacak metinlere kaynaklık etmek amacı ile “Çocuk Edebiyatı Öneri Listesi” hazırlamaya karar vermişti. Bu amaçla, Bakanlık bünyesinde çalışmalarını sürdüren “Çocuk Yayınları Danışma ve Yayın Kurulu”na öneri listesi hazırlaması görevi verildi. Sayın Bakan, alanın uzmanı akademisyen, çocuk ve gençlik edebiyatı yazarı, editör, eleştirmen, uzman sivil toplum kuruluşu ve yayıncılara Nisan 2004’te gönderdiği mektupla görüş ve önerilerini bildirmeleri çağrısında bulunmuştu. Bakanlık Müsteşarı Sayın Prof.Dr. Necat Birinci ise, Haziran 2004’te Türkçe zümre başkanlarına gönderdiği mektupla, ilköğretim öğrencilerinin okuma ilgileri ve okudukları kitaplar konusunda rapor düzenlemelerini istemişti. Bakanlık yetkilileri görüş, eleştiri, öneriler yanında, “Esere Göre Öneri Listesi” ve “Yazara Göre Öneri Listesi”ni Başkanı olduğum ilgili kurula Ekim 2004’te göndermişti. Kurulumuz, Millî Eğitim Bakanlığı “Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Yayın Programı” ilkeleri çerçevesinde “Çocuk Edebiyatı Öneri Listesi” için hazırlık çalışmaları, 28 Aralık 2004 tarihinde sonuçlandırdı. Düzenlenen tutanakta şu görüşlere yer verildi: “Öğrencinin anlama ve anlatım becerilerini geliştirmek, okuma sevgisi ve alışkanlığını kazandırmak amacıyla Türk ve Dünya edebiyatının dil, içerik, edebiyat, sanat ve estetik değeri yüksek seçkin örnekleri arasından 7 ana başlık altında (okulöncesi-ilk kitaplar, masal, şiir, hikaye, roman, diğer edebi türler ve dünya edebiyatı) İlköğretime Yönelik Okuma Programı İçin Kitap Öneri Listesi hazırlayarak, oy çokluğu ile Çocuk Yayınları Danışma ve Yayın Kurulu tarafından 28.12.2004 tarihinde kabul edilmiştir. “Kurul Üyeleri: Mustafa Ruhi Şirin (Başkan), Gülten Dayıoğlu (üye), Dr. Fatih Erdoğan (üye), Prof.Dr. Nilüfer Tuncer (üye), Prof.Dr. Mübeccel Gönen (üye), Mevlâna İdris Zengin (üye), Hasan Güleryüz (üye), Üzeyir Gündüz (üye), Ali Karaçalı (üye). Çocuk Yayınları Danışma ve Yayın Kurulu, 4700 örnek arasından 58’i yaşayan yazarın olmak üzere, 94’ü yerli, 29’u dünya edebiyatından 123 kitabı, (en iyi çeviri seçilerek ve çevirmenin adı belirtilerek) seçkin örneği dil, içerik, edebiyat, sanat ve estetik değer temel ölçütü çerçevesinde 4700 kitap arasından belirlemiş oldu. Sayın Bakan’ın belirttiği gibi, yaşayan yazarların listede yer alması konusunda ortaya çıkan görüş ayrılığı Nisan 2004’e kadar giderilemediği için, Kurulumuzun “Çocuk Edebiyatı Öneri Listesi” uygun bulunmadı. Sayın Müsteşarın Başkanlığında kurulan komisyonun hazırladığı ve vefat etmiş yazarların kitaplarından oluşan ikinci liste, Sayın Bakan tarafından “İlköğretim Öğrencileri İçin 100 Temel Eser” listesi olarak açıklandı. Listede, Kurulumuzun listesinden vefat etmiş 18 yazarımızın adına ve çevirmen adları çıkarılmış 22 dünya klasiğine yer verilse de açıklanan bu liste ile yaptığımız çalışma arasında mahiyet farkı olduğunu belirtmek isterim. Ayrıca, Kurulumuzdan öneri listesi hazırlanması istendiğinde, vefat etmiş veya yaşayan yazar ayrımı yapılması yönünde yazılı veya sözlü hiçbir bilgi de verilmemiştir. Kurulumuz, kitapları, yazar merkezli değil eser merkezli yaklaşımla inceleyerek seçmiştir. Her kitap için yapılan incelemede çocuğa göre ilkesi yanında çocuk özne için yazılıp yazılmadıklarına özen gösterilmiştir. Okulöncesinden başlayarak ilköğretimin birinci, ikinci ve üçüncü sınıf öğrencilerinin okuyacağı kitapların seçimine özen gösterilmiştir. İlköğretimin dördüncü sınıfından ve sekizinci sınıfına kadar okunacak kitapların yaş kümelemesinin ise çocuk gelişimi ve okuma programı uzmanları tarafından yapılmasına karar verilmiştir. Millî Eğitim Bakanlığı’nın açıkladığı “İlköğretim Öğrencileri İçin 100 Temel Eser” listesi ile Kurulumuzun hazırladığı ve okuma programı’na ve Türkçe ders kitaplarına alınacak metinlere kaynaklık edecek “Çocuk Edebiyatı Öneri Listesi” arasındaki farkları şöyle sıralayabiliriz: Bakanlığın açıkladığı listenin eksikliği ve açmazı, okuma programı düzenlemeden ve kitapları yaş grupları ile ilişkilendirmeden (ortaöğretim öğrencileri için açıklanan listede olduğu gibi) açıklanmış olmasıdır. Bu ise listeyi pedagojik açıdan değersiz duruma düşüren en temel açmazdır. Listenin, 4’üncü sınıftan 8’inci sınıfa kadar okuyan öğrencilere yönelik olduğu açıklandığına göre, ilkokulun 1’inci, 2’inci ve 3’üncü sınıflarını kapsamamaktadır. Listede yer alan 63 yerli eserin büyük çoğunluğu dil, içerik ve pedagojik açıdan 9-14 yaş düzeyindeki çocuklar için uygun olmadığı gibi, bu kitaplar, nesne çocuk anlayışı’na göre yazılmış ve “temel eser” özelliği taşımayan kitaplardır. Talim ve Terbiye Kurulu’nun kitap tavsiye uygulamasının 2003’ten bu yana kaldırılmış olduğu ve Türkçe ders kitaplarında yaşayan yazarların metinlerine yer verildiği halde, yaşayan yazarların listede yer almaması, bu listenin çağdaş çocuk ve gençlik edebiyatını dışladığının en tipik örneğidir. Kurulumuzun listesinden 56 yaşayan yazarın 58 kitabına yer verilmemesi ayrıca düşündürücüdür. Bunun yanında, henüz hazırlanmamış 7 kitabın önerilmesi ise listenin güvenilir olmadığının yeterli delili ve belgesidir.