Altın fırsat kaçtı

Projeyi zamanında tamamlayamadığı için cezalı duruma düşen Rus tarafı fiatları indirme durumunda kalmıştı.

Rusya doğalgaz fiatında kışın yüzde 8, yaz için de yüzde 4 indirime gitmekle karşı karşıya kaldı. Ancak BOTAŞ ile Rus şirketi Gazexport arasında 24 Eylül 2002’de yapılan gizli ek protokolle gazın teslim tarihi 1 Ocak 2003 olarak değiştirildi. Böylece Türkiye yakaladığı indirim fırsatını Rusların lehine kullandı. Mavi Akım gazını ucuzlatmadığı için Rusya’yı tahkime şikâyet etmeye hazırlanan Türkiye’nin 9 ay önce tam tersi bir anlaşmaya imza attığı ortaya çıktı. Projeyi 15 Ekim 2001’de tamamlayamadığı için cezalı duruma düşen Rus tarafı, doğalgaz fiyatında kışın yüzde 8, yaz için de yüzde 4 indirime gitmekle karşı karşıya kaldı. Ancak BOTAŞ ile Rus şirketi Gazexport arasında 24 Eylül 2002’de yapılan gizli ek protokolle gazın teslim tarihi 1 Ocak 2003 olarak değiştirildi. Böylece Türkiye yakaladığı indirim fırsatını Rusların lehine kullandı. Rusya ile yapılan yeni protokole göre, Türkiye’nin 2003’te Rusya’dan 2 milyar metreküp gaz alması gerekiyor. Bu rakam 2010 yılında 16 milyar metreküpe çıkacak. BOTAŞ tarafından yayımlanan ‘Mavi Akım Gerçeği ve Bağlantılı Projeler’ isimli kitapçıkta, Mavi Akım anlaşması hakkında ayrıntılı bilgi veriliyor. Buna göre, Ankara ve Moskova arasında yapılan anlaşmaya göre, Mavi Akım projesinde geç kalan tarafa tazminat müeyyidesi getirildi. Taraflar proje ile ilgili hazırlıklarını 15 Ekim 2001’de tamamlayacaktı. Bu tarihten sonra geç kalan taraf ise yükümlülüklerini yerine getirmediği gerekçesiyle tazminat ödeyecekti. BOTAŞ belirtilen tarihten önce hazırlıklarını tamamlamasına karşılık, Rusya gazı teslim edemediği için cezalı duruma düştü. Ancak, adını açıklamayan bir uzman, ilk anlaşmada var olan bu maddenin, daha sonra yapılan protokol ile değiştirildiğini ve Rusların ceza ödemekten kurtulduğunu söyledi. Aynı kitapçıkta, Mavi Akım gazının fiyatına ilişkin olarak İran gazına göre yüzde 7 ucuz olduğu bilgisi veriliyor. Konuya yakın kaynaklar ise, Mavi Akım’ın İran gazından daha pahalı olduğunu belirtiyor. BOTAŞ’ın Mavi Akım Gerçeği isimli kitapçığında “Proje Gecikirse Ne Olacak?” başlığı altında şu bilgilere yer veriliyor: “...Anlaşma çerçevesinde tarafların yükümlülükleri 15 Ekim 2001 olarak belirlenmiştir... Eğer Rusya tarafı projenin kendi sorumluluğundaki kısmını tamamlayıp Türkiye’nin geç kalması durumu ortaya çıksa idi, 15 Ekim 2001 tarihinden sonraki 6 aylık dönem için BOTAŞ’ın 133 milyon ABD Doları ceza ödemesi gerekecekti. Türkiye’nin gaz alımına hazır hale geldikten sonra gaz verilmediği takdirde karşı tarafın yükümlülüğü, gaz fiyatında kış için yüzde 8, yaz için yüzde 4 indirim yapılması şeklindedir. Ayrıca Türkiye’nin karşı taraftan, projenin gecikmesinden dolayı uğradığı ispatlanmış zararlarını isteme hakkı da saklı bulunmaktadır.” Cezai müeyyideler konusunda bilgi veren adını açıklamayan uzman, iki ülke arasında yapılan ilk anlaşmaya göre, Rusların gazın tesliminde geç kaldıklarını ve cezalı duruma düştüklerini söyledi. Aynı uzman şu bilgileri verdi: “Rusya gaz teslimini zamanında yapamayınca cezalı duruma düştü, fakat daha sonra ek bir protokol yapılarak, Ruslar bu durumdan kurtuldu. Bunun niçin ve nasıl yapıldığını bilmiyorum. Bu müeyyide hiç uygulanmadı. Söz konusu indirim fiyat müzakerelerinde gündeme getirilir. Ancak, ek protokolle gazın teslim tarihi Ocak 2003 olarak belirlenince böyle bir avantaj da ortadan kalkmış oldu. Çünkü Ruslar Ekim ayında hazır değildi. Şimdi Türkiye’nin cezalı duruma düşmesi söz konusu. Ceza başlangıç tarihi BOTAŞ’a göre ağustos ayı, Ruslara göre temmuz ayı. Fakat, cezalı duruma düşen taraf, anlaşmada belirtilen tazminatı ödemek zorunda. Fiyat konusunda ise, İran gazı bugün için Mavi Akım’a göre daha ucuz.” TBMM’deki gizli oturumda bile gazın fiyatı gizlendi Diğer yandan Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’nde yapılan gizli oturumda da gazın fiyatı açıklanmadı. TBMM 21. dönem Milletvekili Uluç Gürkan, Mavi Akım doğalgazı ile ilgili Meclis’in gizli oturumunda kendisinin de bulunduğunu, ancak tatmin edici bir bilgi alamadıklarını söyledi. Gürkan şöyle konuştu: “Gazın fiyatı konusunda hiçbir bilgi verilmedi. Yani gizli oturumda dahi gazın fiyatı gizlendi. Aynı şekilde kamuoyunda merak edilen Turusgaz’ın ortaklık yapısı sorusunun da cevabını alamadık.” Mavi Akım Doğalgaz anlaşmasının ilk halinde tarafların ceza yükümlülükleri* Türkiye tarafı Rusya tarafı 15 Nisan 2001 “Al ya da öde” başlıyor Doğalgaz fiyatlarında kışın yüzde 8, 15 Nisan 2001- 15 Ekim 2001 6 ay cezasız yazın yüzde 4 indirim yapacak. 16 Ekim 2001- 31 Aralık 2001 35 milyon $ 01 Ocak 2002- 15 Nisan 2002 98,7 milyon $ 16 Nisan 2002-15 Ekim 2002 104,5 milyon $ 16 Ekim 2002’den itibaren 238 milyon $ *İlk anlaşmaya göre, yükümlülük başlama tarihini 15 Ekim 2001 olarak belirlemiştir. Yeni protokole göre Rusya tarafı cezai müeyyidenin Temmuz 2003'de, BOTAŞ ise Ağustos 2003 de başlayacağını belirtiyor. Kaynak : Zaman