AKP listesindeki değişiklikler iktidar yolunu açar mı?

AKP listelerindeki değişiklikler ne anlama geliyor ve bu değişiklikler 7 Haziran’da kaybettiği tek başına iktidarın yolunu açar mı? Sinan Onuş araştırdı.

Adalet ve Kalkınma Partisi, 7 Haziran seçimlerindeki 550 adayından 312'sini 1 Kasım seçimleri için yeniden aday gösterdi.

Birçok parti aday listelerinde önemli değişikliğe gitmezken,

Peki, AKP listelerindeki değişiklikler ne anlama geliyor ve bu değişiklikler 7 Haziran’da kaybettiği tek başına iktidarın yolunu açar mı?

Bu konuda uzmanlar farklı düşünüyor, listeleri farklı yorumluyor.

‘Tasfiye devam ediyor’

7 Haziran seçimlerine ilişkin en yakın kamuoyu yoklamasını yayınlayan Andy-Ar Araştırma Şirketi Başkanı Faruk Acar’a göre, özellikle Güneydoğu’daki adaylar, AKP’nin ihtiyacı olan tek başına iktidar olma hedefi için çok yeterli değil.

Listelerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “etkisini” gördüğünü söyleyen Acar, “Ali Babacan, Mehmet Şimşek, Faruk Çelik gibi isimler listede yer alıyor ama kurucu değerlere dönüş için bu isimler yeterli mi, açıkçası onu göremedim. Kurucu değerlerin tasfiye süreci devam ediyor” diyor.

AKP’nin kuruluşundan bu yana önemli görevler üstlenen Bülent Arınç’la birlikte Sadullah Ergin, Nihat Ergün, Hüseyin Çelik gibi isimlerin listelerde yer bulamaması da Acar’ın görüşünü destekliyor.

‘Erdoğan listesi’ mi?

Fox TV Ankara Temsilcisi Sedat Bozkurt da liste için “Üç dönemliklerin de içinde yer aldığı Erdoğan listesi olmuş” görüşünde.

Bozkurt listenin özellikle medyayı, değişiklikler nedeniyle“hafif” de olsa “heyecanlandıracağını” aktarıyor ama “AK Parti’nin oy kaybının dermanı bu liste değil” yorumunu yapıyor.

Geçmişte HAS Parti’nin kuruluşunda yer alan, daha sonra ise Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş’la birlikte AKP’ye katılan Doç. Dr. Erdinç Yazıcı ise tam aksini düşünüyor.

AKP’nin listelerini yenileme şansı elde ettiğini ifade eden Yazıcı, şöyle devam ediyor:

“Üç dönemliklerin listelere dönüşü, özellikle Doğu ve Güneydoğu’da 7 Haziran listelerinde ortaya çıkan problemler, oy kayıplarını tolere etmek açısından bir fırsat olarak değerlendirilmiş. Bu değişiklikler, AK Parti’nin yürüteceği seçim kampanyasını olumlu etkileyecek, toplum tarafından da olumlu görünecek bir değişiklik olarak görüyorum.”

"Listelerde Erdoğan’ın etkisi var mı" şeklindeki soruya Yazıcı, “İsimler üzerinden bakarak böyle bir etki var mı diye soruyorsanız, ben öyle bir şey göremiyorum. Burada rasyonel bir iş yapılmış” yanıtını veriyor.

HDP’ye karşı konumlanma var mı?

Refah Partisi sürecinden beri hareketi yakından takip eden gazetecilerden Sedat Bozkurt ise Doğu ve Güneydoğu listeleri için Yazıcı’yla aynı görüşte değil:

“HDP’nin adaylarına karşı Van’da Beşir Atalay üzerinden bir şey çıkarılır mı hesabı yapılmış ama mesela eski Bakan Mehdi Eker de Diyarbakır birinci sıra olabilirdi. Aksine İstanbul’a kaydırılmış. Bölgede ‘ya tutarsa’ diye bir liste oluşturulmuş. Doğu ve Güneydoğu’da iddialı bir listesi yok.” diyor.

Eski Adalet ve Kalkınma Partisi Milletvekili Abdurrahman Kurt da özellikle Diyarbakır listesinin “mantığını anlamadığını ve garip geldiğini” ifade ediyor.

7 Haziran’da AKP listesinde Diyarbakır 6. sıradan aday gösterilen ama yerini beğenmediği için adaylıktan çekilen Kurt, Beşir Atalay’ın, Van birinci sıradan aday gösterilmesinin açılım nedeniyle bölgede karşılığının bulunduğunu, bu nedenle de önemli olduğunu aktarıyor.

Çözüm süreci, eski Başbakan Yardımcısı Beşir Atalay zamanında başlamış ve Atalay süreçte hükümet kanadını temsil etmişti.

‘İthal aday olumsuz da olabilir’

Aslen Kırıkkaleli olan ve en son buradan milletvekili seçilen Atalay’ın, Van’da karşılık bulup bulmayacağı da tartışmalı soruların başında geliyor.

Andy-Ar Araştırma Şirketi Başkanı Faruk Acar, bu karşılığın olumlu olduğu kadar, olumsuz da olabileceğini söylüyor.

Atalay’ın, Van’dan aday gösterilmesini “anlamlı” gören Acar, “Anlamlıdır ama Türkiye’ye görüntü için anlamlıdır. Vanlı’nın da bunu kabul etmesi gerekir. Aslında ithal adaylar teşkilatlarda olumsuzluğa da sebep olabiliyor” diyor.

Gazeteci Levent Gültekin de son üç ayda yaşanan çatışmalar nedeniyle Atalay’ın, Vanlı seçmende karşılık bulacağına inanmayanlardan. Gültekin’in listeye ilişkin yorumu ise şöyle:

“Eski tabana tekrar dönüş, partinin kendi geleneğine doğru bir yönelme var. Erdoğan da böyle bir şey talep etmiş olabilir. Biraz aşiretler biraz da Milli Görüş refleksleri üzerinden kaybettiği oyu toplama çabası var listelerde.”

Eker, İstanbul’a kaydırıldı

Gültekin eski Bakan Mehdi Eker'in Diyarbakır'dan İstanbul'a kaydırılmasını ise “Diyarbakır’da yıpranmışlığı göz önüne alınmış olabilir” diye yorumluyor.

Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erdinç Yazıcı ise AKP’ye bir dönem, “Kürt adayları Ege, Akdeniz ve Marmara’da yeteri kadar göstermiyor” benzeri eleştiriler olduğunu söylüyor ve şunları kaydediyor:

“Bununla irtibatlı olabilir. Bir de Diyarbakır’ı rahatlatmak için olabilir. Galip Ensarioğlu’nun listenin başına dönüşü, ikinci sırada Diyarbakır Ticaret Borsası Başkanı Ebubekir Bal’ın yer alışı, işbirliği içinde bir kampanyanın götürülebilmesi için tercih edilmiş görünüyor.”

Amcadan yeğene

AKP, 7 Haziran seçimlerinde Güneydoğu'da özellikle de Diyarbakır'da ilk sıralara "oy potansiyeli yüksek" isimleri koymuştu.

Listesinin birinci sırasında Bingöllü, eski Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz, ikinci sırasında ise Refah-Yol hükümeti döneminde Devlet Bakanlığı yapmış olan Salim Ensarioğlu yer alıyordu.

Eski Refah ve Fazilet Partisi Diyarbakır Milletvekili Seyit Haşim Haşimi ise üçüncü sıradaydı.

Buna rağmen AKP, bölgenin tamamında olduğu gibi Diyarbakır’da da büyük kan kaybetmiş, ilden sadece bir, HDP ise 11 vekil çıkarmıştı.

AKP bu kez Diyarbakır birinci sıradan bakan yerine eski Diyarbakır Milletvekili Galip Ensarioğlu’nu gösterirken, amcası Salim Ensarioğlu’nu listeye almadı.

7 Haziran seçimlerinde partinin üç dönem kuralına takılan eski Çalışma Bakanı ve Şanlıurfa milletvekili Faruk Çelik, yeniden Şanlıurfa birinci sıra adayı oldu.

AKP listelerini yorumlayanlar Çelik’in başka bir ile bilinçli olarak konulmadığı, burada HDP’ye giden oyları geri çevirme potansiyelinin de “yüksek olduğunda” hemfikir.

AKP, 7 Haziran seçimlerinde Şanlıurfa’da yüzde 46,7 ile 7, HDP ise yüzde 38’lik oy oranıyla 5 milletvekili çıkarmıştı.

Orta Anadolu’da MHP’ye kayan oylar

AKP, 7 Haziran seçimlerinde Doğu ve Güneydoğu’da HDP’ye oy kaptırırken Orta Anadolu’da da MHP’ye kaymalar oldu. MHP, 2011 genel seçimleri sonrası mecliste 53 milletvekiliyle temsil edilirken, 7 Haziran’da bu sayı 80’e çıktı.

Ankara, Kayseri, Kırşehir, Kırıkkale, Aksaray, Sivas gibi iller AKP’nin MHP’ye vekil kaptırdığı illerin başında yer aldı.

AKP; Sivas, Aksaray ve Kırşehir listelerinin ilk sıralarında değişikliğe gitmezken Afyon’da birinci sıraya Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu, Yozgat’ta da eski Bakan Bekir Bozdağ’ı yerleştirdi.

Kırıkkale’de birinci sıradan milletvekili seçilen Oğuz Kaan Köksal ise bu kez listelerde yer almadı.

7 Haziran’da Kırıkkale ikinci sıradan Meclis’e gelen ve birçok kanun teklifinde imzası olan AKP’nin hukukçu vekillerinden Ramazan Can, birinci sıraya çıkarıldı.

Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Yeniçağ gazetesi yazarı Doç. Dr. Kürşad Zorlu; Kırşehir, Yozgat, Afyon gibi illere bakıldığında aday bazında MHP’den oy devşirmeye yönelik bir anlayışın olduğunu söylemenin “zor olduğunu” belirtiyor.

AKP’nin, “16 ilde kıl payı vekillik kaybettiği” belirten Zorlu, Saadet Partisi ile ittifakın da bu nedenle gündeme geldiğini belirtiyor ve ekliyor:

“Saadet Partisi 13 ila 20 vekil istiyordu. Demek ki AK Parti bunun muhasebesini yaptı ve ittifak yapmamanın daha doğru olduğuna karar verdi.”

‘Türkler, liderperesttir’

Uzun yıllar AKP'nin yol haritasını belirlemesine yaptığı araştırmalarla katkı veren Metropoll Araştırma Şirketi Başkanı Özer Sencar, AKP’nin listelerinin iktidarı tek başına hedefleyen bir milletvekili listesi olmadığını belirtiyor ve nedenini şöyle açıklıyor:

“AK Parti’de oy gücünü belirleyen faktör Erdoğan’ın itibarıdır ve adayların çok fazla önemi yoktur. Adaylar küçük şehirlerde ve negatif özellikleri olduğunda etkili olur. Böyle bir şey yoksa adayların oy çekimi çok değildir. Adaylar yüzde bir seviyesinde bile etkili değildir. Türkler liderperesttir. Bu, AKP ve MHP seçmeninde en yüksektir.”

AKP, 7 Haziran’da Ankara’da da MHP’ye vekil kaybetmişti. Şimdi Ankara 2. Bölge’de Geçici Seçim Hükümeti’nde yer aldığı için MHP’den ihraç edilen Tuğrul Türkeş’i aday gösterdi. Kimi siyasi yorumcular, Türkeş’in MHP’den AKP’ye oy devşirebileceğini belirtiyor.

Özer Sencar ise buna katılmıyor ve “Tuğrul Bey ne gittiği yere oy getirir ne de çıktığı yerden oy götürür. Hiçbir etkisi yoktur” diyor.

Sencar, AKP’nin Orta Anadolu’da MHP’ye kaybettiği oyları adaylar bazında değil, söylemleriyle geri çevirme gayretinde olduğunu belirtiyor ve çözüm sürecinin bitmesinin, PKK’ya karşı yoğun operasyonların bu nedenle “kurgulandığı” görüşünde olduğunu ifade ediyor.